Skocz do zawartości
Forum Kopalni Wiedzy

KopalniaWiedzy.pl

Super Moderatorzy
  • Liczba zawartości

    36581
  • Rejestracja

  • Ostatnia wizyta

    nigdy
  • Wygrane w rankingu

    194

Zawartość dodana przez KopalniaWiedzy.pl

  1. Naukowcy opublikowali największą w historii mapę aktywnych supermasywnych czarnych dziur w centrach galaktyk czyli kwazarów. Są one, wbrew temu co zwykle myślimy o czarnych dziurach, jednymi z najjaśniejszych obiektów we wszechświecie. Bardzo silne promieniowanie kwazara powstaje w dysku akrecyjnym masywnej czarnej dziury. Opadające nań gaz i pył rozgrzewają się, świecąc silniej niż cała galaktyka, w której kwazar się znajduje. Na mapie zarejestrowano położenie w czasie i przestrzeni około 1,5 miliona kwazarów. Najstarsze z nich znajdują się w odległości ponad 12 miliardów lat świetlnych od Ziemi. Ten katalog kwazarów różni się od wszystkich poprzednich, gdyż zapewnia nam trójwymiarową największą ze wszystkich mapę wszechświata, mówi współtwórca mapy, profesor David Hogg z New York University i Flatiron Institute. To nie jest katalog z największą liczbą kwazarów, ani z najlepszymi pomiarami kwazarów. To katalog z największą zmapowaną w historii częścią wszechświata, dodaje. Katalog powstał na podstawie danych z teleskopu kosmicznego Gaia Europejskiej Agencji Kosmicznej. Celem teleskopu jest stworzenie mapy gwiazd w Drodze Mlecznej, jednak rejestruje on też obiekty poza naszą galaktyką, w tym inne galaktyki czy kwazary. Byliśmy w stanie dokonać pomiarów gromadzenia się materii we wczesnym wszechświecie, które są równie precyzyjne, co pomiary dokonane przez duże międzynarodowe projekty. To znaczące osiągnięcie, biorąc pod uwagę fakt, że korzystaliśmy z danych, które zostały zebrane przy okazji pracy skupionego na Drodze Mlecznej teleskopu Gaia, dodaje doktor Kate Storey-Fisher z Donostia International Physics Center w Hiszpanii, główna autorka artykułu opublikowanego w The Astrophysical Journal. Galaktyki, w których znajdują się kwazary są otoczone przez masywne halo z ciemnej materii. Badając kwazary, astronomowie mogą badać też ciemną materię. Ponadto mierząc odległości do kwazarów możemy lepiej rozumieć proces rozszerzania się wszechświata. Naukowcy z całego świata już wykorzystują nową mapę do pomiarów zmian gęstości materii w kosmosie, rozkład pustek kosmicznych czy drogę Układu Słonecznego w przestrzeni. Podczas tworzenia mapy wykorzystano trzeci zestaw danych z Gai, w którym znalazły się informacje o 6,6 milionach prawdopodobnych kwazarów, Wide-Field Infrared Survey Explorer oraz Sloan Digital Sky Survey. Połączenie tych zestawów danych pozwoliło na usunięcie z danych Gai „zanieczyszczeń” takich jak gwiazdy i galaktyki oraz bardziej precyzyjne określenie odległości do kwazarów. « powrót do artykułu
  2. Odkrycie naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego daje nadzieję, że w przyszłości uda się leczyć postępujące zwłóknienia narządów wykorzystując w tym celu siły natury. Naukowcy z Krakowa zauważyli bowiem, że w pęcherzykach zewnątrzkomórkowych znajdują się biomolekuły mikro RNA wykazujące silne właściwości przeciwzwłóknieniowe. Pęcherzyki zewnątrzkomórkowe to biologiczne nanostruktury wydzielane przez komórki. Zbudowane są z podwójnej błony lipidowej, wewnątrz której znajdują się liczne substancje aktywne, w różne sposób oddziałujące na inne komórki. W eksperymentach in vitro oraz in vivo zaobserwowaliśmy, że po podaniu pęcherzyków zewnątrzkomórkowych następowała znacząca lub całkowita redukcja białek odpowiedzialnych za postępujące usztywnienie tkanek. W modelu zwłóknienia serca u zwierząt doświadczalnych wykryliśmy, że niektóre z badanych osobników już po dwóch tygodniach całkowicie cofnęły zwłóknienie w sercu, pomimo tego, że w tym samym okresie były one stymulowane czynnikiem powodującym zwłóknienie, mówi doktor Sylwia Bobis-Wozowicz, która kierowała pracami zespołu z UJ. Naukowcy przeprowadzili szczegółowe analizy, w trakcie których wykazali, że biomolekuły mikro RNA oddziałują na mRNA, będące nośnikiem informacji genetycznej. W mRNA znajdują się precyzyjne informacje dotyczące produkcji konkretnych białek. Okazało się, że biomolekuły mikro RNA hamują produkcję białek prowadzących do zwłóknień. Zatem podając odpowiednią ilość konkretnego mikro RNA w rejony tkanek, narządów czy komórek nadprodukujących białka zwłóknieniowe, możemy powstrzymać rozwój schorzenia, wyjaśnia uczona. Okazało się też, że mikro RNA działa uniwersalnie, tak samo w przypadku zwłóknień różnych narządów, czy to będą płuca, wątroba czy serce. Jednak aby myśleć o tego typu terapii, najpierw trzeba wyizolować pęcherzyki zewnątrzkomórkowe. Można to zrobić, hodując je z indukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych (iPSC). IPSC pozyskuje się w wyniku przeprogramowania dojrzałych komórek, do stanu pluripotencji, z zastosowaniem określonych procedur laboratoryjnych. Najpierw od pacjenta pobierane są komórki, na przykład z tkanki tłuszczowej lub krwi. Następnie przeprogramowuje się je do postaci komórek macierzystych iPSC, to znaczy takich, które mogą różnicować w kierunku różnego rodzaju tkanek. Uzyskane komórki hoduje się w specjalnych warunkach fizjologicznych, a następnie izoluje się z takich hodowli pęcherzyki. Zebrane pęcherzyki można podać dożylnie lub umieścić w hydrożelu hialuronowym, który jest neutralny dla organizmu. W ten sposób powstaje preparat, który można wstrzyknąć w miejsce zmienione chorobowo. Forma hydrożelu powoduje, że pęcherzyki będą z niego uwalniane stopniowo w odpowiednio wydłużonym okresie czasu. Dzięki temu zapewnimy większą skuteczność terapii i dłuższe oddziaływanie EVs na tkanki wykazujące tendencję do zwłóknień, opisuje nową technologię Bobis-Wozowic. Taki proces przygotowania indywidualnego preparatu leczniczego z wykorzystaniem własnych komórek pacjenta zajmuje około dwóch miesięcy. Naukowcy z UJ przypominają jednak, że pęcherzyki zewnątrzkomórkowe nie są immunogenne, zatem można założyć, że mogą one pochodzić z hodowli od innych dawców. Możliwe byłoby zatem produkowanie uniwersalnego leku, tym bardziej, że pęcherzyki dobrze znoszą przechowywanie przez dłuższy czas. Uczeni postanowili też sprawdzić, czy nie lepiej byłoby syntetyzować biomolekuły mikro RNA zamiast hodować iPSC. Z przeprowadzonych kalkulacji wynika, że wariant terapii z syntetycznym mikro RNA, choć technicznie wydaje się prostszy, kosztowałby kilkukrotnie więcej w porównaniu do wariantu, w których hodujemy komórki macierzyste i pozyskujemy z nich naturalne pęcherzyki EVs. Poza tym, niezaprzeczalną korzyścią, jaka płynie z hodowli naturalnej, jest biokompatybilność, a w przypadku terapii personalizowanych – całkowite wyeliminowanie ryzyka wystąpienia niepożądanych reakcji immunologicznych na podawany preparat, stwierdzają badacze. Naukowcy z UJ podkreślają, że jak dotąd nie zauważyli żadnych skutków ubocznych opracowanej przez siebie terapii, mimo że podczas eksperymentów wykorzystywali m.in. myszy z osłabionym układem odpornościowym. W tej chwili uczeni prowadzą badania i poszukują ich dalszego finansowania. Ze względu na wysokie koszty takich badań poszukujemy podmiotów z sektora firm farmaceutycznych i biotechnologicznych, zainteresowanych doskonaleniem tej technologii i docelowo wprowadzeniem jej na rynek. Nie wykluczamy przy tym przeprowadzenia dalszych prac badawczo-rozwojowych, w wyniku których podniesiony zostanie poziom gotowości technologicznej odkrycia. Zależy to jednak od dalszego finansowania i zaangażowania ewentualnych partnerów – mówi dr inż. Gabriela Konopka-Cupiał, dyrektor Centrum Transferu Technologii CITTRU UJ. « powrót do artykułu
  3. W miejscowości Hukkok w pobliżu Jeziora Tyberiadzkiego znaleziono największy w Galilei zespół tuneli i jaskiń wykorzystywanych w starożytności przez Żydów do ukrywania się przed Rzymianami. Badania ujawniły, że w ramach przygotowań do powstania z 66 roku (66–73) oraz powstania Szymona Bar-Kochby (132–136), miejscowa ludność przekształciła podziemną cysternę z czasów Pierwszej Świątyni, w kryjówkę. Na tym się jednak nie skończyło. Gdy nadeszło niebezpieczeństwo Żydzi przebili się przez jedną ze ścian mykwy i wykopali tunel łączący się z innymi jaskiniami. Pod domami Hukkok powstał z czasem największy zespół tuneli w Galilei. Tunele łączą ze sobą osiem jaskiń, w których można było się ukryć. Zakręty w tunelach kopano pod kątem 90 stopni, by utrudnić poruszanie się ciężko uzbrojonym Rzymianom ścigającym buntowników. Archeolodzy znaleźli dotychczas setki glinianych i szklanych naczyń, pierścień, w którym kiedyś osadzony był cenny kamień (samego kamienia nie odnaleziono) oraz wiele innych interesujących przedmiotów. Hukkok zamieszkane było przez Żydów już około 2000 lat temu. Talmud jerozolimski i talmud babiloński wspominają o mieszkających tam w III i IV wieku mędrcach, rabinach Pinkasie i Ezechiaszu. W 2011 roku na lokalnym wzgórzu, w pobliżu znalezionego właśnie kompleksu tuneli i jaskiń, odkryto szczątki synagogi z imponującymi mozaikami. Świątynia datowana jest na okres bizantyjski. Odkrycie zespołu tuneli z pewnością wniesie wiele nowych informacji do toczącego się od lat sporu o to, czy powstanie Bar Kochby ograniczało się do Judei i centralnego Izraela, czy też objęło również Galileę. W tej chwili badania pokazują, że znaczna część tuneli i kryjówek była po raz pierwszy wykorzystywana podczas postania z 66 roku, jednak pewne fragmenty datowane są na okres zbliżony do czasów Bark Kochby. Mamy nadzieję, że przyszłe prace przybliżą nas do odpowiedzi na te pytania, mówią dyrektorzy wykopalisk, Uri Berger i Yinon Shivtiel. « powrót do artykułu
  4. Przemysłowa produkcja oraz regulacje stanowią zagrożenie dla serów z niebieską pleśnią i camembertów. Sytuacja jest tak poważna, że sery takie mogą zniknąć. Wszystko przez presję selekcyjną, jaką przemysłowa produkcja sera wywiera na grzyby używane do ich produkcji. Sery z niebieską pleśnią powstają dzięki Penicilium roqueforti. Na szczęście dla ich producentów pojawiła się nadzieja. Na mało znanym serze z niebieską pleśnią, Termignon, który wytwarzany jest przez kilka farm w Alpach Francuskich, odkryto nieznaną dotychczas populację P. roqueforti. Dotychczas na świecie znane były tylko cztery populacje gatunku P. roqueforti, mówi Jeanne Ropars, która wraz z Tatianą Giraud i zespołem z Laboratoire Écologie, Systématique et Évolution przeprowadziła sekwencjonowanie genetyczne nowo odkrytej populacji. Wśród tych czterech znanych populacji znajdują się dwie dzikie, odpowiedzialne za gnicie owoców, powstawanie kiszonki i rozkład niektórych rodzajów żywności. Dwie pozostałe populacje wykorzystywane są do produkcji serów. Jedna z nich została prawnie zarezerwowana dla Roqueforta o chronionej nazwie pochodzenia (POD). Wszystkie inne sery z niebieską pleśnią wytwarzane są za pomocą grzybów z drugiej z udomowionych populacji. Żeby wytwarzać duże ilości sera metodami przemysłowymi producenci wyselekcjonowali szczepy, które spełniają ich wymagania. Szczepy te muszą dawać ser o odpowiednim wyglądzie, zapachu, w serze nie mogą występować nieapetyczne przebarwienia oraz mykotoksyny. Ponadto szczep musi jak najszybciej kolonizować ser. Przemysłowa produkcja – a na nasze stoły trafia niemal wyłącznie żywność wytwarzana przez przemysł – wywarła tak olbrzymią presję selekcyjną na P. roqueforti, że doszło do ekstremalnego zubożenia bioróżnorodności grzybów. Udomowiliśmy te niewidzialne organizmy tak, jak udomowiliśmy psy czy kapustę. Ale stało się to, co dzieje się zawsze z organizmami – małymi czy dużymi – które poddamy drastycznej selekcji, dochodzi do znacznego zubożenia ich puli genetycznej, wyjaśnia Ropars. Grzyby zdolne są do rozmnażania płciowego i bezpłciowego. Przemysł polega głownie na rozmnażaniu bezpłciowym, tworząc klony. W wyniku tego przemysłowe szczepy nie są w stanie rozmnażać się z innymi szczepami, co wzbogaciłoby ich zróżnicowanie genetyczne. Więc z czasem powiększa się degeneracja takich szczepów. Populacja używana w Roqeforcie PDO nie była poddana aż tak silnej presji, więc zachowała nieco większą różnorodność. Jednak klony używane do produkcji wszystkich innych serów z niebieską pleśnią są już niemal bezpłodne. Problem dotyka nawet najmniejszych producentów serów. Przez długi czas hodowali oni własne szczepy P. roqueforti, ale obecnie niemal całkowicie polegają na szczepach dostarczanych im przez wielkich producentów, którzy zaopatrują cały przemysł, mówi Giraud. W wyniku tego procesu grzyby przez wiele pokoleń poddanych rozmnażaniu bezpłciowemu kumulowały mutacje genetyczne, przez co stały się praktycznie bezpłodne. A to niekorzystnie wpływa na produkcję sera. To właśnie się dzieje, gdy całkowicie zrezygnujemy z rozmnażania płciowego, dodaje Giraud. Na szczęście odkryto nową populację w serze Termignon. Przemysłowo wykorzystywana populacja może więc zostać genetycznie wzbogacona. To jednak wymaga podjęcia ryzyka rozmnażania płciowego. Grzyby zostaną wzbogacone genetycznie, ale wytwarzany przez nie ser będzie bardziej zróżnicowany. Z taśm nie będą schodziły identyczne produkty. Ser z niebieską pleśnią ma poważne kłopoty, ale w przypadku camemberta sytuacja jest jeszcze gorsza. Ten rodzaj sera stoi na krawędzi zagłady. Ser produkowany jest ze zmutowanego pojedynczego szczepu Penicillium camemberti dającego idealnie białą pleśń. W 1898 roku został on wyselekcjonowany do produkcji Brie, a w 1902 do produkcji Camemberta. Od tamtej pory szczep ten rozmnażany jest drogą bezpłciową. Jeszcze do lat 50. można było spotkać camemberty z szarą, zieloną czy pomarańczową pleśnią na skórce. Jednak przemysł uznał, że nie wygląda to dobrze i wyeliminował szczepy nadające takie kolory. Pozostał tylko szczep od białej pleśni. Kolejne pokolenia „białego” P. camemberti, które już dawno utraciły zdolność do rozmnażania płciowego, stopniowo przestawały być zdolne również do rozmnażania bezpłciowego. Obecnie producenci camembertów mają coraz większe trudności z pozyskaniem sporów P. camemberti zdolnych do wytworzenia sera. Przemysł spożywczy ma więc problemy, które sam spowodował. Obecnie specjaliści zastanawiają się, co zrobić. Być może trzeba będzie wrócić do dzikich populacji grzybów i ponownie rozpocząć długotrwały proces ich udomowienia? Jednak przemysł chce iść na skróty. Przedstawiciele przemysłu pytają nas, czy można edytować geny grzybów czy wymusić na nich tworzenie większej ilości sporów, mówi Giraud. To jednak nie rozwiąże problemu. Edycja genów to inny rodzaj selekcji. To, czego obecnie potrzebujemy to różnorodność zapewniania przez rozmnażanie płciowe osobników o różnych genomach, dodaje uczona. Nie wszystko jest stracone. W serze naturalnie występuje Penicilium biforme, grzyb bardzo podobny genetycznie do P. camemberti. Wykorzystanie go będzie jednak oznaczało, że brie czy camemberty – nawet od tego samego producenta – będą charakteryzowały się różnorodnością smaku, koloru czy tekstury. Pozostaje pytanie, czy przemysł jest na to gotowy i czy gotowi są konsumenci, od dziesięcioleci przyzwyczajeni do ujednoliconych przemysłowych produktów spożywczych. « powrót do artykułu
  5. Podczas 5th Lunar and Planetary Science Conference naukowcy ogłosili odkrycie wielkiego wulkanu na Marsie. Nie wykluczają też, że u jego stóp znajduje się pogrzebany lodowiec. Wulkan odkryto na wyżynie wulkanicznej Tharsis w pobliżu równika. To właśnie na Tharsis znajduje się najwyższa góra Układu Słonecznego, Olympus Mons. Co ciekawe, nowo odkryty wulkan był wielokrotnie fotografowany już od czasu misji Mariner 9 w 1971 roku. Uległ jednak tak znacznej erozji, że dotychczas nikt go nie rozpoznał. A ma imponujące rozmiary. „Wulkan Noctis” – bo tak został wstępnie nazwany – ma 9022 metry wysokości i 450 kilometrów szerokości. Jego współrzędne to 7°35' S, 93°55' W. Olbrzymie rozmiary i widoczne ślady licznych modyfikacji wskazują, że był bardzo długo aktywny. W jego południowo-wschodniej części widoczny jest cienki depozyt materiału wulkanicznego, pod którym prawdopodobnie znajduje się lodowiec. Połączenie wielkiego wulkanu o bogatej historii oraz możliwych pokładu lodu czynią z okolic wulkanu niezwykle interesujący cel przyszłych misji badawczych. Badaliśmy geologię okolicy, gdzie w ubiegłym roku odkryliśmy pozostałości lodowca, gdy nagle zdaliśmy sobie sprawę, że badamy wnętrze wielkiego wulkanu, który uległ silnej erozji, mówi główny autor badań, doktor Pascal Lee z SETI Institute i Mars Institute z Ames Research Center. Tym, co naprowadziło naukowców na ślady wulkanu, były liczne cechy charakterystyczne badanego obszaru. Zauważyli wyniesione płaskowyże tworzące łuk, łagodnie opadające stoki zewnętrzne rozciągające się na 225 kilometrów w różnych kierunkach, w centrum znajdowały się pozostałości kaldery. Widoczne są też ślady pozostawione przez płynącą lawę, depozyty piroklastyczne czy złoża uwodnionych minerałów. Ten obszar Marsa znany jest z występowania różnego rodzaju uwodnionych minerałów pochodzących z różnych okresów historii Czerwonej Planety. Od dawna podejrzewano, że ma to związek z działalnością wulkaniczną. Więc znalezienie tutaj wulkanu nie jest zaskoczeniem, wyjaśnia współautor badań, Sourabh Shubham z University of Maryland. W okolicach wulkanu zidentyfikowano też pole z depozytami wulkanicznymi o powierzchni 5000 km2. « powrót do artykułu
  6. Badacze z Wydziału Konserwacji Wielkiego Muzeum Egipskiego, egipskiego Narodowego Instytutu Standardów, Wydziału Konserwacji Instytutu Sztuki Projektowania Toyo w Tokio oraz Taibah University w Arabii Saudyjskiej poinformowali, że wasabi może być bezpiecznym biocydem wykorzystywanym do konserwacji papirusów. Naukowcy przeprowadzili eksperymenty z wpływem oparów wasabi na malowany papirus zaatakowany przez grzyby. Infekcje papirusów grzybami to poważny problem muzeów na całym świecie. Dotyczy on nie tylko najbardziej znanych papirusów – malowanych – ale również przedmiotów wykonanych z tego materiału, jak chociażby łodzie czy kosze. Naukowcy wykorzystali papirus przygotowany w ramach ćwiczeń z konserwacji papirusów na Wydziale Konserwacji Wielkiego Muzeum Egipskiego. Został on pomalowany pigmentami odpowiadającymi pigmentom używanym w starożytności. Następnie przez 120 dni był przechowywany w temperaturze 100 stopni Celsjusza. W ten sposób postarzono go o 1000 lat. Później wystawiono go na działanie licznych gatunków grzybów, które zwykle znajduje się na papirusach. Z proszku wasabi i wody destylowanej naukowcy przygotowali bardzo gęstą pastę. Umieścili ją na folii aluminiowej w pobliżu papirusu, wystawiając tym samym „zabytek” na oddziaływanie oparów wasabi. Pod trzech dniach uczeni przeprowadzili dokładne analizy papirusu. Stwierdzili, że wasabi zabiło grzyby, a jednocześnie wytrzymałość papirusu na rozciąganie zwiększyła się o 26%. Co ważne, nie pojawiły się żadne zauważalne zmiany koloru, ani na fragmentach pokrytych pigmentami, ani na samym papirusie. Badania metodami spektroskopii fourierowskiej w podczerwieni (FTIR) i spektroskopii rentgenowskiej z dyspersją energetyczną (EDX) pokazały, że po wystawieniu na oddziaływanie wasabi w papirusie zaszły minimalne, pomijalne, zmiany chemiczne. Udany eksperyment to ważna wiadomość dla ekspertów zajmujących się papirusami. Niektóre z wcześniej stosowanych metod walki z grzybami były dla papirusów równie niebezpieczne, co same grzyby. Tymczasem konserwatorzy robią wszytko, by w czasie pracy co najmniej nie pogorszyć stanu zabytku. Autorzy badań chcą sprawdzić swoją metodę konserwacji z użyciem wasabi na innych materiałach organicznych, tekstyliach i papierze. Tymczasem Wielkie Muzeum Egipskie już zapowiedziało, że wasabi będzie używane w jego pracowniach konserwatorskich. « powrót do artykułu
  7. Dzieje migracji człowieka, pojawiania się naszego gatunku na kolejnych terenach, to historia fascynująca i wciąż nie do końca poznana. Nawet jeśli chodzi o czasy stosunkowo niedawne. Nowe badania przeprowadzone, między innymi, przez naukowców z Simon Fraser University (SFU) oraz National Archaeological Anthropological Memory Management z Curaçao wskazują, że ludzie pojawili się na tej wyspie o setki lat wcześniej, niż sądziliśmy. Od 2018 roku prowadzony jest na Curaçao program badawczy, którego celem jest lepsze rozumienie długoterminowych zmian bioróżnorodności wyspy oraz ich związków z obecnością człowieka. Niedawne badania archeologiczne, opublikowane na łamach Journal of Coastal and Island Archeology, wykazały, że ludzie dotarli na Curaçao pomiędzy rokiem 3758 a 3650 przed naszą erą (5735–5600 cal BP). To nawet 850 lat wcześniej, niż wskazywały dotychczasowe dane. Wynik taki uzyskano przez datowanie radiowęglowe metodą akceleratorowej spektrometrii mas węgla drzewnego z Saliña Sint Marie, najstarszego znanego stanowiska archeologicznego na wyspie. Te nowe dane przesuwają czas zasiedlenia Curaçao na ten sam okres, gdy ludzie zasiedlili wyspy na północ od Curaçao. To sugeruje, że migracja ludzi z kontynentu na wyspy położone dalej na północy mogła być związana z pojawieniem się człowieka na Curaçao, stwierdza profesor Christina Giovas z SFU. Na razie jednak nie wiadomo, czy tak rzeczywiście było. Profesor Giovas dodaje, że nowa data przybycia człowieka na należącą do Antyli Holenderskich wyspę może wskazywać, że kolonizacja wysp u północno-zachodnich wybrzeży Wenezueli również mogła rozpocząć się wcześniej niż sądzono. W międzynarodowy projekt zaangażowane są też Instytut Geoantropologii im. Maxa Plancka, University of Queensland oraz InTerris Registeries. Naukowcy planują wrócić na Curaçao w 2025 roku. « powrót do artykułu
  8. Interakcja pomiędzy Ziemią a Marsem wpływa na prędkość prądów w głębiach oceanów i klimat na naszej planecie. Naukowcy z Uniwersytetów w Sydney i Sorbonie odkryli trwający 2,4 miliona lat cykl, który powiązali z ocieplaniem klimatu Ziemi. Odkrycia dokonali podczas badań, których celem było stwierdzenie, czy głębokie prądy oceaniczne spowalniają czy przyspieszają w miarę ocieplania się klimatu. W tym celu wykorzystali dane z setek odwiertów geologicznych wykonanych w ciągu ponad 50 lat. Dostrzegli powtarzający się co 2,4 miliona lat wzór zmiany prędkości prądów. W danych z osadów oceanicznych z zaskoczeniem zauważyliśmy cykl o długości 2,4 miliona lat. Jest tylko jedno wytłumaczenie istnienia tego cyklu: interakcja pomiędzy Marsem a Ziemią, mówi doktor Adriana Dutkiewicz z University of Sydney. Na klimat wpływają różne oddziaływanie. Te, które pochodzą spoza systemu klimatycznego, zwane są wymuszeniami. A jednym z rodzajów wymuszeń są wymuszenia astronomiczne, jak np. zmiany aktywności Słońca czy orbity ziemskiej. Najbardziej znanymi z takich wymuszeń są cykle Milankovicia, czyli zmiany parametrów orbity Ziemi (ekscentryczności, nachylenia ekliptyki i precesji). Do zmian ekscentryczności dochodzi 4-krotnie w ciągu około 400 000 lat, nachylenie osi Ziemi w stosunku do ekliptyki zmienia się w okresie 41 000 lat, a cały cykl precesji osi  Ziemi trwa 26 000 lat. Nieliczne pośrednie dane wskazują też na wpływ znacznie bardziej długoterminowych wymuszeń astronomicznych na klimat naszej planety. Adriana Dutkiewicz, R. Dietmar Müller z Uniwersytetu w Sydney oraz Slah Boulila z Uniwersytetu Sorbońskiego zauważyli wyraźne ślady w osadach, świadczące o tym, że średnio co 2,4 miliona lat dochodzi do zmian prędkości prądów płynących w głębiach oceanów. Oddziaływania grawitacyjne planet w Układzie Słonecznym nakładają się na siebie i ta interakcja, zwana rezonansem, zmienia ekscentryczność (mimośród) orbit planet, czyli odchylenie ich kształtu od okręgu. Dla Ziemi zmiana taka oznacza, że dociera do nas więcej promieniowania słonecznego i co 2,4 miliona lat mamy cieplejszy klimat. Australijsko-francuski zespół odkrył korelację pomiędzy tym wydarzeniem, a przerwami w danych z osadów, świadczącymi o silniejszej cyrkulacji w głębinach. Przeprowadzone badania sugerują, że takie wzmocnienie cyrkulacji głębinowej mogło odgrywać istotną rolę w czasie dawnych zmian klimatu. A to może oznaczać, że jeśli – z powodu obecnego ocieplenia – rzeczywiście dojdzie do znacznego osłabienia Atlantyckiej Południkowej Cyrkulacji Wymiennej (AMOC), która ogrzewa Europę zapewniając nam łagodny klimat, a głębszym partiom oceanu zapewnia dostawy tlenu i składników odżywczych, to wzmocnienie głębinowych wirów oceanicznych może przynajmniej częściowo skompensować osłabienie się AMOC. Wiemy, że istnieją co najmniej dwa oddzielne mechanizm wpływające na mieszanie się wód w głębokich partiach oceanów. Jednym z nich jest AMOC. Wydaje się, że wiry w głębi oceanów odgrywają ważną rolę, gdy ocean się ogrzeje. Poprawiają one wentylację wody. Oczywiście nie będą one odgrywały takiej samej roli jak AMOC w zakresie transportu wody z niższych na wyższe szerokości geograficzne i z powrotem, mówi profesor Müller. Wiry, o których mowa, sięgają strefy abisalu, powodując erozję dna i pozostawiając charakterystyczne osady. Nasze dane z głębi oceanów sięgają 65 milionów lat wstecz i sugerują, że w cieplejszych oceanach cyrkulacja głębinowa jest silniejsza. Być może mechanizm ten zapobiegnie stagnacji oceanu, nawet gdy AMOC osłabnie lub całkiem się zatrzyma, mówi doktor Dutkiewicz. « powrót do artykułu
  9. Na całym świecie obserwuje się wzrost liczby przypadków legionelozy. To dość rzadka, ale niebezpieczna choroba układu oddechowego. Zabija około 10% chorych. Znamy drogi jej rozprzestrzeniania się oraz sezonowe trendy zachorowań. Jednak naukowcy wciąż nie potrafią rozwikłać zagadki rosnącej liczby zachorowań na świecie. Uczeni z nowojorskiego University at Albany powiązali właśnie legionelozę z... coraz czystszym powietrzem. A konkretnie ze spadkiem stężenia dwutlenku siarki. Legionelozę powodują bakterie z rodzaju Legionella, które rozwijają się w glebie i zbiornikach wodnych, od jezior i sztucznych stawów po systemy klimatyzacji. Do zakażenia dochodzi podczas wdychania wodno-powietrznego aerozolu. Można zarazić się pod prysznicem, z systemu klimatyzacji czy w trakcie korzystania z jacuzzi. Ludzie nie zarażają się od siebie nawzajem. Naukowcy z Albany, badając zagadkę rosnącej liczby zachorowań na legionelozę – a w USA liczba przypadków w latach 2000–2018 zwiększyła się aż 9-krotnie, najszybszy zaś wzrost notuje się w stanie Nowy Jork – skupili się na badaniu wpływu chłodni kominowych. Te przemysłowe urządzenia służące do chłodzenia wody np. na potrzeby elektrowni, są znanym źródłem zachorowań na legionelozę. Wydobywa się z nich aerozol wodno-powietrzny, w którym mogą znajdować się bakterie. Przy sprzyjających warunkach atmosferycznych aerozole z bakteriami mogą przemieszczać się przez wiele kilometrów, zarażając na swojej drodze ludzi. Dlatego też na przykład w stanie Nowy Jork wszystkie czynne chłodne kominowe muszą być co 90 dni badane pod kątem obecności Legionelli. Uczeni przyjrzeli się ogólnokrajowym danym dotyczącym zachorowań na legionelozę, przeanalizowali liczbę przypadków oraz miejsce zamieszkania chorych. Wzięli pod uwagę warunki atmosferyczne, takie jak stężenie dwutlenku siarki w danym miejscu, temperaturę, opady, wilgotność względną i natężenie promieniowania ultrafioletowego. Dodatkowo skupili się na samym Nowym Jorku i sprawdzili, czy istnieje zależność pomiędzy stężeniem dwutlenku siarki w powietrzu, lokalizacją chłodni kominowej oraz przypadkami legionelozy. Analiza wykazała istnienie zależności pomiędzy obecnością dwutlenku siarki a zachorowaniami. Dwutlenek siarki zakwasza powietrze, zmniejsza jego pH. A w niższym pH bakterie Legionella żyją krócej. Szczyt światowej emisji dwutlenku siarki przypadł na rok 1980. Od tamtej pory ludzkość emituje coraz mniej tego gazu – chociaż w Azji i Afryce emisja rośnie. Mniej dwutlenku siarki w powietrzu oznacza, że środowisko w aerozolu wodno-powietrzym jest bardziej zasadowe, przez co Legionella żyje dłużej i może rozprzestrzeniać się z chłodni kominowej na większym obszarze. Legionella może rozprzestrzeniać się w aerozolach na duże odległości, a wpływ na to mają warunki atmosferyczne, jak wilgotność, temperatura, prędkość i kierunek wiatru. Ryzyko hospitalizacji związane z legionelą rośnie w pobliżu chłodni kominowych. Wykazaliśmy, że takie zwiększone ryzyko istnieje w promieniu 7,3 kilometra od chłodni i w ciągu dwóch dekad odległość ta się zwiększyła, mówi współautor badań Arshad A. Nair. Naukowcy odkryli zatem niepożądany skutek uboczny regulacji dotyczących jakości powietrza. W tym przypadku niekorzystne skutki efektu ubocznego są znacznie mniejsze niż korzyści zdrowotne związane z czystszym powietrzem. Nasze badania to próba zidentyfikowania takich skutków ubocznych. To pomoże nam w opracowaniu metod ich uniknięcia przy jednoczesnym zachowaniu jakości powietrza, dodaje jeden z autorów pracy, Fangqun Yu. « powrót do artykułu
  10. Rozwój osobisty to klucz do udanego życia prywatnego i zawodowego. Nie dziwi więc, że książki na ten temat cieszą się dużą popularnością wśród czytelników. I to bez względu na wiek, światopogląd czy życiowy etap, na którym dana osoba się znajduje – w końcu każdy może mieć inny plan rozwoju osobistego, tak samo jak i inne cele czy marzenia. Jak jednak poruszać się w gąszczu dostępnych publikacji na ten temat? Chcesz poznać książki o rozwoju osobistym, które warto przeczytać? Dziś weźmiemy pod lupę ofertę księgarni internetowej Mando. Zapraszamy do lektury!   Zadbaj o swój rozwój osobisty. Książki Ci w tym pomogą! W Mando znajdziesz wiele książek o rozwoju osobistym, które staną się dla Ciebie pomocą w samodoskonaleniu. Jesteś na etapie odkrywania swojej życiowej drogi? Szukasz przepisu na zachowanie człowieczeństwa we współczesnym, stechnologizowanym świecie? Pragniesz poprawić zawodową pewność siebie? A może chcesz zrozumieć ludzkie, a więc i własne emocje? To wszystko (i o wiele więcej!) mieści się w wyjątkowo szerokim pojęciu, jakim jest rozwój osobisty. Książki, które są dostępne w Mando, zostały napisane przez autorów zarówno na podstawie ich własnych przeżyć oraz doświadczeń życiowych, jak i w oparciu o zdobytą przez nich wiedzę. Będą one zatem dla Ciebie źródłem wielu inspiracji, a także wsparcia przy pracy nad sobą. Książki o rozwoju osobistym zachęcą Cię również do pogłębienia zainteresowań, poszerzenia umiejętności czy krytycznego myślenia, tak cennego w dzisiejszych czasach.   Najlepsza książka o rozwoju osobistym – czy taka istnieje? Wiesz już, że książki o rozwoju osobistym mogą inspirować, skłaniać do poszukiwań i dać cenne, a nieraz wręcz przełomowe rady dotyczące tych dziedzin życia, jakich dotyczą. Ale jak wybrać tę idealną? Oczywiście nie istnieje jedna najlepsza książka o rozwoju osobistym. Jak już wspomnieliśmy, jest to bardzo szeroka kategoria, każdy czytelnik może też może nieco inaczej postrzegać rozwój osobisty. Książki, mające pomóc odnaleźć ten „brakujący element” będą też różne w zależności od etapu życia, na jakim znajduje się ich odbiorca. Naszym zdaniem są jednak takie książki o rozwoju osobistym, które bez kozery można nazwać uniwersalnymi. Zalicza się do nich na pewno publikacja Jak być człowiekiem autorstwa Svena Brinkmanna. Duński profesor psychologii pochyla się w niej nad pytaniami o to, czy jesteśmy efektem ewolucji czy dziełem Boga, czy też jak pozostać sobą w świecie, w którym coraz więcej technologii, a coraz mniej… tytułowego człowieka.   Książki o rozwoju osobistym, które warto przeczytać To oczywiście dopiero początek. Do książek, o które warto oprzeć swój plan rozwoju osobistego, należą też np. dostępne w księgarni Mando pozycje Jacka Fiłka czy Magdaleny Kieferling. Publikacja O nadziei. Historyczne i analityczne wprowadzenie do fenomenologii nadziei, którą napisał prof. Jacek Fiłek, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich filozofów, to najlepsza książka o rozwoju osobistym do czytania w obecnych czasach, naznaczonych wcale jeszcze nie tak odległą pandemią czy wojną toczącą się za wschodnią granicą. Poruszającą zupełnie inne tematy, acz również potrzebną publikacją, jest książka autorstwa Magdaleny Kieferling pt. Pewna ty! Jak być skuteczną w pracy i nie zwariować, skierowana do kobiet, które mają dylematy związane ze swoją karierą i życiem zawodowym. Wymienione przez nas w artykule książki o rozwoju osobistym kupisz na stronie internetowej księgarni Mando. Znajdziesz je pod tym linkiem: https://mando.pl/ksiazki/mando-inside-ksiazki-psychologiczne/rozwoj-osobisty « powrót do artykułu
  11. W trakcie prowadzonych od 2 lat wykopalisk w centrum Kalmaru w Szwecji archeolodzy znaleźli niemal 30 000 przedmiotów, w tym złoty pierścień i szklany amulet. Naukowcy odsłonili setki budynków, ulice i latryny z lat ok. 1250–1650. Jest wśród nich około 50 średniowiecznych zabudowań, 10 ulic oraz część starych murów miejskich znajdujących się na terenie byłego centrum średniowiecznego Kalmaru, niedaleko renesansowego zamku Kalmar Slott. Archeologom rzadko zdarza się możliwość do prowadzenia prac na tak dużym nieprzerwanym obszarze istniejącego miasta. Mieliśmy okazję zajrzeć za zasłonę średniowiecznego miasta i badać, jak żyli ludzie, co jedli i pili, jak ich życie zmieniało się w czasie. Archeologia stała się dziurką od klucza, przez którą podglądamy historię średniowiecza, uczymy się, jak wyglądało życie przed setkami lat, mówi Magnus Stibéus z Państwowego Muzeum Historycznego, którego eksperci prowadzą wykopaliska. Projekt badawczy zmierzał ku końcowi, gdy archeolodzy trafili na dwa spektakularne zabytki, złoty pierścień oraz szklaną gemmę (alsengemmen). Pierścień zachował się w doskonałym stanie, jest jak nowy. Widnieje na nim Chrystus. Ktoś najwyraźniej miał pecha i go zgubił. Pierścień i gemma zostały znalezione w kontekście, który archeolodzy zinterpretowali jako wysypisko odpadów. Z tym, że gemma jest uszkodzona, więc właściciel mógł ją wyrzucić. Pierwszą szklaną gemmę tego typu znaleziono w 1871 roku na duńskiej wyspie Als, stąd ich nazwa alsengemmen. Spotyka się je w kontekście zarówno kościelnym – gdzie zdobią na przykład naczynia liturgiczne – jak i świeckim. Specjaliści sądzą, że były amuletami pielgrzymów. Gemma z Kalmaru datowana jest na XIII–XIV wiek i przedstawiono na niej trzy postaci. Produkcja takich gemm rozpoczęła się prawdopodobnie w drugiej połowie VIII wieku na terytorium Fryzji, w X wieku były one powszechnie używane w kościołach i wytwarzano je między innymi w Westfalii i Saksonii. Niemal wszystkie takie gemmy znajdowane są w Europie Północnej, chociaż trzy znaleziono też w okolicach Kijowa. Przed dziesięcioleciami również na zamku w Kalmarze odkryto szklaną gemmę. Znajdowała się w warstwie z XIII wieku. Kolejnym niezwykłym znaleziskiem są pozostałości kamienia runicznego, który może pochodzić z kurhanu na cmentarzu w Kalmarze, który istniał jeszcze w XII wieku. Archeolodzy trafili też na cegłę z odciskiem kociej łapy oraz wiele pozostałości po wojnie kalmarskiej (1611–1613), ślady pożarów, zniszczone budynki, kule z armat, muszkietów, pistoletów oraz miecze. « powrót do artykułu
  12. Wyższe BMI jest silnie powiązane z gorszym stanem zdrowia psychicznego, szczególnie u kobiet, donoszą naukowcy z University College Cork. Naukowcy przeanalizowali informacje dotyczące 1821 osób w wieku 46–73 lat, zwracając szczególną uwagę na ich dobrostan oraz masę ciała. Odkryli, że BMI oraz stosunek obwodu pasa do wzrostu były silnie dodatnio skorelowane z liczbą punktów, jakie badani uzyskali w teście CES-D, który służy do wstępnego wykrywania objawów związanych z depresją oraz silnie ujemnie skorelowane z punktacją uzyskaną w kwestionariuszu Well-Being Index. Innymi słowy, im wyższe BMI i stosunek obwodu pasa do wzrostu, tym więcej punktów wskazujących na objawy depresji oraz mniej punktów wskazujących na dobrostan. Zależności te było widać po skorygowaniu wyników o współczynniki demograficzne, styl życia czy choroby. Związek pomiędzy BMI a depresją i ujemny związek między BMI a dobrostanem były bardziej widoczne u kobiet. Na występowanie depresji u osób otyłych mogą wpływać zarówno czynniki zewnętrzne – jak reakcja otoczenia na otyłość – oraz wewnętrzne, czyli ból i choroby związane z otyłością. Było to badanie przekrojowe, więc jego autorzy nie wykluczają, że wyższe BMI jest skutkiem, a nie przyczyną, objawów depresyjnych. Sugerują jednak, że w polityce walki z depresją powinno się uwzględnić kwestie masy ciała populacji. Nasze badania wskazują, że związek pomiędzy wysokim BMI a objawami depresji jest niezależny od innych czynników jak palenie tytoniu, używanie alkoholu, niska aktywność fizyczna czy choroby chroniczne. Potrzebne są jednak dalsze badania, by potwierdzić nasze wnioski oraz by zidentyfikować mechanizm łączący nadwagę i depresję, mówi jeden z autorów, dr Seán Millar. « powrót do artykułu
  13. Rzeczniczka prasowa Jet Propulsion Laboratory, Calla Coffield, poinformowała, że NASA wciąż nie rozwiązała problemu z Voyagerem 1. W grudniu pojazd zaczął przysyłać na Ziemię bezsensowny ciąg kodu binarnego, który wyglądał tak, jakby coś się zacięło. Śledztwo wykazało, że problem dotyczy komputera FDS (flight data system). Został on zrestartowany, jednak to nie pomogło. Na szczęście Voyager 1 wciąż komunikuje się z Ziemią i reaguje na komendy, jednak nie przysyła żadnych danych naukowych. Przez ostatnich kilka miesięcy inżynierom udało się potwierdzić, że problem tkwi w pamięci komputera FDS. Wiemy, że nie komunikuje się on prawidłowo z TMU (telemetry modulation unit). FDS zbiera dane z instrumentów naukowych oraz dane inżynieryjne dotyczące sondy, łączy je w pakiety, i wysyła na Ziemię za pośrednictwem TMU. Specjaliści z NASA wprowadzali na razie niewielkie poprawki. Zastanawiają się też nad wprowadzeniem większych. Obecnie przeglądają oryginalną dokumentację, by upewnić się, że podczas prób naprawy nie nadpiszą zasadniczych elementów kodu. Voyager znajduje się w odległości 24,35 miliardów kilometrów od Ziemi, a jego prędkość względem Słońca wynosi niemal 61 000 km/h. Wysyłane z centrum kontroli komendy potrzebują 22,5 godziny, by dotrzeć do pojazdu. Mijają więc 2 doby, zanim obsługa naziemna dowie się, czy Voyager odebrał wysłaną komendę, wykonał ją, i jakie przyniosło to skutki. « powrót do artykułu
  14. JADES-GS-z7-01-QU to najstarsza znana martwa galaktyka, poinformowała międzynarodowa grupa naukowa, pracująca pod kierunkiem specjalistów z University of Cambridge. Uczeni, korzystając z Teleskopu Kosmicznego Jamesa Webba, stwierdzili, że galaktyka żyła szybko i umarła młodo. Z badań wynika, że przestała ona tworzyć gwiazdy już 700 milionów lat po Wielkim Wybuchu. W tej chwili nie wiemy, co zatrzymało narodziny gwiazd w galaktyce, ani czy jest to stan chwilowy czy też stały. Pierwszych kilkaset milionów lat istnienia wszechświata to bardzo aktywna faza jego historii. Istniało wiele chmur gazu, które zapadały się, tworząc gwiazdy. Galaktyki potrzebują bogatych zasobów gazu, by tworzyć gwiazdy. A wczesny wszechświat był pod tym względem jak wielki bufet, mówi główny autor najnowszych badań, Tobias Looser z Kavli Institute for Cosmology. Dopiero później widzimy, że galaktyki przestają tworzyć gwiazdy, czy to z powodu czarnych dziur czy z jakichś innych, dodaje doktor Franceso D'Eugenio. Proces tworzenia się gwiazd może zostać zatrzymany z wielu powodów. Supermasywna czarna dziura czy oddziaływanie tworzących się gwiazd mogą wypchnąć gaz z galaktyki, gaz może być też zużyty na powstawanie gwiazd i gdy nie będzie napływał z zewnątrz galaktyki, to nowe gwiazdy nie będą się tworzyły. Nie wiemy, czy którykolwiek z tych scenariuszy ma zastosowanie do tego, co właśnie zaobserwowaliśmy za pomocą Webba. Obecnie, by zrozumieć wczesny wszechświat, korzystamy z modeli obliczeniowych opartych na tym, co wiemy o obecnym wszechświecie. Jednak teraz, gdy możemy zajrzeć tak daleko w przeszłość i widzimy, że formowanie się gwiazd zostało zakończone tak wcześnie, być może będziemy musieli poprawić modele, dodaje profesor Roberto Maiolino. Z badań JADES-GS-z7-01-QU wynika, że galaktyka ta doświadczyła krótkiego okresu gwałtownego formowania się gwiazd, który trwał zaledwie 30–90 milionów lat. Jednak 10–20 milionów lat przed momentem, w którym możemy ją obserwować za pomocą Webba, tworzenie się gwiazd nagle ustało. Wydaje się, że we wczesnym wszechświecie procesy mogły być bardziej gwałtowne i zachodzić szybciej, a jednym z takich procesów mogło być zatrzymanie narodzin gwiazd, dodaje Looser. Zaobserwowana galaktyka jest nie tylko najstarszą z martwych galaktyk, ale ma też dość małą masę, podobną do masy Małego Obłoku Magellana. Jednak w Małym Obłoku wciąż powstają gwiazdy. Astronomowie nie wykluczają jednak, że w międzyczasie proces formowania się gwiazd w JADES-GS-z7-01-QU ponownie ruszył. Obserwujemy inne podobne do niej galaktyki we wczesnym wszechświecie. To pomoże nam określić cały kontekst. Nie może wykluczyć, że wówczas galaktyki szybko „umierały”, a następnie wracały do życia, dodaje D'Eugenio. « powrót do artykułu
  15. W grudniu ubiegłego roku rolnik ze wsi Nowa Warbowka w Bułgarii orał pole, gdy pług uderzył w duży kamień. Mężczyzna poszedł sprawdzić, co się stało i zobaczył dużą kamienną płytę, a pod nią kości. O znalezisku poinformowano policję. Z patrolem przyjechał archeolog, specjalista od prehistorii Nedko Elenski, który stwierdził, że rolnik znalazł rzymski grobowiec. Powiadomił więc specjalistę od historii starożytnej, Kalina Chakarova z Regionalnego Muzeum Historycznego w Wielkim Tyrnowie. Ten, po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń, rozpoczął wykopaliska. Archeolodzy z Wielkiego Tyrnowa stwierdzili, że rolnik trafił na dwa duże groby z cegieł, kamieni i tynku. Oba zostały przykryte dużą płytą z piaskowca i są wewnątrz otynkowane. Dzięki badaniom przeprowadzonym przez specjalistów z Bułgarskiej Akademii Nauk wiemy zaś, kogo w nich pochowano. W starszym z grobów spoczęło dziecko w wieku 2-3 lat. Wraz z nim do grobu złożono parę złotych kolczyków, amforę, naszyjnik ze szklanych koralików oraz monetę. Jednak najbardziej interesującym znaleziskiem jest bardzo rzadki medalion, wybity za rządów cesarza Karakalli (211–217), który upamiętniał jego wizytę z Pergamonie. Władca wybrał się tam w 214 roku do słynnej świątyni Asklepiosa, szukając pomocy w problemach ze zdrowiem. W drugim, większym, grobie o długości 3 metrów złożono szczątki dwóch dorosłych osób – mężczyzny zmarłego w wieku 50–60 lat oraz kobiety w wieku 45–49 lat. Wśród ich wyposażenia grobowego znajdują się monety z brązu i srebra, posrebrzana fibula z brązu, dwie duże szklane butelki, ceramiczna lampa, naszyjnik ze szklanych koralików, para złotych kolczyków (przy szkielecie kobiety) oraz wiele innych przedmiotów. Archeolodzy sądzą, że trafili na miejsce pochówku rodziny. Najpierw zmarło dziecko, później rodzice, których pochowano w tym samym miejscu. Eksperci mają nadzieję, że uda się pobrać próbki DNA do analizy, która mogłaby potwierdzić ich przypuszczenia. To już kolejne fascynujące badania prowadzone przez zespół Kalina Chakarova. Przed kilku laty informowaliśmy o cennych zabytkach znalezionych w kurhanie z II-III wieku. « powrót do artykułu
  16. Małpy w głębi lasu, na obszarach, które nie zostały zmienione przez człowieka, mogą być bardzo społecznymi stworzeniami: bawią się ze sobą, wokalizują, czy iskają się nawzajem. Jednak gdy człowiek wkracza na ich tereny, zwierzęta muszą się dostosować lub zginą. Prymatolog Laura Bolt z Univerisy of Toronto Mississauga zauważyła, że zachowanie małp zmienia się wówczas na znacznie mniej społeczne. Jednym z trendów, jakie prymatolodzy obserwują na całym świecie jest spadek populacji małp, które nie przystosowały się do faktu, że człowiek wyciął im las, mówi Bolt, która jest dyrektorem projektu badawczego „The La Suerte Forest Fragmentation and Primate Behaviour Ecology” w La Suerte Biological Research Station w Kostaryce. Chcieliśmy zbadać tutejsze małpy, zanim znajdą się na krawędzi zagłady. Być może nasze badania pomogą w uratowaniu chociaż fragmentów ich siedzib, mówi uczona. W latach 2017–2023 Bolt i jej zespół badali zachowanie czepiaków, kapucynek panamskich oraz wyjców płaszczowych. Porównywali zwierzęta żyjące na nienaruszonych przez człowieka terenach w głębi lasu z żyjącymi na obrzeżach lasu, w pobliżu pastwisk czy pól uprawnych. Odkryli, że czepiaki żyjące na obrzeżach, na terenach zmienionych przez człowieka, znacznie mniej angażują się w zachowania społeczne. Prawdopodobnie jest to podyktowane potrzebą zachowania energii. Czepiaki są przystosowane do życia w najwyższych partiach koron drzew. Spędzają tam cały czas. Ich ulubionym pokarmem są owoce bogate w tłuszcze, jak figi, które występują na bardzo wysokich, dojrzałych drzewach. Na obrzeżach lasu drzewa są zwykle znacznie niższe. A to oznacza, że czepiaki nie mają dostępu do preferowanego pożywienia i brak tam dostatecznie wysokich drzew pozwalających na łatwe przemieszczanie się. Zwierzęta starają się więc oszczędzać energię, gdy żyją na obrzeżach, wyjaśnia uczona. Zmieniło się też zachowanie kapucynek panamskich. To niewielkie zwierzęta, narażone na ataki drapieżników. Na obrzeżach lasu zmieniły zachowanie tak, by zwracać na siebie mniej uwagi. Rzadziej wydają dźwięki i rzadziej walczą między sobą. Gdy są na obszarze, gdzie rosną niższe drzewa, drapieżnik może je łatwiej spostrzec. Są bardziej narażone na atak, mówi Bolt. Naukowców zdziwił natomiast fakt, że wyjce płaszczowe nie zmieniły zachowania, gdy ludzie wycięli pobliski las. Wcześniejsze badania prowadzone przez Bolt wykazały, że w zależności od okolicy, w jakiej żyją, gatunek ten zmienia ilość spożywanego pokarmu oraz odległości na jakie się przemieszcza. Pokazały też jednak, że wyjce nie adaptują się łatwo do nowych okoliczności. To może być problem z punktu długoterminowego przetrwania gatunku. Być może wyjce potrafią żyć tylko w jeden sposób, jakoś sobie radzą do pewnego momentu, a później – gdy już nie dają rady – zaczynają nagle ginąć, zastanawia się uczona. Badanie zachowań społecznych małp to dobry sposób zrozumienia ich jakości życia i przekonania się, czy są szczęśliwe. Zrozumienie, jak gatunek się zachowuje, pozwala na jego lepsze poznanie i lepszą ochronę, dodaje Bolt. « powrót do artykułu
  17. Pamięć zewnętrzna pozwala na przechowywanie danych i tworzenie kopii zapasowych na dysku zewnętrznym. To idealny sposób na zabezpieczenie danych i plików na wypadek awarii komputera. Warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę przy wyborze pamięci zewnętrznej. Jak działa dysk zewnętrzny? Dysk zewnętrzny to urządzenie, które podpina się do komputera za pomocą złącza USB. W momencie podpięcia staje się on dla komputera tak samo widoczny jak dyski wbudowane. Budowa dysku zewnętrznego jest więc bardzo podobna do dysków, które znajdują się wewnątrz komputera. To idealne rozwiązanie jeśli chcesz przechowywać fizycznie pliki komputera poza nim. Zewnętrzne dyski twarde występują w dwóch wariantach: dyski HDD oraz SSD. Dyski HDD charakteryzują się dużą pamięcią oraz niższym kosztem zakupu dlatego świetnie sprawdzą się do przechowywania większej ilości danych. Dyski SSD są dużo szybsze, jednak koszt ich zakupu jest wyższy. Są bardzo dobrym wyborem jeśli zależy nam na bardziej dynamicznej pracy urządzenia. Dyski SSD zawierają pamięć flash – taki sam rodzaj pamięci jak pendrive’y oraz popularne w urządzeniach elektronicznych karty pamięci. Oznacza to, że pendrive to urządzenie, które działa na tej samej zasadzie co dysk SSD – można pracować na nim szybko i sprawnie, jest odporny na uszkodzenia i posiada niewielkie rozmiary, dzięki czemu można go z łatwością przenosić. Tutaj znajdziesz przykładowe pendrive’y: https://www.komputronik.pl/category/686/pendrive,samsung.html.   Jaką pojemność wybrać? Jeżeli zdecydujesz się na zewnętrzny dysk HDD, to do wyboru masz najróżniejsze pojemności takich dysków. Zaczynają się od pojemności 1 TB, a kończą na ponad 20 TB. Dobór wielkości dysku zależy więc tylko od Twoich preferencji i zapotrzebowania na przechowywanie danych. Dysk HDD to świetny wybór do archiwizowania danych – na przykład do wykonywania kopii zapasowej systemu i programów zainstalowanych na Twoim komputerze. Ze względu na wyższe prędkości zapisu i odczytu danych, coraz częściej można się spotkać z dyskami zewnętrznymi SSD. Taki dysk to świetne rozwiązanie jeśli zamierzasz nagrywać na niego duże ilości danych lub otwierać bezpośrednio z niego pliki oraz aplikacje. Dyski SSD są też bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne. Występują najróżniejsze pojemności takich dysków – od 500 GB wzwyż. Ich wadą jest koszt zakupu, zazwyczaj dużo wyższy niż w przypadku dysków HDD. Najmniejszym i najbardziej podręcznym nośnikiem pamięci zewnętrznej jest pendrive. Niewielki i poręczny, a do tego całkiem pojemny – to właśnie dlatego zawładnął światem przenośnych danych. Obecnie można spotkać pendrive’y o naprawdę dużej pojemności – na przykład 128 GB: https://www.komputronik.pl/product/689942/samsung-128gb-bar-plus-titan-gray-usb-3-1.html. Taki pendrive to też ciekawy, elegancki gadżet.   Do czego przydaje się pendrive? Pendrive to idealne urządzenie do mobilnego transferu plików i danych pomiędzy urządzeniami. Wystarczy posiadać w komputerze złącze USB i wpiąć do niego pendrive, a następnie zgrać pliki. Każdy pendrive wykrywany jest przez komputer automatycznie więc nie potrzeba żadnego specjalnego oprogramowania do jego obsługi. W ten sam sposób można więc podpiąć urządzenie do innego komputera celem przekopiowania danych. Pendrive może służyć także jako archiwum danych. Na takim urządzeniu jak pendrive możesz przechowywać nie tylko swoje ulubione filmy, seriale czy utwory muzyczne, ale też kopie zapasowe danych oraz aplikacji. Tym sposobem można nie tylko zwolnić trochę miejsca na dysku twardym komputera, ale też zabezpieczyć pliki przed ich utratą. Wbrew pozorom awarie sprzętowe komputerów zdarzają się dość często. Pamięć na pendrive może okazać się też przydatna w sytuacji, kiedy kończy się pamięć na dysku komputera. Zgrywając dane z komputera na pendrive, możesz rozszerzyć pamięć swojego sprzętu – na przykład o 256 GB: https://www.komputronik.pl/product/750526/samsung-256gb-type-c-usb-c-400mb-s.html. Jest to całkiem duża pojemność, którą warto wykorzystać. Jeśli chcesz na bieżąco pracować na zgranych plikach, to możesz zostawić pendrive podłączony do komputera na stałe. « powrót do artykułu
  18. Kamienne narzędzia znalezione w najniższej warstwie stanowiska archeologicznego w pobliżu miasta Korolevo w zachodniej Ukrainie pochodzą sprzed 1,4 miliona lat, poinformował na łamach Nature międzynarodowy zespół naukowy, na którego czele stoi Roman Garba z Instytutu Fizyki Jądrowej i Instytutu Archeologii Czeskiej Akademii Nauk. Tym samym mamy do czynienia – jak twierdzą autorzy badań – z najstarszym w Europie miejscem zamieszkanym przez ludzi. Stanowisko w pobliżu Koroleva zawiera tylko kamienne narzędzia, jednak właśnie udało się dokładnie określić ich wiek oraz przypisać je do Homo erectus. Obecne pogranicze Ukrainy, Rumunii i Węgier jest więc najstarszym znanym miejscem występowania człowieka w Europie i najdalej na północ wysuniętym przyczółkiem H. erectus. Nasz najwcześniejszy przodek, H. erectus, był pierwszym hominem, który opuścił Afrykę około 2 milionów lat temu i ruszył w kierunku Bliskiego Wschodu, Azji Wschodniej i Europy. Badania radiometryczne stanowiska w Korolevie nie tylko wypełniają lukę pomiędzy Dmanisi w Gruzji i Atapuerca w Hiszpanii, ale potwierdzają też hipotezę, że pierwsi hominini przybyli do Europy ze wschodu lub południowego-wschodu, mówi Roman Garba. Na podstawie modeli klimatycznych oraz badań pyłków roślin zidentyfikowaliśmy trzy możliwe interglacjały, w czasie których pierwsi ludzie mogli dotrzeć do Koroleva, podążając prawdopodobnie korytarzem Dunaju, dodaje uczony. Ukraiński archeolog, Witalij Usyk, wyjaśnia, że Korolevo to stanowisko ważne dla całej Europy. Wiemy, że w tym miejscu akumulacja lessu i gleb kopalnych sięga 14 metrów i zawiera tysiące kamiennych artefaktów. Tutejsze okolice były ważnym źródłem materiału do ich produkcji. Zidentyfikowaliśmy siedem okresów ludzkiego osadnictwa i co najmniej 9 kultur paleolitycznych. Wiemy, że ludzie żyli tutaj od 1,4 miliona do około 30 000 lat temu, mówi. Datowanie narzędzi przeprowadzono na podstawie badań zawartości berylu-10 i aluminium-26 w skałach znajdujących się w tej samej warstwie. Nuklidy te mają różne okresy półrozpadu i akumulują się w ziarnach kwarcu, gdy jest on wystawiony na oddziaływanie promieniowania kosmicznego, zatem wówczas, gdy znajduje się na powierzchni. Gdy zaś zostaje zagrzebany, beryl-10 i aluminium-26 przestają się akumulować. Stosunek obu pierwiastków do siebie zmienia się w czasie i jest zależny od tego, jak długo skały są zagrzebane pod kolejnymi warstwami. Dodatkowo uczeni wykorzystali opracowaną przez siebie metodę modelowania matematycznego, która jeszcze bardziej uściśliła datowanie. Badania były prowadzone we współpracy z duńskim Uniwersytetem w Aarhus oraz Helmholtz-Zentrum Dresden-Rossendorf. Trzeba tutaj przypomnieć, że w 2022 roku na stanowisku Sima del Elefante w Hiszpanii znaleziono fragment ludzkiej żuchwy, której wiek oszacowano na 1,4 miliona lat. Jednak środowisko w jaskini jest trudne, więc szczegółowe datowanie kości wciąż trwa. Wyniki zostaną prawdopodobnie opublikowane w drugiej połowie roku. Dlatego też Korolevo jest obecnie najstarszym pewnie datowanym stanowiskiem w Europie, na którym stwierdzono obecność człowieka. « powrót do artykułu
  19. Na północnym wybrzeżu Devon i Somerset w Wielkiej Brytanii znaleziono najstarszy na Ziemi skamieniały las. Pochodzące sprzed 390 milionów lat drzewa stanowiły część wielkich lasów pokrywających wówczas Euroamerykę, superkontynent, który powstał ze zderzenia Laurencji i Bałtyki. Las z obecnej Wielkiej Brytanii jest więc o około 5 milionów lat starszy, niż dotychczasowy rekordzista, skamieniały las odkryty w Cairo w stanie Nowy Jork. Las, odkryty przez naukowców z Cambridge University i Cardiff University, składa się z niekompletnych pni długości do dwóch metrów oraz niewielkich gałęzi, dzięki którym rośliny zidentyfikowano jako należące do wymarłej klasy Cladoxylopsida. Drzewa z rodzaju Calamophyton przypominają na pierwszy rzut oka palmy. Ich pnie były cienkie i puste w środku. Drzewa te nie posiadały liści, a ich gałęzie były pokryte strukturami przypominającymi witki. Drzewa nie były wysokie, dorastały to 4 metrów. Rosnąc, zrzucały gałęzie, dzięki czemu na gruncie znajdowała się gruba warstwa materii organicznej, która wspomagała rozwój bezkręgowców. Las został znaleziony w pobliżu Minehead na południowym wybrzeżu Kanału Bristolskiego. W okresie, gdy rósł nasz las, obszar ten nie był połączony z dzisiejszymi Wyspami Brytyjskimi, ale leżał znacznie dalej na południe i łączył się z dzisiejszymi regionami Niemiec i Belgii, na których znaleziono podobne skamieniałości z dewonu. Mimo to do niedawna sądzono, że na tym odcinku angielskiego wybrzeża nie występują żadne znaczące skamieniałości roślinne. Odkryty właśnie las pojawił się w dewonie (419–358 milionów lat temu), okresie gdy życie po raz pierwszy rozpoczęło swoją wielką ekspansję na lądy. Pod koniec dewonu pojawiły się pierwsze rośliny nasienne, a na lądach na stałe zagościły zwierzęta, głównie były to stawonogi. Dewon całkowicie przemodelował życie na Ziemi. Doszło też do zmiany sposobu interakcji pomiędzy wodą a gruntem, gdyż korzenie drzew i innych roślin zaczęły stabilizować osady. Niewiele jednak wiemy o tych pierwszych lasach, mówi profesor Neil Davies z Cambridge University. Las został odkryty przez uczonych z Cambridge, ale zidentyfikowali go specjaliści z Cardiff. Gdy tyko zobaczyłem zdjęcia pni, od razu wiedziałem, z czym mam do czynienia. Od 30 lat prowadzę na całym świecie badania tego właśnie rodzaju drzew, ekscytuje się doktor Christopher Berry. To niesamowite zobaczyć, że rosły tak niedaleko. Jednak  najbardziej niezwykłą rzeczą – i zobaczyłem to po raz pierwszy w życiu – była pozycja drzew. Po raz pierwszy mieliśmy okazję bezpośrednio przyjrzeć się ekologii najstarszego lasu, mogliśmy interpretować środowisko, w jakim rosły Calamophyton oraz ocenić ich wpływ na system osadów. Badania prowadzono na wysokich klifach, z których część dostępna była tylko z pokładu łodzi. Naukowcy mogli obserwować zachowane w piaskowcu skamieniałe pnie, ślady korzeni i osadów. W dewonie były tutaj półsuche równiny poprzecinane niewielkimi rzekami wypływającymi z gór na północnym-zachodzie. To był dziwny las. Nie taki jak dzisiaj. Nie było żadnej roślinności pod drzewami, trawy jeszcze nie powstały. Ale na ziemi leżało wiele witek zrzuconych przez gęsto rosnące drzewa, co miało olbrzymi wpływ na krajobraz, wyjaśnia profesor Davies. Wśród tych witek żyły stawonogi. A szczątki roślinne zrzucane przez Calamophyton tworzyły warstwy osadów, które wpływały na bieg rzek. Po raz pierwszy w historii planety rośliny zaczęły wpływać na cieki wodne i ich interakcję z gruntem. Rzeki zaczęły pracować w zupełnie inny sposób, stały się wielką siłą powodującą erozję, jaką są i dzisiaj, dodaje Davies. « powrót do artykułu
  20. Pięć nowych izotopów – tul-182, tul-183, iterb-186, iterb-187 oraz lutet-190 – to wynik pracy naukowców z Facility for Rare Isotope Beam (FRIB) na Michigan State University. Ich stworzenie we FRIB to prawdopodobnie ich pierwszy przypadek zaistnienia na Ziemi. To jednocześnie dowód, że możliwości FRIB coraz bardziej zbliżają się do możliwości generowania izotopów takich, jakie istnieją w niezwykle egzotycznych środowiskach, jak wnętrza gwiazd neutronowych. Obecnie znamy około 300 naturalnie występujących izotopów różnych pierwiastków, z czego około 250 to izotopy stabilne. W ośrodkach badawczych takich jak FRIB uzyskano dotychczas około 3000 krótkotrwałych izotopów. Te odmiany pierwiastków w sposób naturalny pojawiają się np. podczas zderzeń gwiazd neutronowych czy powstawania supernowych. Mogą one brać udział w tzw. procesie r, czyli reakcji polegającej na wychwycie prędkich neutronów przez nuklidy, a w wyniku tego procesu powstają nuklidy cięższe od żelaza, na przykład złoto. Naukowcy pracujący przy FRIB uważają, że są w stanie jeszcze bardziej „zbliżyć się” do gwiazd neutronowych i uzyskać kolejne izotopy, których zbadaniem zainteresowana jest astrofizyka. Teraz, gdy naukowcy wiedzą, jak uzyskać te nowe izotopy, mogą zacząć wytwarzać je w większej ilości i prowadzić eksperymenty, jakie dotychczas nie były możliwe. Wykorzystają też swoje doświadczenia, do stworzenia nowych izotopów. Gwiazdy są fabrykami pierwiastków. W Słońcu istnieją warunki pozwalające na łączenie dwóch atomów wodoru w jądro helu. Uzyskanie cięższych pierwiastków wymaga jeszcze bardziej ekstremalnych warunków. Naukowcy sądzą, że do powstania złota, które ma masę 200-krotnie większą od masy wodoru, potrzebne są tak ekstremalne warunki, jakie istnieją podczas łączenia dwóch gwiazd neutronowych. Jeśli uda się uzyskać izotopy, które powstają w miejscach zderzeń gwiazd neutronowych, będzie można je badać i lepiej zrozumieć proces powstawania cięższych pierwiastków czy ewolucji wszechświata. Pięć uzyskanych właśnie izotopów to jeszcze nie to, czego szukają naukowcy. Jednak nigdy wcześniej nie udało się dotrzeć tak blisko izotopów powstających, gdy łączą się gwiazdy neutronowe. Osiągnięcie jest więc bardzo obiecujące i daje nadzieję, że już wkrótce się uda. « powrót do artykułu
  21. Naukowcy z Royal Botanic Gardens w Kew wykorzystali sztuczną inteligencję do dokonania oceny ryzyka wyginięcia wszystkich 328 565 gatunków roślin okrytonasiennych. Wyniki analizy zostały publicznie udostępnione, dzięki czemu każdy – od miłośnika kwiatów na własnym parapecie, po naukowca zajmującego się badaniem bioróżnorodności – może sprawdzić, czy konkretny gatunek jest zagrożony wyginięciem i z jakim poziomem ufności naukowcy określili jego status w stanie dzikim. Naukowcy wykorzystali model BART (Bayesian Additive Regression Trees) i trenowali go na zestawie ponad 53 000 roślin, których ryzyko wyginięcia zostało wcześniej określone przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody. Wyszkolony w ten sposób model wykorzystano do oceny pozostałych 275 000 gatunków. Z analizy wynika, że zagrożonych wyginięciem jest aż 45,1% gatunków okrytonasiennych. Potwierdziły one również to, co wiedziano już wcześniej – szczególnie dramatyczna sytuacja panuje na Madagaskarze i Hawajach. Szczególnie narażone są epifity. W przypadku tej grupy zagrożonych jest 53,9% gatunków, czyli więcej, niż wymienia Czerwona Lista (49%). To zgodne z obserwacjami świadczącymi o tym, że znaczną część gatunków epifitów charakteryzuje niewielki obszar występowania. Na potrzeby badań wykorzystano World Checklist of Vascular Plants, Czerwoną Księgę Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody oraz bazy danych gromadzące informacje o aktywności człowieka i jego wpływie na środowisko. Użyty przez naukowców z Kew model pokazał, że sytuacja niektórych gatunków jest lepsza niż sądzono, a innych gorsza. To dobrze pokazuje, jak ważne jest ciągłe aktualizowanie informacji służących do tego typu badań. Jak wspomnieliśmy, wyniki analizy zostały publicznie udostępnione. Można je znaleźć w portalu Kew's Plants of the World Online. Po wpisaniu nazwy naukowej rośliny informacje o jej statusie znajdziemy w zakładce „General informations”. « powrót do artykułu
  22. Naukowcy z Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie dowiedli, że skład i budowa blizn są różne u kobiet i mężczyzn. Mężczyźni mają więcej kolagenu typu 1 i elastyny. Z kolei u kobiet występuje więcej kolagenu typu 3, który odpowiada za gojenie się ran bez powstawania blizn. Nasza praca jest pierwszą publikacją, w której wykazano różnice między kobietami i mężczyznami powyżej 50. roku życia w budowie skóry pourazowej, czyli blizn. Uzyskane wyniki mogą przysłużyć się do rozwoju badań nad nowymi preparatami farmakologicznymi uwzględniającymi różnice płci pacjentów, stwierdziła profesor Barbara Gawrońska-Kozak kierująca Zespołem Biologii Regeneracyjnej. Uczona wraz z zespołem bada molekularne mechanizmy kontrolujące proces gojenia się skóry z wytworzeniem blizny – nazywane gojeniem naprawczym – ale badania prowadzone są pod kątem gojenia bezbliznowego, czyli regeneracyjnego. Gojenie bliznowate pozwala na dość szybkie przywrócenie funkcji ochronnej skóry. Czasem jednak proces ten przebiega nieprawidłowo i może dochodzić do pojawienia się niegojących się ran czy blizn przerostowych. Istnieje jednak też gojenie bezbliznowe (regeneracyjne, idealne). Rzadko występuje ono u ssaków. U ludzi ma na przykład miejsce w dwóch pierwszych trymestrach życia płodowego. Jeśli wówczas dojdzie do zranienia – na przykład podczas operacji w łonie matki – po urazie nie zostanie żaden ślad. Naukowcy z Wielkiej Brytanii zauważyli, że u ludzi w podeszłym wieku gojenie co prawda zachodzi wolniej, ale tworzy się mniejsza i delikatniejsza blizna, która makro- i mikroskopowo przypomina skórę niezranioną. Uczeni z zespołu profesor Gawrońskiej-Kozak chcieli sprawdzić, czy płeć odgrywa rolę w tworzeniu się blizn. We współpracy z lekarzami z Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie pobrali z okolic brzucha kobiet i mężczyzn powyżej 50. roku życia próbki skóry niezranionej oraz bliznowatej. Już od dawna wiadomo, że skóra nienaruszona różni się w zależności od płci: u mężczyzn m.in. jest grubsza, ma więcej kolagenu typu 1, więcej gruczołów łojowych, które wydzielają sebum. Nasze badania wskazują, że także w obrębie blizn występują różnice zależne od płci, przypomina profesor Gawrońska Kozak. Najważniejszym odkryciem było stwierdzenie, że w bliznach kobiet znajduje się więcej kolagenu typu 3, który jest powiązany z regeneracyjnym gojeniem się ran. To dopiero pierwsze przesłanki, które wymagają dalszych badań, ale po raz pierwszy zaprezentowaliśmy, że to kobiety mogą mieć większy potencjał do gojenia regeneracyjnego niż mężczyźni, komentuje doktor Marta Kopcewicz. Badania pokazały też, że u obu płci inny jest układ włókien kolagenowych w bliznach, a blizny kobiet są cieńsze. Dodatkową zaletą badań jest przeprowadzenie ich na osobach powyżej 50. roku życia. To powiększyło naszą wiedzę o bliznach u tej grupy wiekowej. Zwykle bowiem badania dotyczące skóry prowadzi się na młodszych osobach. « powrót do artykułu
  23. Każdego roku ponad milion osób umiera z powodu krótkotrwałej – trwającej od godzin do dni – ekspozycji na zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 2.5. Takie sa wyniki badań przeprowadzonych przez naukowców w Monash University. Dotychczas większość badań nad wpływem PM 2.5 na śmiertelność skupiała się na mieszkańcach miast i ich trwałej ekspozycji. Australijscy uczeni postanowili zbadać wpływ zanieczyszczeń krótkotrwałych i nie tylko na mieszkańców dużych miast. W tym celu przeanalizowali dane z lat 2000–2019 z ponad 13 000 miast i miasteczek na całym świecie. Wyniki swoich badań opublikowali na łamach The Lancet. Planetary Health. Uczeni, pracujący pod kierunkiem profesora Yuminga Guo stwiedzili, że nawet krótkotrwałe oddychanie  zanieczyszczonym powietrzem przyczynia się do śmierci ponad miliona osób rocznie, głównie mieszkańców Azji i Afryki. Aż połowa przypadków takich zgonów ma miejsce w Azji Wschodniej. A 22,74% zmarłych to mieszkańcy miast. Profesor Guo przypomina, że negatywne skutki krótkotrwałej ekspozycji na PM 2.5 są dobrze udokumentowane. Na przykład zanieczyszczenie powietrza podczas wielkich pożarów w Australii, do jakich dochodziło w latach 2019–2020, było przyczyną przedwczesnej śmierci 429 osób oraz przyjęć do szpitali 3230 pacjentów. Najwięcej osób umiera z powodu krótkotrwałej ekspozycji na zanieczyszczenia w Azji (65,2%), następnie w Afryce (17%). Kolejne na liście są Europa (12,1%), obie Ameryki (5,6%) oraz Oceania (0,1%). W Australii, która szczególnie interesowała naukowców, odsetek zgonów z tej przyczyny wzrósł z 0,54% w roku 2000 do 0,76% w 2019 roku. To największy wzrost ze wszystkich regionów na świecie. Autorzy badań sądzą, że przyczyną jest rosnąca częstotliwość i skala zanieczyszczeń związanych z ekstremalnymi wydarzeniami pogodowymi, jak np. pożary z roku 2019. « powrót do artykułu
  24. Tytoń to jedna z najważniejszych roślin rytualnych i medycznych Mezoameryki. Dysponujemy licznymi źródłami wskazującymi na powszechne jego stosowanie. Ślady nikotyny w fajkach z Ameryki Północnej, przedmiotach do palenia i kruszenia tytoniu z Chile, płytce nazębnej zmarłych z Kalifornii, włosach mumii z pustyni Atacama czy naczyniu z nizin Majów. Analizy przedstawień artystycznych i źródła etnograficzne wskazują, że tytoń był i jest palony. Tymczasem naukowcy znaleźli ślady wskazujące na... picie tytoniu przez Majów. Uczeni z Yale University, City University of New Jork i The Hershey Center for Health and Nutrition przeprowadzili badania naczyń znalezionych na akropolu El Baúl w mieście Cotzumalhuapa w Gwatemali. Było to jedno z największych miast późnego okresu klasycznego w Mezoameryce, a sam akropol datowany jest na fazę Pantaleón (lata 650–950). Prace archeologiczne prowadzono tam między innymi w latach 2006–2007, kiedy to znaleziono znacznie więcej rytualnie złożonych przedmiotów, niż gdziekolwiek indziej w Cotzumalhuapa. To jeden z dowodów na znaczenie religijne El Baúl. Jedną z cech charakterystycznych stylu artystycznego z Cotzumalhuapa są bogate przedstawienia roślinne. Liście tytoniu prawdopodobnie przedstawiono na ozdobach głowy dwóch rzeźb przedstawiających władców. Ich obecność tam świadczy o tym, że tytoń stanowił element legitymizacji władcy i królewskich rytuałów w Cotzumalhuapa. Autorzy nowych badań przeanalizowali osady w naczyniach wydobytych w czasie prac archeologicznych z lat 2006–2007. W czasie wykopalisk jak i późniejszej pracy z artefaktami obowiązywał zakaz palenia. Naczynia trafiły do Museo Popol Vuh w Gwatemali, gdzie usunięto większość wypełniającej je gleby, a ich zewnętrzne ścianki oczyszczono. Wnętrza nie oczyszczono, by w przyszłości możliwe było pobranie próbek do badań. I właśnie z tego skorzystali obecnie badacze. Pobrane próbki wysłano do badań do USA. Tam stwierdzono, że w dwóch cylindrycznych i jednym sferycznym naczyniu znajdowała się nikotyna. Wszystkie trzy naczynia zawierały ostrza z obsydianu. Wszystkie trzy naczynia służyły do picia, stąd naukowcy wyciągnęli wniosek, że przygotowywano w nich napój na bazie tytoniu. Takie używanie tytoniu jest nietypowe. Doustne przyjmowanie wysokich dawek nikotyny jest ryzykowne i grozi zgonem. Wiemy, że praktyki takie stosowane są w niektórych miejscach Amazonii i obu Gujanach. Stosowane są w celu wprowadzenia w trans, wywoływanie halucynacji lub zaśnięcie. Istnieją też źródła wskazujące, że Majowie mogli używać tytoniu jako środka psychoaktywnego. Jak widać, mogli robić z niego napój. Fakt, że naczynia znaleziono w pobliżu sauny sugeruje, iż napój zawierający nikotynę wykorzystywany był w rytuałach oczyszczania. Sauny były szczególnie ważne podczas rytuałów dotyczących narodzin i wiązane są z bóstwami położnictwa. Być może dlatego też w naczyniach znaleziono obsydianowe ostrza, które mogły służyć do przecięcia pępowiny. Jeszcze do połowy XX wieku były one w ten sposób wykorzystywane przez ludy Huichol i Tarahumara. « powrót do artykułu
  25. Zbadanie 62-letniego mężczyzny, który w ciągu 29 miesięcy przyjął 217 dawek szczepionki przeciwko COVID-19 stało się dla naukowców rzadką okazją do przyjrzenia się skutkom tak znacznego przedawkowania środka chroniącego przed SARS-CoV-2. Uczeni z Uniwersytet Fryderyka i Aleksandra w Erlangen i Norymberdze oraz Szpitala Uniwersyteckiego w Erlangen o istnieniu mężczyzny dowiedzieli się z prasy. Przed nimi nikt nie miał do czynienia z osobą, która przyjęła tak wiele dawek szczepionki. Niektórzy naukowcy przypuszczali, że skutkiem nadmiernego szczepienia będzie zmniejszenie aktywności układu odpornościowego, który przyzwyczai się do antygenów. Okazało się, że to nieprawda. Układ odpornościowy mężczyzny działał bez zarzutu, a poziom koncentracji niektórych komórek odpornościowych i przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2 był u niego znacznie wyższy niż u osób po 3 dawkach szczepionki. Badany mężczyzna twierdzi, że przyjął 217 dawek, a prokuratura, która skierowała przeciwko mężczyźnie sprawę do sądu, oskarżając go o oszukiwanie funkcjonariuszy publicznych, zebrała dowody na przyjęcie przez niego 134 dawek. Dowiedzieliśmy się o jego przypadku z prasy. Skontaktowaliśmy się z nim i zaprosiliśmy do Erlagen na badania. Był bardzo zainteresowany, mówi doktor Kilian Schober z Instytutu Mikrobiologii. Naukowcy chcieli dowiedzieć się, co się dzieje z układem odpornościowym, który jest ekstremalnie często wystawiany na obecność specyficznego antygenu. Z takimi przypadkami możemy mieć do czynienia w chronicznych infekcjach, jak np. HIV czy wirusowym zapaleniu wątroby typu B. Mamy podstawy by sądzić, że gdy dochodzi do bardzo częstego kontaktu z antygenami, limfocyty T ulegają zmęczeniu, co prowadzi do uwalniania przez nie mniej prozapalnych substancji sygnałowych, dodaje Schober. Ten i inne skutki ciągłego kontaktu z antygenami mogą osłabiać układ odpornościowy, gdyż jego komórki przyzwyczajają się do obecności antygenów i nie zwalczają patogenu równie skutecznie jak na początku. Nic takiego nie miało jednak miejsca w przypadku badanego mężczyzny. W ciągu ostatnich lat wielokrotnie miał on robione badania krwi i dał nam zgodę na dostęp do tych danych. W niektórych przypadkach próbki jego krwi zostały zamrożone, więc mogliśmy zbadać je samodzielnie. Ponadto już w czasie prowadzonych przez nas badań mężczyzna, na własne żądanie, przyjmował kolejne dawki szczepionki. Mogliśmy więc badać jego krew i obserwować, jak reaguje układ odpornościowy, wyjaśnia uczony. Badania wykazały, że u mężczyzny występuje dużo limfocytów Th skierowanych przeciwko SARS-CoV-2, było ich więcej niż w grupie kontrolnej, składającej się z osób, które przyjęły trzy dawki szczepionki. Naukowcy nie zauważyli też żadnych oznak zmniejszonej aktywności tych limfocytów. Działały tak, jak u osób z grupy kontrolnej. Naukowcy przyjrzeli się też limfocytom T stanowiącym komórki pamięci. Ich liczba u badanego była równie wysoka, jak w grupie kontrolnej. Ogólnie rzecz biorąc, nie zauważyliśmy u niego żadnych oznak osłabienia układu odpornościowego. Wręcz przeciwnie, dodaje jedna z głównych autorek badań, Katharina Kocher. Kolejne testy wykazały, że układ odpornościowy mężczyzny odpowiednio reagował też na inne patogeny. Jeśli zatem mamy tutaj do czynienia ze znacznym przedawkowaniem szczepionki, to nie miało to negatywnego wpływu na układ odpornościowy. A trzeba dodać, że mężczyzna przyjmował aż osiem różnych szczepionek przeciwko COVID-19, w tym różne warianty szczepionek mRNA. Autorzy badań podkreślają, że mamy tu do czynienia z jednostkowym przypadkiem i na jego podstawie nie można wyciągać ani daleko idących wniosków, ani zmieniać zaleceń dotyczących szczepień. Obecne badania wskazują, że trzy dawki są wystarczające, a szczególnie narażone grupy powinny przyjąć ich więcej. Nie ma żadnych powodów, by uznawać, że należy zwiększyć liczbę dawek, stwierdzają. « powrót do artykułu
×
×
  • Dodaj nową pozycję...