venator

Tak, jest taka teoria. Jednak jej ograniczenie to kwestia dosyć dużego zróżnicowania genetycznego u Neandertalczyka dla genów kompleksu zgodności tkankowej, która mogła mieć wpływ na wysoką skuteczność adaptacyjnego układu odpornościowego naszego kuzyna. Ponadto ograniczeniem dla rozprzestrzeniania chorób zakaźnych było bardzo niskie zaludnienie, to były ułamki procenta osoby na kilometr kwadratowy. Ciekawa jest hipoteza choroby przenoszonej w wyniku praktyk kanibalistycznych, które uprawiał h.n. (oczywiście nasi przodkowie też). Coraz niższe zróżnicowanie genetyczne, wynikłe z chowu wsobnego, spadku populacji + choroba prionowa (jakaś odmiana np. kuru) mogło faktycznie przyczynić się do dosyć szybkiego wykończenia populacji. Nie ma na to archeologicznych dowodów. Praktycznie żadnych. To nasz przodek wszedł w wymagające środowisko postępującej stepotundry i uzyskał bonus w postaci góry mamuciego, końskiego i reniferowego mięsa. A urozmaicił sobie dietę drobną zwierzyną łowną. Jedna z hipotez mówi zaś, że ostatnim "krzykiem mody" neandertalczyka była kultura szatelperońska, naśladownicza wobec wyrobów h.s. co oznaczało próbę nadgonienia wyrobów kuzyna. Neandertalczyków nadal nie ma,a my ciągle ze sobą walczymy. Zresztą my i neandertalczycy mieliśmy wspólnego przodka - homo erectusa, a jedna z teorii mówi o h. heidelbegensis. Start był w miarę wspólny, meta niekoniecznie. Nasz najbliższy nieczłowiekowaty przodek to australopitek. Wynika z tego, że neanderalczyk szybko rozwijał się we wczesnym dzieciństwie (podobnie jak szympans) co mogłoby być ciekawym atawizmem. Ale te badania: https://www.sciencedaily.com/releases/2017/09/170921141215.htm wskazują, że tak mogło nie być. To akurat konkretny, małoletni osobnik sprzed 49 tyś lat, więc być może jakaś aberacja.

Ping Ziemia-Mars to może być nawet 40 minut, więc dla przyszłych Marsjań bycie on-line na fejsie może być problemem. Dla nas to abstrakcja ale sądze, że będzie to cywilizacyjne wyzwanie w przyszłych wiekach. A co tu mówić o komunikacji międzygwiezdnej.

To jest teoria Dunbara. Szympansim językiem, wedle niej, jest wzajemne iskanie, które zajmuje szympansom mnóstwo czasu. Pod tym względem mówienie jest o wiele mniej energetycznie kosztowne. Zacieśnianie więzi zachodziło zaś przy ognisku, kiedy w mrokach nocy nasi przodkowie mógli wreszcie mieć troche wiecej czasu dla siebie - to ostatnie to hipoteza Fodora i Piatellego opublikowana w książce "Błąd Darwina". Byłbym bardzo ostrożny z tak arbitralnym używaniem słowa "nieprawda". Do psa nic nie mówisz, tylko się na niego gapisz? Powinienem przewidzieć ten arbitralny radykalizm i napisać nie w "zasadzie", a" bardzo podobne" mózgi. W 2018 r. roku opublikowano badania zespołu pod kierunkiem T. Kochiyamy, gdzie również dokonano wirtualnej rekonstrukcji. Najstarsze rekonstruowane "mózgi" pochodziły z czaszek h.s. ze stanowisk Quafzeh (90-120 BP), Shul 5 (100-135 BP). Z rekonstrukcji wyszło, że morfologia powierzchni mózgu tych osobników była bardzo podobna jak obecnych ludzi. Subtelne różnice były w zakresie prawego regionu somatyczno-motorycznego, ale być może wynikało to ze złożonej budowy kości klinowej i trudności rekonstrukcji. Pewna różnica była w płacie ciemieniowym, zwłaszcza przyśrodkowym i bocznym, która u kopalnego h.s. nie różnila się od h.n. ale była nieco mniejsza niż u dzisiejszych ludzi: https://www.nature.com/articles/s41598-018-24331-0 Te różnice wyszły też badaczom z Instyututu Plancka. Wysunęli, jak się wydaje po prostu bardziej radyklane wnioski, choć Japonńczykom i spółce z rekonstukcji czaszek kromaniońskich także wychodziły różnice w budowei płata ciemieniowego, ale już nie móżdżka. Antylogik - pamietaj, że są to hipotezy, teorie, rekonstrukcje, gdzie sami badacze przyznają, że moga byc obarczone jakimś błędem. Można się zgadzać lub nie, teorie i hipotezy obalać, ale częste używanie przez Ciebie arbitralnych słów "niepradwa", ""bzdura" świadczy tylko o Twoim zadufaniu w sobie i jest po prostu niepoważne. No tak, ale piszez ogólnikowo. Akurat h.erectus był pierwszym, którego cechy behawioralne pozwoliły na opanowanie środowisk, które przodkom "nie pozwalały", a kluczem było opanowanie tecniki aszelskiej (przede wszystkim), a nastepnie wykorzystanie ognia. To jest ten moment gdy h.e. staje się pierwszym ogniwem łańucha pokarmowego. W materiale kopalnym gwałtownie spada liczba artefaktów świadczących o padliżonerności, a wzrasta ta cechująca drapieżność. Co do tego exodusu z Afryki to hipotez jest sporo, co badacz to hipoteza Za presją innych grup ludzkich konkurujących o oganiczone zasoby przemawia fakt dosyć szybkiego rozprzestrzeniania się h.e. na nowe habitaty, w zasadzie tuż po powstaniu gatunku. Podobnie było z h.s. Ta praca jest ciekawa: https://dr.ntu.edu.sg/bitstream/10356/82274/1/Venturing out safely_The biogeography of Homo erectus dispersal out of Africa.pdf Wynika z niej, że h.e. biernie przesuwał się za dużymi grupami roślinożerców, unikając dużych drapieżników, trzymając się w Afryce dużych jezior. W Azji z kolei preferował wychodnie kamieni. Zmiana nastapiła wraz z opanowaniem techniki aszelskiej i ewolucji behawioralnej - pozwoliło to opanować bardziej wymagające środowiska (Europę). W mniejszym stopniu liczył się także z dużymi drapieżnikami.

Za komentarz do powyższej, jakże "wyważonej" grafiki, niech posłużą słowa naczelnego katolika, Jana Pawła II: Galileusz i Einstein charakteryzowali epokę. Wszystkim znana jest wielkość Galileusza i wielkość Einsteina. Jednakże w przeciwieństwie do tego, którego dziś czcimy w obecności Kolegium Kardynalskiego w naszym Pałacu Apostolskim, ten pierwszy wiele wycierpiał – nie możemy tego ukryć – od ludzi i instytucji Kościoła.” https://wiez.pl/2017/11/06/jan-pawel-ii-galileusz-wiele-wycierpial-od-ludzi-i-instytucji-kosciola/ Z przemówienia JPII do Papieskiej Akademii Nauk. 1979 r. Religijne poglądy Vesaliusa nie są raczej znane. Jego "De humani corporis fabrica, libri septem" są w medycynie tym, czym "De revolotionibus..." Kopernika w astronomii. I choć , wbrew pokutującej czasem opinii, kościół nie zabaniał sekcji zwłok, to rozmach z jakim czynił swe badania Vesalius spowodowało, że został poddany niezwykle ostrej krytyce środowiska medycznego i zrezygnował po wydaniu "Fabrica" z dalszej kariery naukowej. Śmiał uderzać w prace Galena, które dosyć bezrefleksyjnie przyjmowano aż do XVI w. Dogmat wywodzący się ze świata antycznego i kręgu judaistycznego o "świętości ciała" był niezwykle silny, i hamował postęp medycyny. Vesalius był buntownikiem, daleko wykroczającym poza skostniałe dogmaty. Pogłoski głosiły, że został skazany na śmieć przez Świętą Inkwizycje, za przepowadzenie omyłkowej sekcji na żywym jeszcze człowieku. Filip II łaskawie miał mu zamienić karę śmerci na pielgrzymkę do Jerozolimy podczas której zmarł. Ponoć ta kara śmerci nie znajduje potwierdzenia w źródłach ale tak czy siak okoliczności owej pielgrzymki były zastanwiające. Buntownicy nie mieli łatwo. Choć opłaciło się, pod wpływem min. jego prac całkowicie zaakceptowano w KK dopuszczalność sekcji i badań nukowych zwłok ludzkich jako niezbędnyh do rozwoju medycyny. Ciekawą kwestią jest natomiast praca najzdolniejszego ucznia Vesaliusza, Bartolomoe Eustachi - Eustachiusza. Odkrył układ współczluny, przewód piersiowy, prawidłową budowę nerki i trąbke eustachiusza . Jego praca przygotowana do druku w 1552 r., w której zaznaczał również błędy swego mistrza, Vesaliusa, dziwnym trafem utknęła na 150 lat w Bibliotece Watykanskiej. A poglądy religijne Lavoisiera? Pasteur? Był wierzący, ale jego francuski nacjonalizm raczej był daleki od chrześcijanskiego umiłowania bliźniego, zwłaszcza tego co mówił po niemiecku

Przyjmuje się, że od środkowego neolitu po wczesne okresy epoki żelaza składanie darów wotywnych w środowiskach wodnych praktykowane było tylko przez ludność kultur pucharów lejkowatych, iwieńskiej i łużyckiej (Łęga 1951; Cofta Broniewska, Kośko 1982) Źródło: https://www.academia.edu/6175295/Dary_wotywne_społeczności_południowo_zachodniego_pobrzeża_Bałtyku_od_schyłkowego_neolitu_do_wczesnej_epoki_żelaza_Late_Neolithic_to_Early_Iron_Age_period_votive_offerings_from_water_environment_from_the_area_of_the_south_western_Baltic_Sea W archeologii „skarb” oznacza zbiór intencjonalnie ukrytych przedmiotów o wartości zabytkowej. Poprzez skarb rozumie się także zabytki złożone niegdyś w ofierze, na przykład rzeczy wrzucone do bagna, by przebłagać bóstwa wodne. Przedmioty wchodzące w skład skarbów występują często w zestawach, takich jak: ozdoby, ozdoby i narzędzia (siekierki), bryły surowca brązowego. Skarby znajduje się najczęściej z dala od osad https://archeologia.pl/zabytek-miesiaca/zabytek-miesiaca-archiwum-2020/luty-2020/ Więcej o istocie bagiennych skarbów wotywnych na przykładzie Skandynawii: Spośród 57 złotych skarbów z „brakteatami” z V-VI w., odkrytych w pd.-zach. Skandynawii i opisanych przez H. Geisslingera (1967, 149-158), 20 pochodzi z wrzosowisk, bagien23 i cieków wodnych (por. tabela 1). Poza „brakteatami” (m.in. analogicznego typu jak okazy odkryte w Wapnie) zawierają one przede wszystkim pozłacane lub posrebrzane fibule, szklane, bursztynowe bądź złote paciorki oraz tzw. złoty pieniądz pierścieniowy. W jednostkow ych przypadkach odnotowano też złote pierścionki, złoty naramiennik i naszyjnik (?), złote solidy (m.in. w formie zawieszek) oraz złote okucie pochwy miecza. Należy zaznaczyć, że zwyczaj topienia w bagnach tzw. depozytów ofiarnych, składających się m.in. z litych naramienników i naszyjników, broni, elementów rzędu końskiego oraz metalowych (m.in. złotych) naczyń, ma na terenie Skandynawii tradycję sięgającą epoki brązu. Na podstawie znalezisk wolno wnosić, iż zwyczaj ten praktykowano w Skandynawii nieprzerwanie aż po wczesne średniowiecze włącznie (por. Nerman 1935, 97; Brondsted 1962; tenże 1963; Geisslinger 1967; Hårdh 1976; Stenberger 1977; Müller-Wille 1989; Johansen 1993). W Europie pn. bagna, cieki i zbiorniki wodne traktowano bowiem jako miejsca praktyk kultowych, być może związanych ze składaniem darów ofiarnych bóstwom/demonom (por. Stenberger 1977, 332-335; Piekarczyk 1979; Müller-Wille 1989, 31 n.). Z wczesnośredniowiecznych przekazów pisanych wiadomo, że w Skandynawii oraz na Wyspach Brytyjskich jeszcze po chrystianizacji bagna uważano za siedziby duchów, utożsamianych przez Kościół z demonami. Beda zw. Venerabilis - anglosaski mnich, historyk i teolog żyjący w latach ok. 673-735 - chwalił jednego z misjonarzy za odwagę, gdyż ten nie obawiał się zapuszczać na bagna (zob. Piekarczyk 1979, 51). Warto przypomnieć, że potwór Grendel zanim został zabity przez Beowulfa zamieszkiwał moczary i wrzosowiska. Ranny, uciekając przed bohaterem, schronił się w swojej kryjówce w głębinach jeziora Źródło: Przegląd Archeologiczny t. 42 https://rcin.org.pl/Content/60021/WA308_79580_PIII149_Skandynawski-skarb_I.pdf

Można przypuszczać, że nastąpiło to już bardzo wcześnie, bo na etapie rozwiniętego homo erectusa. Zgodnie z teorią liczb Dunbara, mózg h.e. pozwalał teoretycznie na istnienie grup społecznych o liczebności 90-110 osobników. Nawet jeśli było to mniej, a na ogół tak było, to grupy takie, już przecież uzbrojone, stanowiły już duży problem nawet dla szczytowych drapieżników. Przełomowe było opanowanie ognia. Istnieje teoria, która mówi, że miało to kluczowe znaczenie dla rozwoju interakcji społecznych. W tropikach dzień/noc trwają po 12 h. Człowiek potrzebuje około 7-8 h na wyspanie się. Pozostawało więc ok. 4 h na budowanie wzajemnych relacji przy ogniu. Takim atawizmem społecznym może być obecnie spędzanie wolnego czasu przy ognisku (teraz na ogół grilu ), dużo ludzi to po prostu lubi. Nasz przodek, liczny i uzbrojony oraz wyposażony w ogień, nie bał się już tak bardzo dużych drapieżników, ba, sam zaczął zajmować szczytowe miejsce. Sukces był tak duży, że wrogiem nie była juz hiena i lew, a przynajmniej nie w takim stopniu jak w czasach sprzed ognia, a inne grupy ludzkie. Najprawdopodbniej to właśnie presja ze strony innych homo erectus doprowadziła do pierwszego exodusu z ojczyzny - Afryki. Następnym efektem ubocznym była ewolucja języka jako niskokosztowego energetycznie sposobu zacieśniania więzi. Od czasu powstania homo sapiens, zwłaszcza zaniku form archaicznych, zmiany anatomiczne są praktycznie niezauważalne. Z badań zespołu Kochiyamy wynika, że nawet mózgi homo sapiens sprzed 100-130 tyś lat temu, były w zasadzie identyczne jak wspólczesne. Ewolucja szła w kierunku rozwoju mowy i myślenia abstrakcyjnego, a więc ściśle powiązanego z rozwojem społecznym. Oddzielną (może nie tak do końca) kwestią jest natomiast presja jaką człowiek wywiera na środowisko: Przejście człowieka z łowiectwa i zbieractwa do gospodarki rolnej spowodowało zastąpienie mozaikowych układów siedlisk coraz większymi areałami upraw jednogatunkowych. Poprzez upraszczanie złożonych ekosystemów i eliminowanie „niepożądanych” gatunków, człowiek zubożył swoją dietę oraz całkowicie zmienił siedliska dzikich roślin i zwierząt. Około 4000 lat p.n.e. żyło na świecie 30 mln ludzi i spożywano 2000 gatunków roślin, ale już w 1825 r. n.e. żyło na świecie 1 mld ludzi i spożywano około 250 gatunków roślin. Pod koniec XX wieku żyło na świecie 4,5 mld ludzi, a spożywano jedynie 180 gatunków roślin, z czego 6 gatunków dostarczało 90% żywności pochodzenia roślinnego. http://www.wigry.org.pl/dzikie/presja.htm Do tego dodajmy uprzemysłowienie, emisje gazów cieplarnianych i wpływ tego na klimat i reakcje środowiska naturalnego.

Byłem na podobnej wysokości i powiem, że jeden dzień to jest bardzo, ale to bardzo mało. To wręcz złamanie złotych zasad aklimatyzacji. Jest trochę lepiej: 2009. Wyniki: U 620 pacjentów wykonywano wyłącznie masaż serca, a u 656 masaż i sztuczne oddychanie. Przeżycie po 30 dniach wynosiło 8,7% w grupie poddawanej tylko masażowi, 7,0% w grupie klasycznej resuscytacji i nie różniło się statystycznie (p=0,29). Inne elementy analizy, jak odsetek przeżycia pierwszego dnia czy odsetek przeżycia do wypisu ze szpitala, nie wykazywały istotnych różnic. https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/011/101/original/17-18.pdf?1467982446 Ogólnie: Badania oceniające skuteczność zabiegów ożywiających ujawniły gorzką prawdę. W grupie osób, u których doszło do zatrzymania krążenia w przebiegu zawału mięśnia sercowego resuscytacja okazała się skuteczna w 41% przypadków, ale tylko 18% przeżyło do momentu wypisania ze szpitala [1]. http://www.czytelniamedyczna.pl/291,dylemat-wsplczesnej-medycyny-czy-resuscytacja-jest-zawsze-uzasadniona.html Ratownicy mają jednak takie powiedzenie: "Wykonując masaż serca kupujesz czas, wykonując defibrylacje, kupujesz życie". Aleksandra mogła uratować w tym przypadku tylko profesjonalna akcja z użyciem śmigłowca. Tylko nie wiem czy tam jest? Przy takim stylu wejścia niezbędne było profilaktyczne podanie acetazolamidu (Diuramid) przez 5 dni + kalipoz dwa razy na dobę. Ciekawe czy tak zrobiono? Wątpie. HAPE nie pojawia się od tak, zwykle poprzedzają go swoiste objawy, duszności (zadyszka), odkrztuszanie (czasem wręcz chroniczne) z odpluwaniem wydzielny płucnej, która może być zabarwiona krwią, odgłos bulgotania w płucach. HAPE sporadycznie jednak w gwałtownej formie potrafi rozwinąć się w ciągu 1-2 godz. Charakterystczne, że ludzie z HAPE wolą siedzieć niż leżeć - tak zmarł Aleksander. Jestem niemal przekonany, że popełniono błędy w trakcjie aklimatyzacji.

Bynajmniej: "Ale to znów zwiazane było z rozwojem państwowości." Nie ma takiej potrzeby. Problem (na szczęście nie mój) polega na tym, że nie umiesz wyciągnąć wniosków nawet z prac, na które się powołujesz.Zadałem n-ty raz pytanie jak ów wzrost przekładał się na rozwój ludzkiej cywilizacji i oczywiście pustka odpowiedzi. To ci podpowiem. Nawet na podstawie owego artykułu z wiki można wnioskować, że lepsza dostępność do różnorodnego pożywienia, znacznie lepsza do białek i tłuszczów zwierzęcych, mniejsze obciążenie pracą fizyczną (zwłaszcza w dzieicństwie) mogło i czasem przekładało się na większy wzrost fizyczny warstw panujących (rycerstwa-szlachty, arystokracji, kapłaństwa, patrycjatu etc.). Z zalinkowanych badań wynika, że jest "niewielka ale istotna statystycznie pozytywna korealcja między wzrostem a inteligencją etc" to taka sytuacja środowiskowa w shierarchizowanym społeczeństwie mogła ułatwić zdobycie panowania i jego utrzymania przez warstwę panującą. Tyle, że elity często uelgały wynaturzeniom. Nasza magnateria w końcówce I Rzeczpospolitej była trzebiona przez kiłę (degradacja układu nerwowego), również wrodzoną, chów wsobny (tzw. błękitna krew), alkoholizm, obżarstwo i lenistwo intelektualne. A to znów miało znaczace przełożenie na życie milionów. Ale ty tego nie napisałeś. Z mojej strony to koniec dyskusji ponieważ: Z krynicą mądrości się nie dyskutuje. Amen. Tak. Nieformalny pogląd niektórych archeologow pradziejowych jest taki, że te neandertalskie geny w nas to po prostu efekt ordynarnych zgwałceń, otwarte pytanie kto kogo bardziej gwałcił Także ta scena znad rzeki, której nie powinny oglądać dzieci, otwierająca poetycki film Annauda "Walka o ogień" wcale nie musiała być licentia poetica Swoją drogą, czy Ron Perlman, bardzo uzdolniony zresztą aktor (genialana rola w "Imię róży"), odtwórca jednej z ról w tym filmie, nie przypomina przypadkiem trochę neandertalczyka : https://www.filmweb.pl/person/Ron+Perlman-3896 - Potrzebuje nowej żonki, do dzieci i do roboty - Za młoda dla Macieja.... dziesięc morgów - Osiem - Dwie świnie i krowa https://www.youtube.com/watch?v=iaB-_b3_YIw Ta scena nie jest wcale taką artystyczną przesadą. Przez więszkość naszej historii małżeństwo, rodzina była przede wszystkim komórką ekonomiczną, produkcyjną. Kto nie miał gospodarki, warsztatu etc., był w dosyć trudnym położeniu. Badania wskazują, że w XVI w w Poznaniu aż 20% gospodarstw były jednoosobowe. Była kupa samotnych ludzi. W średniowieczu i czasach nowożytnych i tak, pod wpływem kościoła i rozwoju struktur państwowych, pozycja kobiety została wzmocniona, bo np. w Imperium Karolingów: Prawa Sasów przedstawiające zaślubiny niczym akt kupna-sprzedaży: "Ten, kto chce poślubić wdowę, ma zaoferować jej opiekunowi cenę jej kupna" (offerat tutori pretium emptionis eius); "kto porwie kobietę zaręczoną z innym, winien zapłacić 300 solidów [zadośćuczynienia] ojcu dziewczyny i 300 narzeczonemu, a ponadto kupić ją za 300 solidów" (et insuper 300 solidis emat eam); "lit królewski ma prawo kupić sobie żonę, gdziekolwiek zechce, lecz nie ma prawa żadnej kobiety sprzedać" [to jest samowolnie wydać za mąż]. Również najstarsza kodyfikacja anglosaska - prawo Aethelberta, króla Kentu - określa zawarcie małżeństwa jako kupno dziewczyny i mówi o cenie, za jaką kupiono żonę https://sjp.pwn.pl/korpus/zrodlo/et;904,1;15890.html Oczywiście form małżeństw i formalnych związków seksualnych w starożytności i wczesnym średniowieczu było całe multum, nie wszędzie pozycja kobiety była niska. Szczególną pozycje kobiety miały np. u Celtów, gdzie istniało bodajże z 8 czy 9 różnych form małżenstwa , w tym na czas określony, rozowdy etc. Może wynikało to z tego, że celtycka kobieta potrafiła przyłożyć...

To Ci nie wyszło. Bzdury. Jakie znowu sygnały? W Europie najdawniejszą formą "małżeństwa" był raptus czyli porwanie. Szczątkowo rapty przetrwały aż do wczesnych czasów nowożytnych. Zdanie rodziny nie miało tu wielkiego znaczenia, jeśli rodzina nie była w stanie jej obronić...Rapty przekształciły się w kupno żony (pretium emptionis). Kupno żony następnie przekształciło się w mundium, czyli kupno władzy, opieki nad żoną. Dopiero w średniowieczu wola kobiety zaczęła być uwzględniana przy zawieraniu małżeństwa. Teoretycznie. Pięknie ewoluowała instytucja małżeństwa w Rzymie, gdzie od pierwotnej formy kupna żony przekształciło się ostatecznie w małżenstwo per usum z wysoką pozycją kobiety. Ale to znów zwiazane było z rozwojem państwowości. W starożytności ponadto popularne były małżeństwa kazirodcze. Także tak, te sygnały były ważne - ile możesz dać, a nie jak wyglądasz To atawizm. Jakie on ma znaczenie w rozwoju ludzkiej cywilizacji na etapie trochę bardziej zaawansowanym niż pojedyńcza grupa łowców-zbieraczy? Do legionów rzymskich zaciągano mężczyzn, któzy musieli mieć jedynie min. 168 cm wzrostu (za wyjątkiem kawalerii i pierwszch kohort). Legioniści stawali często na przeciw rosłych, odżywionych dziczyzną barbarzyńców. No i ? Rzym rządził przez wieki. W szczepie, związku plemiennym, protopaństwie, wreszcie państwie liczy się nie siła fizyczna (lub liczy się w niewielkim stopniu) ale funkcjonująca idea, która jest bytem abstrakcyjnym. Sprowadziłeś wszystko do prostgo, zwierzęcego doboru naturalnego, zupełnie pomijając fakt funkcjonowania wśród ludzi bytów abstrakcyjnych, czegoś co odróżnia nas od świata zwierzęcego. Przez setki lat największy wpływ na życie dziesiatków milionów ludzi miały dynastie królewskie, np. Habsburgów gdzie siła fizyczna i wzrost mężczyzny to była ostatnia rzecz która miała znaczenie przy zawieraniu małżeństw.

Robi się późna noc więc może ja czegoś nie jarzę, ale czy wg. ciebie premiowanie wysokiego wzrostu wynika z zaniku rywalizacji międzu kobietami i mężczyznami? Myślę, że w tym Twoim bałaganie zapomniałeś o meritum. To Ci przypomnę: Ewolucja człowieka ciągle trwa. Ludzie współcześni inaczej wyglądają niż 1000 lat temu - ponownie z powodu rozwoju i postępu ekonomicznego, stali się wyżsi i inteligentniejsi Oczywiście, że trwa ale wynika przede wszystkim ze zmian demograficznych - "liczba mutacji genetycznych rośnie jako iloczyn liczby osobników, a wzrost wykładniczy zwiększa prawdopodobieństwo wiązania nowych mutacji adaptacyjnych": https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2410101/ Zmiany w wyglądzie fizycznym są jednak bardzo powolne, dużo bardziej powolne niż te Twoje 1000 lat. Zmiany anatomicznie w szkielecie są zauważalne dopiero na przestrzeni ostanich 50 tyś lat kiedy szkielet h.s. stał się "bardziej" lekki od wczesnych h.s. To tak z punktu widzenia antropologii fizycznej. Jesteśmy bardzo podobni do naszych przodków z górnego paleolitu. Tej inteligencji nie skomentuje bo nie ma żadnych dowodów na to, że inteligencja takiego łowcy reniferów była niższa od inteligencji dzisiejszgo miłośnika piwa harnaś z promocji. Wprost przeciwnie, trzeba było sporej wiedzy i inteligencji kognitywnej by przetrwać w świecie w którym nie było ciepłej wody w kranie. No nie...jesteśmy kuzynami, to raczej oczywistosć. Bliższy krewniak neandertalczyka to tajemniczy denisowianin. Zmian preadaptacyjnych w mózgu raczej należy szukać u homo erectusa. Najbardziej mi się podoba polska hipoteza "homo przypadkiem sapiens": https://pl.wikipedia.org/wiki/Homo_przypadkiem_sapiens

A taką, że rozwój myślenia magicznego to rozwój myślenia fikcjotwórczego. W końcu bóg, bożek, pieniądz to są byty całkowicie abstrakcyjne ale jednocześnie (zwłaszcza ten ostatni) zrozumiałe i wspólne nawet dla bardzo odległych od siebie grup społecznych. Bez wytworzenia takich abstrakcji, nenadertalczyk nie wyszedlby w rozwoju społecznym poza niewielką, kilkudziesięcio osobową grupę. Bo co miałaby wspólnego grupa neandertalska z płw Iberyjskiego z tą znad Dniepru? A dzisiaj Rosjanina znad Wołgi połączy z mieszkającym 9 tyś km dalej Rosjaninem znad Amuru byt abstakcyjny, car-Putin, o którym pogadają przy mniej już abstrakcyjnej wódce... Ale wspólnota jest i to na jakiej przestrzeni... O to na pewno. Przez dziesiątki tysięcy lat szliśmy niemalże łeb w łeb. Jednak te 45 tys lat temu coś się wydarzyło, co ma odbicie w materiale kopalnym. H.s. w coraz szybszym tempie zaczął rozwijać swoje technologie wytwórcze, zdolności łowieckie itd. Mózg ludzki tej samej masy ma 86 mld neuronów, wiec miałby ich o 14% mniej jednak.

Z zalinkowanej pracy wynika, że mózg neandertalczyka był jednak bardzo podobny do naszego. Wszystko kwestia tego "języczka u wagi" a wiec przede wszystkim tych różnic w budowie. Co więcej, zarówno neandertalczyk jak i h.s. miały (mają) mózg typowo małpi. Ciekawe pod tym kątem są badania brazylijskiej neurobiolog, Suzana Herculano-Houzel, która jako pierwsza opracowała metodę dzięki której precyzyjnie oblliczyła liczbę neuronów w mózgu. Przy masie 1508 g jest ich w mózgach ludzi 86 mld. Wykonała również porównanie, który wykazało, że super- szympans mający mózg wielkości mózgu człowieka (1500 g.) miałby aż 100 mld neuronów. Zastanawiające. Ale najdziwniejsze jest to, że super-szympans nadal miałby o 27% mniejszy móżdżek . Coś w tym naszym móżdżku jest szczególnego... Właśnie. Czy w trudnym klimacie? Rozwój ich kultury przypada na okres interstadialne gdy warunki w Europie były całkiem znośne, a okresowo było nawet cieplej niż dzisiaj. W okresach ochłodzeń trzymał się basenu Morze Śródziemnego i Europy płd-zach, nie wychylając się poza 52-53 równoleżnik. Nie ma przekonujacych dowodów, że szył ubrania, wycofywał się tam gdzie pojawiała się wieczna zmarzlina. To h.s. zbliżył się do lądolodu. Pojawiają się artefakty które moga świadczyć o umiejetności abstrakcyjnego, "magicznego" myślenia ale nie są one pewne na 100%. A właśnie zdolnosci do myslenia magicznego warunkowały rozwój naszej cywilizacji. Nawet jeśli tak to co z tego wynikło? Rozwój kulturowy u n. był niezmiernie powolny lub prawie żaden. Problem w tym, że w pierwotnych społeczeństwach ciąży nie łączono ze stosunkiem płciowym A kto zaczął budowę pierwszej megalitycznej świątyni w Göbekli Tepe, gdy nie było jeszcze faraonów? Ciekawostką jest to, że byli to zarówno pierwsi rolnicy jaki i łowcy-zbieracze. Ale jeszcze większą ciekawostką jest to, ze pierwszym produktem pochodzenia zbożowego bynajmniej nie był chleb a piwo

System folwarczno-pańszczyźniany to nie był żaden postęp, a regres cywilizacyjny. Tak, wybierały...dziś raczej panuje zgoda wśród naukowców, że matriarchat w swym pierwotnym wyobrażeniu w ogóle nie istniał, a system matrylinearny jest trzy razy rzadszy od patrylinearnego. To tyle jeśli chodzi o ów wybór, którego wiekszość kobiet przez ogromną większość naszej historiii w ogóle nie miały. To zadam pytanie: co z tego wysokiego wzrostu w historii ludzkiej cywilizacji miało wynikać? Przybywało od niego rozumu? O czym on ma świadczyć? W pierwotnych społecznościach zbieracko-łowieckich zapewne taki wysoki wzrost miał jakieś znaczenie, ale nie rekompensował on umiejętności współpracy w grupie, taktyki łowieckiej i grupowej solidarności. Mamut i tak był silniejszy od najwyższego nawet mężczyzny... Co więcej, w miarę syte społeczności łowiecko-zbierackie, które żyły, jak chcą niektórzy, w "pierwotnych społeczeństwach dobrobytu", zostały szybko zastąpione przez rolnicze społeczeństwa, słabo odżywione, fizycznie skarlałe, mordujące się nawzajem i już na tak wczesnym etapie rozwoju potrafiące wywołać lokalne klęski ekologiczne. Ale to rolnicy zaczęli budować piramidy... Oczywiście, że tak. Współczesne badania pierwotnych społeczeństw zbieracko-łowieckich dowodzą, że są to ludzie dosyć zdrowi, pomimo braku dostępu do nowoczesnej medycyny, np. praktycznie nie stwierdzono tam wystepowania nadciśnienia tętniczego., które jak wiadomo jest olbrzymim problemem we współczesnych społeczeństwach industrialnych. W rolnictwie chodzi tylko i wyłącznie o wydajność produkcji. Jedna osoba wyżywi się z kilku hektarów, natomiast grupa łowców-zbieraczy potrzebowała naprawdę dużej przestrzeni do wyżywienia. W czasach istnienia kultury świderskiej 10,6-9,6 BC, na terytorium pokrytej wówczas tundrą Polski, zamieszkiwało szacunkowo ledwie ok 6 tyś łowców reniferów. Europa, w ogóle świat z naszego punktu widzenia był niemalże bezludny. Rewolucja neolityczna to rewolucja demograficzna.

Różnice we wzroście nie wynikają z doboru naturalnego, a także presji środowiskowej, która mogłaby wpływać na morfologię człowieka, a jedynie z dostępu do bogatszego w białka pożywienia. I nie będziemy rośli w nieskończoność. W XVII w. przeciętny wzrost mężczyzny ze stanu chłopskiego w Rzeczpospolitej wynosił 163 cm, a ze stanu szlacheckiego 173 cm. (vide "Człowiek polskiego baroku" Z. Kuchowicz). Wynikało to tylko i wyłącznie z diety, ten pierwszy miał nadpodaż weglowodanów pochodzenia roślinnego przy dosyć znacznym niedoborze białek i tłuszczów zwierzęcych, ten drugi (mowa o szlachcie posesjonackiej) na odwrót. Jakiekolwiek uogólnienia nie mają tu wielkiego sensu. W przypadku kopalnych h.s. nie bez powodu używa się w archeologii określenia - człowiek anatomicznie współczesny. Zmiany morfologiczne są niemalże niedostrzegalne bez szczegółowych badań. Wzrost nie ma znaczenia - mierzący 175 cm kromanionczyk i 120 cm pigmej wciąż będą h.s. Jeśli już gdziesz szukać przyszłych zmian anatomicznych to wskutek oddzialywań kulturowych - słabnie znaczenie węchu, sztuczne światło pewnie wpłynie na aparat wzroku etc. Spekulacja to w tym kontekście pejoratywne określenie, sugerujące, że badacze swe wnioski wzięli z przysłowiowej czapy, żeby nie powiedzieć z d.... A tak nie jest, podana bibliografia jest bogata. Zachęcam do lektury artykułu. Ponadto z innego artykułu: Leiner [12] skierował uwagę na długo pomijany i niedoceniany fakt, że wraz z powiększaniem się w rozwoju filogenetycznym człowieka obszarów asocjacyjnych kory mózgowej następował równolegle gwałtowny wzrost bocznych części półkul móżdżku oraz jądra zębatego, a zarazem tworzyły się między tymi obszarami istotne dla funkcji poznawczych połączenia[...]Każda z półkul móżdżku otrzymuje i wysyła informacje do przeciwległej półkuli mózgowej [11][...] Obserwowane współwystępowanie zaburzeń językowych obejmujących procesy fonologiczne, leksykalno-semantyczne i syntaktyczne u chorych z uszkodzeniami móżdżku skłoniło badaczy do rozważenia istnienia tzw. móżdżkowej afazji. Mariën i wsp. [28] opisali przypadek 73-letniego pacjenta z naczyniowym uszkodzeniem prawej półkuli móżdżku, prezentującego afatyczny profil zaburzeń mowy, przejawiający się względnie zachowanym nazywaniem w oparciu o desygnat wzrokowy, umiejętnościami fonologicznymi i powtarzaniem, a znacząco zaburzoną mową spontaniczną, zaburzonym programowaniem rozbudowanej wypowiedzi i jej inicjowaniem oraz obecnością fragmentarycznych zdań, poważnych trudności w aktualizacji słowa i deficytów w zakresie leksji i grafii[...] Zależność między funkcją móżdżku a procesami semantycznej i fonologicznej dostępności słowa potwierdzona została również w badaniach klinicznych z udziałem pacjentów, zarówno z ogniskowymi, jak i neurodegeneracyjnymi uszkodzeniami tej struktury[... ]Kilka lat później zespół Leggio [18] przeprowadził badanie fluencji słownej w większej grupie chorych. Pacjenci z uszkodzeniami móżdżku osiągnęli niższe wyniki niż grupa kontrolna w zakresie fluencji tak semantycznej, jak i fonologicznej To powyższe traktuje o poważnych patologiach w obrębie móżdżka,ludzkiego móżdżka, ale nawet drobne zmiany mogą mieć wpływ na funkcjonowanie człowieka (dysleksja): Coraz częściej podkreśla się, że płynna zdolność czytania wymaga synergii między obszarami korowymi a podkorowymi ośrodkowego układu nerwowego [14]. Sugeruje się, że w tym procesie móżdżek odgrywa rolę „dyrygenta”, który nadzoruje koordynację oko-mózg-artykulacja podczas czytania oraz zawiaduje procesem nabywania wprawy w płynnym czytaniu, począwszy od automatyzacji transferu znaku graficznego (grafemu) w fonem, a skończywszy na internalizacji mowy niezbędnej podczas cichego czytania [14 Źródło: http://psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_4_2017/661StarowiczFilip_PsychiatrPol2017v51i4.pdf Jeśli u współczesnego człowieka patologie w obrębie móżdżka tak mocno wpływają na zdolności językowe (kognitywne) to należy zadać sobie pytanie, na zasadzie ekstrapolacji: Czy myślisz, że sklonowany wiernie neandertalczyk, mający mniejszy móżdżek i jego znaczącą asymetrie oraz mniejszą mielinizacje mózgu, będzie w stanie nauczyć się ze zrozumieniem ludzkiej, współczesnej mowy z całym jego bogactwem kulturowym? Pisać, czytać? Oczywiście przytoczone przeze mnie przykłady to patologie, zdrowy móżdżek neandertalczyka zapewne funkcjonował by jeszcze inaczej, z racji różnic w budowie.

Tak, pokazałem obrazek homo sapiens fossilis, obrazek zaawansowanej rekonstrukcji - bo to Ty twierdziłeś, że h.s. zmienia się anatomicznie na przestrzeni 1000 lat. Co jest bzdurą, bo nie zmienił się anatomicznie od dziesiątków tysięcy lat. Ten obrazek nie miał nic wspólnego z neandertalczykiem, który anatomicznie, co jest oczywiste, różnił się od h.s. Więc nie była to żadna manipulacja. To są moje własne słowa, mea culpa. Zupełnie zapomniałem o niezwykle ciekawej pracy zespołu pod kierunkiem Takanori Kochiyamy, pracę opublikowano w "Scientific reports" w 2018 r. Dokonano bardzo precyzyjnej cyfrowej rekonstrukcji mózgu neandertalczyka i h.s.f. i analizy porównawczej do mózgu współczesnego człowieka. Użyte metody był bardzo zawaansowane. Autorzy twierdzą, że przy użyciu tych metod na podstawie mózgu szympansa (Pan troglodytes) w wystarczajacym stopniu można odtworzyć mózg bonobo (Pan paniscus) i odwrotnie, przy czym linie ewolucyjne obu gatunków rodzieliły się znancznie wcześniej niż h.s. i h.s.n, bo 1,6 do 2,1 mln lat temu. Z dokonanej rekonstrukcji mózgu wynika, że największe różnice w budowie mózgu pomiędzy neandertalczykiem a h.s.f. i h.s.s. (mózgi ludzi kromaniońskich, a nawet dosyć wczesnych homo sapiens- 100-135 tś BP, były praktycznie takie same jak nasze) są takie: - istotna różnica w budowie móżdżka, przy czym u neandertalczyka móżdżek wykazywał niespotykaną u h.s. asymetrię w budowie. Jego prawa częśc była wyraźnie mniejsza od lewej. Boczne części móżdżku łączą się anatomicznie z przeciwną korą asocjacyjną w mózgu. Wg zespołu Kochiyamy połączenie móżdżka u neandertalczyka z lewymi płatami przedczołowymi było "minimalne" i musiało powodować istotne różnicę w zdolnościach językowych pomiędzy tymi dwoma gatunkami. - h.s. miał "stosunkowo" większe obszary ciemieniowe mózgu niż h.s.n. , w obszarach przyśrodkowych i bocznych. Miało to poprawić komunikacje (harmonie) z obszarem czołowym i móżdżczkiem i wpłynąć na zdolności poznawcze h.s. - ponownie potwierdzono istontnie większą częśc potyliczną mózgu u h.s.n. co wpływało na lepsze widzenie u naszego kuzyna, zwłaszcza po zmroku (zapewne dostosowanie do wyższych szerokości geograficznych i środowiska leśnego) Oczywiście autorzy tej pracy podkreślają, że taka rekonstrukcja nie jest doskonała, tym nie mniej to najdokładniejsza obecnie rekonstrukcja mózgu hs.n. i h.s.f. Wnioski z pracy są takie, że istotnie mniejszy móżdżek u neandertalczyka i dosyć zaskakująca jego asymetria wpływały na niższe funkcje społeczne i poznawcze, mniejsze zdolności językowe, słabszą pamięć "epizodyczną i roboczą". Źródło wraz z bibliografią: https://www.nature.com/articles/s41598-018-24331-0 Ps. Z zalinkowanej pracy wynika jeszcze coś ciekawego. W starszych pracach (Weaver i in.) rozwoju móżdżka dopatrwano się już w okresie górnopaleolitycznym (Weaver opierał się na szczątkach kromanionczyków, 28 tyś BP). Z najnowszej rekonstrukcji wynika, że móżdżek u wcześniejszego h.s. był tak samo ukształtowany jak nasz. Oznaczało to, że już w okresie wyjścia z Afryki mieliśmy potencjał językowy wyższy niż neandertalczyk. Ponadto w niżej zalinkowanym artykule zawarto dosyć ciekawe informacje: https://neuroexpert.org/wiki/neurologiczne-dziedzictwo-ksztalt-czaszki-i-mozgu-wspolczesnych-ludzi-zalezny-od-neandertalskich-genow/ Dzięki innym badaniom wiemy, że całkowite przerwanie UBR4 lub PHLPP1 może mieć poważne konsekwencje dla rozwoju mózgu – mówi Simon Fisher z Instytutu Psycholingwistyki Maxa Plancka, współautor badania. – Teraz stwierdziliśmy, że u nosicieli pochodzącego od neandertalczyków fragmentu UBR4 jest nieco mniej aktywny w skorupie. U nosicieli neandertalskiego fragmentu PHLPP1 ekspresja genu jest nieco wyższa w móżdżku, co prawdopodobnie ma działanie tłumiące mielinizację móżdżku.” Zaburzenia mielinizacji ogólnie: jak mówił prof. Jerzy Vetulani: „Neuron zależy od tego, czy znajdzie sobie jakąś pracę, w mózgu nie ma miejsca dla bezrobotnych”1. I jak pisze prof. Jagoda Cieszyńska-Rożek, „Mielinizacja jest […] stopniowym zwiększaniem grubości włókien łączących neurony, dzięki powstaniu otoczki osłaniającej. Aktywność neuronu wpływa na grubość mieliny. Im grubsza osłonka, tym szybsza transmisja informacji, czyli szybszy czas przewodzenia potencjału […]. Tylko zmiana prędkości przewodzenia pozwala osiągać coraz wyższy poziom wszystkich funkcji poznawczych”. Co oznacza, że im mamy grubszą mielinę, tym szybciej biegnie po niej impuls elektryczny, powodując tworzenie się kolejnych synaps i tym lepsze jest nasze funkcjonowanie poznawcze. Cytat z : https://forumlogopedy.pl/artykul/rozne-spojrzenia-wspolny-cel Neandertalczyk zapewne mówił, ale jest coraz więcej dowodów, że jego zdolności do rozwoju fikcjotwórczej roli języka mówionego, już na starcie, były sporo niższe u naszych przodków. Czy przyczyniło się do jego przegranej? Pytanie nadal jest otwarte. Thikim, szkoda czasu, na dyskusje z twierdzeniami kolegi antylogika: Przecież sprawa jest prosta jak drut: Neandertalczyk wyginął, bo zastąpił go Homo sapiens na zasadzie zwykłej ewolucji darwinowskiej. Neandertalczycy jako jedyny gatunek rozwijali szybko umysł, dlatego następował rozwój cywilizacyjny i techniczny,

Emocjonować się to można zwiedzając Muzeum Auschwitz-Birenau, a nie czytając poraz n-ty takie wywody. Internet to też szambo, w którym pełno takich "perfum". Idzie przywyknąć. Jak żywy, nieprawdaż? To akurat rekonstrukcja twarzy konkretnego osobnika kromaniońskiego, z Jaskini Eyzies, z Francji, sprzed 28 tyś lat. Akurat tu rekonstruktorom chodziło konkretnie o tę narośl: https://phys.org/news/2018-03-warts-reconstruct-cro-magnon.html Tutaj więcej na ten temat: https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(18)30495-1/fulltext# To zdjęcie było oczywiście poglądowe, mocno mi się spodobało. Nie wiem jakiej konkretnie metody (a raczej oprogramowania )użyto przy tej rekonstrukcji. Czy wizja artystyczna? Zapewne doskonale sobie zdajesz sprawę, że oba światy, artystczny i naukowyw tej materii wzajemnie się przenikają , z tym, że teraz raczej dużo więcej w tym nauki, niż artystycznego spojrzenia. Ale już Wilhelm His dokonując w 1895 r. rekonstrukcji wyglądu twarz J.S. Bacha, oparł się przecież na badaniach naukowych.

Postęp cywilizacyjny wśród neandertalczyków był raczej powolny o czym świadczy zgromadzony materiał archeologiczny reprezentowany w zasadzie przez jeden typ kultury archeologicznej. Jak na dziesiątki tysięcy lat trwania gatunku to bardzo mało. A i silne mieśnie były im potrzebne z racji używanych technik łowieckich. Zreszta do XX w . wiekszośc ludzi pracowała fizycznie... Aha. Myślisz, że jakbyś tego kromaniońskiego, dojrzałego myśliwego sprzed 28 tyś lat, ostrzygł, ogolił, usunął mu narośl i ubrał we wspólczesne ubrania, to wyróżniłby się z tłumu? Na pewno jedno się zmienia - dużo jest obecnie więcej tłuściochów niż kiedyś, dodatkowo z poważnymi wadami postawy i postępująca krótkozworocznością, cukrzycą i nadciśnieinem. Zaiste, postęp. Nazwijmy rzeczy po imieniu - untermensch. Wbrew obiegowej opini autorem tej koncepcji nie byli narodowi faszyści, a członek Ku Klux Klan, wykształcony i oczytany zwolennik białej supremacji,Theodor Lothrop Stoddard. Reszta tego wywodu idzie w tym tonie. Sympatyzujesz? Oczywiście. Nie uogulniać. Musiał się o tym przekonać także główny ideolog III Rzeszy, Alfred Rosenberg, który poczatkowo obserwując niższego o głowę Hitlera, miał niskie mniemanie o jego intelekcie. Ale wkrótce był Hitlerem oczarowany. Podobnie miliony innych zwolenników równie niskich wzrostem Napoleona i prezesa pewnej partii... Szkoda, że nie wspomniałeś jeszcze o kształcie i wielkości czaszki, bo tu też jest pole do popisu..ale uprzedzam, wybitny erudyta i laureat literckiego Nobla, Anatole France, miał czaszke o pojemności ledwie 1000 cm3...tyle co homo erectus.

Tak, było ich mało. I w przeciągu, góra, parenastu tysięcy lat obecności h.s.s. , wyginęli. Mnie interesuje jeszcze korelacja między h.s.s. (w zasadzie powinno się pisać h.s.f. ale jakoś przywiązany jestem do starej nomenklatury), a wyginięciem lwa jaskiniowego. Od czasu pojawienia się naszych przodków nastąpił spory spadek populacji tego lwa, ale jednak lew jednostkowo dożył do fazy allrodu. Jeden z głównych nurtów w wyjaśnianiu tej zagadki jest prawdopodobna niska relatywnie dzietność neandertalskich społeczności. Nie mieszajmy dwóch różnych systemów walutowych....dyskutujemy o prehistorii dwóch najlepiej rozwiniętych gatunkach hominidów, także ten współczesny trend socjolgiczny nie jest bardzo potrzebny.

Czemu ich nie połączyć? Jednostkową przyczyną wymarcia całego gatunku mogłaby być jedynie katastrofa - kosmiczna lub biologiczna (np. śmiertelny atak patogenu - choć i jest taka teoria). Pierwsze włócznie z grotami kamiennymi są najprawdopobniej wynalazkiem już homo heidelbergensis sprzed 0,5 mln lat, a odkrycie włóczni z SchÖningen świadczą, że ten wspólny przodek h.s.s. i h.s.n. potrafił wytwarzać wyrafinowaną broń drzewcową (budowa włóczni podobna do współczesnych oszczepów turniejowych). Wynalezienie spoiwa jest oczywiście udoskonaleniem ale czy aż tak przełomowym? Zmiany klimatyczne, dosyć gwałtowne dawały w kość nie tylko neandertalczykowi - spotkałem się z poglądem, że" ratunkiem" dla naszych przodków okazał się" grawetian." W czasach kultury graweckiej surowość klimatu wymuszała bardzo dużą innowacyjność - broń, ubrania, domostwa musiały być lekkie, wytrzymałe i niezawdone. Badania stanowisk archeologicznych kultury graweckiej wskazują, że tamtejsi "rzemieślnicy" wykazywali się niespotykaną wcześniej pomysłowością i precyzją. Potrafiono prostować nawet ciosy mamuta, wykonując imponujące włócznie 2 metrowej długości. U neandertalczyków tej innowayjności jakos nie widać bardzo - może gdyby mieli więcej czasu...może Skąd takie radykalne pomysły? Neandertalczyk był wytwórcą przemysłu mustierskiego (artefakty tego przemysłu były oczywiście także na stanowiskach h.s.s.), który był zróżnicowany geograficznie, ale wciąż poozstawał tym samym przemysłem. W dawnej, ale ważnej archeologicznie debacie dwóch znanych archeologów Bordes - Binford, ten ostani postulował, że wynikało to z zapóźnienia (niższości intelektualnej) neandertalczyka - zamiast wytwarzać nowe, wciąż dostosowywał stare. Pogląd być może kontrowersyjny, bo gdy sprawdza się stare to po co zmieniać, ale - pozostaje kwestia kultury szatelperońskiej. Jedna z hipotez twierdzi, że była to kultura odtwórcza wymierającego neandertalczyka, który poprostu zaczął naśladować swego bardziej pomysłowego kuzyna. Im młodsze znaleziska neandertalskie i im bardziej "zachodnioeuropejskie" tym bardziej jednolite morfologicznie i genetycznie osobniki neandertalskie - to świadczyło tylko o jednym - załamaniu się populacji. Dosyć gwałtownym. Nie było się z kim krzyżować, nie było "świeżej krwi". Nawet nie może, ale raczej na pewno taki los, z punktu widzenia ewolucji lepszy, podzieliło część neandertalczyków. Nawet tu na forum linkowałem pracę czeskich archeologów, którzy wskazywali, że w regionie środkowego Dunaju neandertalczyk rozpłynął się w etnosie kromaniońskim. Pod tym względem h.s.n. przetrwał - w nas. Trzeba pamietać o tym, że ich było naprawdę mało. Ilość artefaktów neandertalskich wskazuje, że w okresie gdy zaczął napływać człowiek anatomicznie współczesny, neandertalczyk nie stanowił więcej niż 1/10 populacji kontynentu.

Grubo. Zawłaszczyć kosmos, brzmi epicko. A teraz chińsko-rosyjskie Imperium kontratakuje Wydaje się, że jest to czkawka po: https://novosti-kosmonavtiki.ru/news/78376/ Urażone ego jednego z dawnych hegemonów, który zaczął rozmieniać się na dobre. Na własne życzenie.

Zwierzęta hodowane nawet jedynie na zupę, zanim trafią do garnka muszą coś jeść. W pracy zespołu Wilczyńskiego są odwołania do badań roli psów w innych, nowszych kręgach kulturowych, mezolitcznych, neolitycznych, czy nam współczesnych i wszędzie dane statystyczne dot. szczątków archeozologicznych są całkoiwicie odmienne od tych z horyzontu kultury pawłowskiej. Jednoznacznie można stwierdzić - wilki dla pawłowian były zwierzyną łowną. Dzięki, fajnie, że można podyskutować. Oczywiście, że tak, tylko, że w przypadku badań wykonanych przez zespół Wilczyńskiego mamy do czynienia z wnioskami przedstawionymi na podstawie wnikliwch badań archeozologicznych, w tym statystycznych, na podstawie ponad 80 tyś szczątków kostnych. Więc nie są to niewielkie ilości danych. Te unikatowe stanowiska zaoferowały takie możliwości. Taka skala badań raczej całkowicie wyklucza pomyłkę i upoważnia do stawiania odważnych wniosków. Odnośnie neandertalczyka to i owszem - kwestia pozostaje bardzo otwarta i raczej (co podkreślam) nie znajdziemy jednej, konkretnej przyczyny wyginięcia. Tym nie mniej idąc za słowami "dziadka Chmielewskiego" (prof. Waldemara Chmielewskiego, nestora polskiej archeologii pradziejowej) "Archeologia przestaje być nauką o przedmiotach, ona jest metodą poznania społeczności ludzkich", archeolodzy i naukowcy z dziedzin pokrewnych, na podstawie analizy ciągu przyczynowo-skutkowego są uprawnieni do stawiania teorii, wykraczających poza proste datowanie artefaktów. Stąd, dominująca jak się wydaje narracja upatrująca wyginięcia neandertalczyków (przynajmniej jako praprzyczyny) w presji środowiskowej, której nie wytrzymał.

Wnioski wyciągnięte przez zespół Wilczyńskiego są takie, że do powstania specjalizacji w łowieniu wilków przez pawłowian przyczynił się ich osiadły tryb życia. Wielosezonowe osady pełne mięsa przyciągały wilki, które się kręciły w pobliżu. I same stawały się zwierzyną łowną. W późnograweckich stanowiskach łowców mamutów, udział kości mamutów jest jeszcze większy a wilków - jednak wyraźnie mniejszy. W przypadku pawłowian, wilki przyciągało mięso reniferów, które było tamtejszym nr 1 (przed mamutem). Renifer był również głównym źródłem mięsa dla wilków. Tak czy siak jest to argument przeciw hipotezie "samoudomowienia" wilka - w górnym paleolicie był postrzegany jako konkurent.

Nie czytałem tej pozycji choć recenzje są zachecające. To, że h.s.s. wywierał presję środwiskową na h.s.n., to raczej nie ulega wątpliwości. Tylko jakie dowody przedstawia Shipman na poparcie swojej hipotezy o udomowieniu wilka w tak wczesnym okresie? Jeśl takie o których mówi w wywiadzie dla NG na temat swojej książki: https://www.nationalgeographic.com/animals/article/150304-neanderthal-shipman-predmosti-wolf-dog-lionfish-jagger-pogo-ngbooktalk to sobie można odpuścić. Przynajmniej tę luźną hipotezę. Shipman powołuje się na stanowisu w Predmosti. W sąsiednim wątku : https://forum.kopalniawiedzy.pl/topic/45079-wiemy-kiedy-i-gdzie-europejczycy-udomowili-wilka-i-stworzyli-psa/?tab=comments#comment-167526 wrzuciłem link do najnowszej pracy, w której badacze - archeozoolodzy, skrupulatnie rozprawiają się z teorią o tak wczesnym udomowieniu wilka - wilk nie był żadnym towrzyszem polowań, a konkurentem, którego się zjadało. Poza tym, wbrew temu co mówi Shipman, ci myśliwi nie mieli już konkurencji w postaci hien jaskiniowych, które już na tym terenie dawno wyginęły. Podstawowy wynik badań z zalinkowanej pracy jest taki: Analiza statystyczna pokazuje, że na stanowiskach Pawłowa duże psowate odgrywały znaczącą rolę jako zwierze łowne. Więc jak? Nagle zaawansowany, grawecki myśliwy porzuca udomowionego wilka i zaczyna go zjadać? Odkrycia z Predmosti i szczegółowe badania szczątków zwierzęcych dowodzą, że samo odkrycie szkieltów wilka w pobliżu ludzi nie musi świadczy o przyjaznej kooperacji obu gatunków A wydaje się, że Shipman poszedł tą drogą.

Jakich badań? Nie ma żadnych archeologicznych i archeozologicznych dowodów na taką koegzystencje człowieka i psowatych sprzed czasów kultury magdaleńskiej, a więc wcześniejszych niż 18 tyś BP. W sąsiednim wątku przytaczam pracę dotyczącą interakcji ludzi horyzontu kultury pawłowskiej (29-25 tys BP) z psowatymi - wilki były zabijane dla mięsa i skór. Nikt ich nie wykorzystywał do polowań. Ale nawet jeśli w czasach ludzi tej kultury żyły jeszcze jakieś odizolowane grupy neandertalczyków (co jest bardzo mało pradopodobne) to i tak nie mieli bezpośredniego kontaktu. Ta doskonała adaptacja neandertalczyka do zimnego klimatu to raczej mit, a przynajmniej nie ma to jakiegoś przełożenia na dowody archeologiczne - np. badania z Karpat Wschodnich jasno dowodzą, że w okresach stadialnych neandertalczyk znikał z terenów gdzie pojawiała się wieczna zmarzlina. Coraz więcej prac dowodzi, że był myśliwym strefy lasu i lasostepu, a więc stref cieplejszych niż tych które były domeną zwycięzców tej rywalizacji. Być może był nieco lepiej dostosowany do zimnego klimatu - owszem duża muskulatura zapewniała pewną ochronę przed zimnem, posiadał także gen LEPR, podobnie jak mamut włochaty, służył magazynowaniu tłuszczu i gospodarce cieplnej, ale by przeżyć 25 stopniowe mrozy to za mało bez grubego futra z podszerstkiem lub naprawdę grubej wartswy tłuszczu. Kluczem była umiejętność szycia szczelnych ubrań i to wyposażonych w kaptur - co posiadł w górnym paleoicie człowiek anatomicznie współczesny. Natomiast artefaktów, które mogłyby wskazywać na umiejętność tworzenia przez neandertalczyków ubrań trochę bardziej skomplikowanych niż rodzaj poncza jest ledwie kilka. Warto uzmysłowić sobie jak wielki skok dokonał w kwesti przeżycia w surowym klimacie człowiek anatomicznie współczesny. Ludzie z kultrury pawłowskiej nie dość, że używali szczelnych anoraków (a więc z kapturem), butów, to jeszcze używali węgla kamiennego do ogrzewania swoich stałych chat. To był pierwszy udokumentowany archeologicznie przypadek wykorzystania węgla kamiennego do ogrzewania ( z powierzchownych wychodni). Dodatkowo nauczono się gotować wodę bez użycia ceramiki - doły ściełano skórami zwierząt, do których wrzucano rozżarzone kamienie. Dodajmy do tego dosyć zaawansowaną broń i wyrafinowane sposby polowania - a mamy odpowiedź dlaczego ci ludzie (na co wskazują badania kości) nie cierpieli raczej głodu. W przeciwieństwie do neandertalczyków.

Wg. archeozolożki Mietje Germonpre właśnie się wykluczały. Społeczne udomowienie polegało na wybieraniu wilczych szczeniąt i promowanie najbardziej posłusznych i współpracujacych osobników, które to z kolei dopuszczano nastepnie do krycia. Uzykiwano wtedy najbardziej pożądane, z punktu widzenia człowieka, cechy. Hipoteza o samoudomowieniu wilka ma pewne istotne mankamenty. Badania Wilczyńskiego i in. w linkowanej przeze mnie pracy, wskazują, że dla pawlowian, wilk był istotną zwierzyną łowną. Badania wskazują, że nie korzystano z kości tych zwierząt (jedynie z zębow do wykonywania naszyjnkików), spożywano mięso i zapewne skorzystano z futer - futra psowatych są bardzo ciepłe. Wg. badaczy wilk był poprostu istotnym konkurentem. Zwierzę, które zapewne budziło respekt czyli hiena jaskiniowa w tamtych czasach już wymarło, największe i najsilniejsze drapieżniki czyli lew jaskiniowy i niedźwiedź brunatny byli bezpośrednimi konkurentami (zwłaszcza lew) ale to wilk był najbardziej liczny. Wg. jednej z prac Nadachowskiego (2015 r.) nieodkryto szczątków kostnych lwa z okresu życia pawlowian, lew w tym okresie zaostrzenia się klimatu mógł się wycofać na południe i nie być znanym tym łowcom - akurat ta informacja wyklucza się z danymi z zalinkowanej pracy. Ale to ma znaczenie marginalne. Głównym konkurentem pozostawał wilk. Z pewnością duża ilość mięsa pozyskiwanego przez pawlowian przyciągała i wilki, które były bezlitośnie zabijane. Piszę o tym dlatego, że jest to najwcześniejsza tak znacząca, udokumentowana archeologicznie interakcja człowiek-wilk. i jeszcze 20 lat temu była podstawą do twierdzeń o tak wczesnym udmomowieniu wilka-psa. Oczywiście to wszystko nie wyklucza kilku niezależnych dróg udomowienia, co przyznaje również i Germonpre.