Znajdź zawartość

W Corinaldo we Włoszech podczas prac archeologicznych poprzedzających budowę nowego centrum sportowego odkryto pochówek z ok. VII w. p.n.e. Ze względu na zgromadzone dobra, m.in. rydwan z żelaznymi kołami, Federica Boschi z Uniwersytetu w Bolonii szybko zaczęła go nazywać grobem książęcym. Szczątków samego właściciela jednak nie znaleziono... Oprócz rydwanu archeolodzy odkryli także cały arsenał broni, hełm z brązu oraz naczynia z brązu i gliny. Specjaliści uważają, że ciało, najprawdopodobniej mężczyzny, jak uznano na podstawie artefaktów, pochowano pod sporym kopcem. To dzięki temu coś mogło się zachować mimo prowadzonych tu od stuleci prac rolnych. Choć szczątków nie ma, znalezione skarby sporo mówią o tajemniczym mężczyźnie. Wyjątkowa kolekcja materiałów kulturowych to jednoznaczne świadectwo arystokratycznego statusu właściciela grobu. Dla Boschi było to tak oczywiste, że zaczęła mówić o "pochówku książęcym". Zdjęcia lotnicze wykonane przed budową centrum sportowego w dolinie rzeki Nevoli uwidoczniły na polu koliste struktury, dlatego wdrożono badania naziemne. Ekipa posłużyła się metodami elektrooporową i magnetyczną. Badania pokazały, że pod spodem coś jest, dlatego rozpoczęto wykopaliska, w czasie których w mierzącym 3,2x2,8 m pochówku znaleziono rydwan i resztę skarbów. Grób datuje się na ok. VII w p.n.e. i wg Włoszki, należy go wiązać z plemieniem Picenów. Boschi dodaje, że rzadko kiedy udaje się znaleźć tak bogaty pochówek z epoki żelaza. To wszystko pokazuje, że grób należał do piceńskiego lidera, osoby skupiającej wokół siebie siły polityczne, wojskowe i ekonomiczne. Archeolodzy planują szczegółowe badania znalezionych artefaktów. Wyniki dotychczasowego studium ukazały się w piśmie Anitiquity.   « powrót do artykułu

Na północ od współczesnego miasta Naharijja w Izraelu znajdował się fenicki port Achziw. Teraz archeolodzy poinformowali o odkryciu tam pochówku całej fenickiej rodziny. W grobowcu skrzynkowym sprzed około 2800 lat znaleziono ciało mężczyzny, kobiety i dziecka w wieku 3–5 lat. Grobowiec otoczony był głazami i obłożony kamiennymi płytami. Przedmioty znalezione przy zmarłych sugerują, że pochodzili oni z klasy wyższej. W Achziw znajdowano już różne pochówki, jednak po raz pierwszy mamy do czynienia ze szczątkami całej rodziny. Achziw to niezwykłe miejsce. Było zamieszkane w epoce brązu w XX wieku p.n.e., w okresie perskim w X wieku przed Chrystusem i okresie hellenistycznym III wiek p.n.e. Jest wspomniane w Biblii, w pracach Józefa Flawiusza i Talmudzie babilońskim. Miasto było kilkukrotnie niszczone. W VIII wieku przed naszą erą spalili je Asyryjczycy, zrównano je z ziemią w czasie wojen żydowskich. Swój zamek wznieśli tam krzyżowcy. Achziw położone było w samej Fenicji, pomiędzy Akrą a Tyrem. Było ważnym miastem epoki brązu i żelaza. Wykopaliska archeologiczne trwają tam od czasu brytyjskiego Mandatu Palestyny. Znaleziono tam maski pogrzebowe, ceramikę i wiele innych artefaktów. Jednym z najcenniejszych znalezisk jest odkryta w latach 40. figurka kąpiącej się kobiety, której wiek oceniono na 2700 lat. « powrót do artykułu

Naukowcy z Instytutu Archeologii Rosyjskiej Akademii Nauk donieśli o odkryciu interesującego pochówku czterech scytyjskich kobiet. Bogato wyposażony kurhan został tylko częściowo splądrowany, dzięki czemu uczeni mają nadzieję lepiej poznać rolę kobiet w kulturze Scytów. Na badany właśnie kurhan nr 9 na stanowisku Diewica V (Devitsa V) natrafiono po raz pierwszy w 2000 roku w pobliżu miejscowości Diewica położonej pod Woroneżem. Od 2010 roku jest on badany przez specjalistów. Kurhan ma wysokość 1,1 metra i średnicę 40 metrów. Jest nieco wydłużony w kierunku północ-południe. Na miejscu znaleziono ślady obrzędów pogrzebowych, w tym czerwoną amforę zawierającą kości zwierzęcia, prawdopodobnie konia. W północnej części kurhanu znajdują się zwłoki dwóch kobiet. Jedna miała 20-25 lat, a wiek drugiej to 12-13 lat. Ta część grobu została splądrowana. Archeolodzy znaleźli tam ponad 30 grotów strzał, żelazny hak stylizowany na ptaka, pozostałości końskiej uprzęży, żelazne noże, fragmenty odlewanych naczyń i inne zabytki. Znajdował się tam też rozbity lekyt aryballosowy. Naczynie było czarne z wzorem czerwonej palmety.  Specjaliści stwierdzili, że przedmioty pochodzą z 2. lub 3. ćwierci IV wieku przed Chrystusem. Okazało się jednak, że złodzieje nie splądrowali całego kurhanu. W jego północnej i zachodniej części znaleziono kolejne zwłoki. Dwie kobiety zostały pochowane w drewnianych komorach grobowych wypełnionych trawą. Ich głowy wsparto na usypanych z ziemi poduszkach również pokrytych trawą. Pierwsza z kobiet, w wieku 40–50 lat, została ułożona na plecach w kierunku zachodnim wzdłuż południowej ściany. Na jej głowie dobrze zachowały się ozdoby ze stemplowanych złotych płytek z motywem kwiatowym oraz duże okrągłe kolczyki z wisiorkami w kształcie amfor. Takie ozdoby są znajdowane tylko w najznamienitszych, najbogatszych scytyjskich pochówkach. Obok głowy kobiety złożono żelazny nóż owinięty w tkaninę oraz żelazny grot strzały. Druga z kobiet pochowanych w niesplądrowanej części miała 30–35 lat. Pogrzebano ją wzdłuż zachodniej ściany z głową zwróconą na południe, w tzw. „pozycji jeźdźca”. Pod jej lewym ramieniem złożono lustro z brązu, a wzdłuż lewej strony ciała położono dwie włócznie. Lewą rękę zdobi bransoleta ze szklanymi paciorkami. U jej stóp archeolodzy znaleźli dwia naczynia: odlewaną kadzielnicę i jednoręczny kantaros pokryty czarną laką. Kantaros powstał w drugiej ćwierci IV wieku przed naszą erą, zatem pochówek może pochodzić z drugiej połowy IV wieku. Kurhan nr 9 to unikatowe znalezisko. Większość scytyjskich kurhanów z regionu środkowego Donu została całkowicie splądrowana. Ten zaś w dużej mierze zachował się nietknięty. « powrót do artykułu

Wokół wielkiej jamy, w której złożono szczątki kilkunastu spopielonych osób, pochowano również sześć szkieletów niemowlaków. Zdaniem archeologów mógł być to pochówek w „domu zmarłych” – grobowcu podobnym do słowiańskich domostw. Znaleziska dokonano w Gródku (Lubelskie). Odkrycia dokonano niedaleko Hrubieszowa, kilkaset metrów od pozostałości po grodzie Wołyń, który pełnił ważną rolę w historii Rusi. Już w 2017 r. rolnicy zaalarmowali archeologów, że na okolicznych polach pojawiają się liczne kości. Dlatego również w tym roku badacze z Muzeum w Hrubieszowie i Instytutu Archeologii UMCS przeprowadzili w tym miejscu wykopaliska. Ich uwagę przykuła wielka jama o średnicy ok. 3 m. Wewnątrz niej znajdowały się bardzo liczne szczątki spopielonych ludzi. W jamie ze spalonymi szczątkami ludzkimi archeolodzy natknęli się również na czaszkę psa, kości dłoni dorosłej osoby i rozbite glinianie naczynie. Z kolei na jej obrzeżach archeolodzy, ku swojemu zaskoczeniu, natrafili na dobrze zachowane szkielety niemowlaków. Mógł być to tzw. dom zmarłych, czyli monumentalny grobowiec rodzinny nawiązujący do ówczesnych domostw – półziemianek, które były częściowo wkopane w ziemię, a sklepiał je z reguły dwuspadowy dach – opowiada PAP Bartłomiej Bartecki z Muzeum w Hrubieszowie. W ocenie dr. Tomasza Dzieńkowskiego z Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie takie znalezisko jest rzadkie i nietypowe. Co prawda znane są analogiczne groby określane mianem „domów zmarłych”, to jednak fakt, że w ich obrębie pochowano niespalone ciała niemowląt jest jeszcze bardziej zaskakujący. Z podobnymi praktykami archeolodzy zetknęli się na Połabiu, Pomorzu, Wielkopolsce czy sporadycznie w Małopolsce, ale w takiej formie nieznane były do tej pory na obszarze zachodniej Rusi, choć idea +domu zmarłych+ nie była tu obca – dodaje dr Dzieńkowski. Naukowcy uważają, że „dom zmarłych” mógł funkcjonować od IX do XI w. a nawet XII w. Wówczas na tym terenie upowszechniało się chrześcijaństwo. Jednak nie wszystkie osoby chciały zostać pochowane w nowym rycie. Część być może wolała pozostać przy dawnym obrządku – ciałopaleniu – zaznacza Bartecki. Zarówno w tym i w poprzednich latach archeolodzy odkrywali liczne pochówki szkieletowe wokół „domu zmarłych”. Pochodziły z okresu od XI do XIV w. Oznacza to, że faktycznie wówczas na tych terenach panowały dwie różne tradycje pogrzebowe – uważają naukowcy. Na razie badacze nie wiedzą, co było przyczyną śmierci niemowlaków. Bartecki przypomina, że śmiertelność dzieci tysiąc lat temu była nieporównywalnie większa w porównaniu z dzisiejszymi czasami. Dlatego jest raczej mało prawdopodobne, że dzieci te padły ofiarą jakichś krwawych rytuałów, tym bardziej, że nie znaleźliśmy na to żadnych dowodów na przykład w postaci pękniętych czaszek na skutek uderzenia – zaznaczył. Jednocześnie podkreślił, że wykopaliska zakończyły się dopiero kilka dni temu. Teraz archeolodzy oczekują na wyniki szczegółowych analiz antropologicznych, które mogą rzucić światło na przyczynę śmierci dzieci. W badaniach wzięli udział także studenci archeologii i wolontariusze – członkowie Stowarzyszenia Lubelska Grupa Poszukiwawcza. Udało się im znaleźć m.in. metalowe zabytki w warstwie oraniny, które mogły stanowić element wyposażenia zmarłych złożonych na cmentarzu w okresie średniowiecza. « powrót do artykułu

Szwajcarscy naukowcy odtworzyli ubiór i pochówek ok. 40-letniej dobrze sytuowanej Celtyjki. Jej szczątki odkryto w marcu 2017 r. podczas wykopalisk w kompleksie szkolnym Kern w dzielnicy Aussersihl w Zurychu, ale rekonstrukcje zaprezentowano dopiero teraz. Ok. 2200 lat temu kobietę pochowano w trumnie wydrążonej w pniu drzewa. Zmarłą ubrano w wełnianą suknię, szal, pelerynę z owczej skóry, a także naszyjnik z bursztynu i szklanych paciorków. Badaniem szczątków zajmowali się specjaliści z Biura Rozwoju Miejskiego w Zurychu. Zespołowi zależało na określeniu stylu życia, stanu zdrowia oraz wieku zmarłej. Badanie izotopowe kości pokazało, że kobieta pochodziła z okolicy i prawdopodobnie dorastała w Limmattal. W chwili śmierci miała ok. 40 lat, a to dużo jak na tamte czasy. Stan kończyn sugeruje, że nie pracowała fizycznie. Analiza uzębienia pokazała, że jej dieta była bogata w cukry i skrobię. Naukowcy podkreślają, że pochowek kobiety znajdował się w odległości mniej niż 300 m od pochówku Celta, znalezionego tu w 1903 r. Przy mężczyźnie znajdowały się miecz, włócznia i tarcza. Ubiór wojownika także identyfikował go jako członka wyższej warstwy. « powrót do artykułu

Na znanym stanowisku archeologicznym Pachacamac u wybrzeży Peru odkryto liczący sobie 1000 lat cmentarz. Prace wykopaliskowe w Pachacamac, wyjątkowym obszarze wielkości 600 hektarów, trwają od końca XIX wieku. Odkrycia cmentarza dokonano w ramach projektu Ychsma, którego celem jest zbadanie nowego obszaru, na którym jeszcze nie pracowano. Archeolodzy natrafili tam na liczne pochówki ludzi pogrzebanych w pozycji płodowej, których owinięto w liczne warstwy tekstyliów, materiału roślinnego i w siatki. Ludzi grzebano tam grupami, w głębokich dołach wykopanych w piasku. Składano wraz z nimi ceramikę i inne przedmioty, a cłość od góry pokrywano drewnem i na szybko skleconym dachem, mówi dyrektor projektu Ychsma, profesor Peter Eeckhout z Université Libre de Bruxelles. Doktor Lawrence Owens, który stał na czele zespołu antropologów fizycznych badających mumie, stwierdził: ci goście byli w niezbyt dobrym stanie, na nieszczęście dla nich, a na szczęście dla nas. Większość ludzi, którzy tutaj żyli, prowadziło ciężkie życie, mieli różne złamania, problemy z kręgosłupem i biodrami... ale u osób z tego cmentarza widzimy większą niż gdzie indziej liczbę przypadków gruźlicy, syfilisu i poważnych złamań, które musiały znacząco wpływać na ich życie. Jednak fakt, że większość z nich była leczona, że żyli przez długi czas, wskazuje, że dbano o nich, a to pokazuje, że ludzie dbali wówczas o tych, którym się mniej poszczęściło. Naukowcy wykorzystali też tomografię do zbadania tych niezwykłych mumii, w tym i takiej, która była w całości zawinięta wyłącznie w rośliny. To coś zupełnie innego, niż dotychczas widzieliśmy. To może reprezentować jakiś starszy zwyczaj grzebalny, dodaje Owens. Spokój zwłok został zakłócony przez budowę dużej konstrukcji w miejscu cmentarza. Budowa miała miejsce pod koniec XV wieku, wraz z przybyciem w te regiony Inków. Jednak wzorzec zniszczenia cmentarza nie jest przypadkowy. Wygląda to tak, jakby celowo wzięto na cel pochówki, mówi współdyrektor badań Milton Lujan Davila. Zwłokom brakuje na przykład głów i innych elementów, co może mieć związek z wierzeniami religijnymi Inków. Dla dawnych mieszkańców Andów stosunki z przodkami były niezwykle ważne, o ile jednak Inkowie czcili własnych zmarłych, to nie czuli związku z jeszcze starszymi pokoleniami i niszczyli zwłoki. Wydaje się, że zabierali ich części. Dlaczego? Nie wiemy, ale wciąż tych części szukamy, stwierdza profesor Eeckhout. « powrót do artykułu

Na paskach bambusowych (jiǎndú) z pochówku Liu He, cesarza Chin z dynastii Han, który panował przez 27 dni pomiędzy 18 lipca a 14 sierpnia 74 p.n.e., znajdują się inskrypcje z zaginionymi od wieków zasadami gry planszowej liubo. W grobowcu w Nanchangu odkryto ponad 5200 pasków. Zasady starożytnej "planszówki" dla 2 graczy spisano na ponad 1000 z nich. Potwierdzili to naukowcy z Uniwersytetu Pekińskiego. Liubo ma ponad 2 tysiące lat. Uznaje się, że to poprzedniczka Xiangqi, czyli chińskich szachów. Za czasów dynastii Han była bardzo popularna. Później zainteresowanie nią spadało. Choć gra jest nadal wspominana w niektórych źródłach historycznych i poezji dynastii Tang (618-907), wydaje się, że została w dużej mierze wyparta i zastąpiona go. Zhu Fenghan, dyrektor Instytutu Badań nad Tekstami z Wykopalisk, podkreśla, że dokładne zasady liubo znaleziono po raz pierwszy. Dotąd grę znano ze starożytnych tekstów i plansz oraz kostek/pionków z grobowców z okresu Zachodniej Dynastii Han. Zhu uważa, że dalsza analiza bambusowych pasków pozwoli archeologom zrekonstruować zasady gry. « powrót do artykułu

W Kom Ombo w Egipcie odkryto szkielet kobiety i płodu sprzed ok. 3700 lat - poinformował sekretarz generalny Służby Starożytności Mostafa al-Waziri. Pochówek jest niemal nietknięty. Znajduje się na małym cmentarzu. Al-Waziri dodaje, że badania wykazały, że w momencie zgonu kobieta miała ok. 25 lat. Była w bardzo zaawansowanej ciąży. Szkielet płodu znajdował się w obrębie miednicy w ułożeniu główkowym, co sugeruje, że do zgonu obojga mogło dojść w czasie porodu. Analiza szkieletu matki wykazała nieprawidłowości w obrębie miednicy. Naukowcy uważają, że to skutek źle zrośniętego złamania. Niewykluczone, że to właśnie przyczyna problemów w czasie porodu. Matkę owiniętą w skórzany całun pochowano w pozycji płodowej z 2 naczyniami. Egipska amfora nosiła ślady wieloletniego użytkowania. Utrzymana w stylu nubijskim czarka była czarna w środku, a czerwona z zewnątrz. Podczas wykopalisk odkryto także ofiarę w postaci wielu nieskończonych korali ze skorupek strusich jaj. Trudno powiedzieć, czemu coś takiego tu włożono. Archeolodzy podejrzewają, że za życia kobieta mogła być uznaną rzemieślniczką, dlatego rodzina pochowała ją z niedopracowanymi dziełami. « powrót do artykułu

W chińskim miejscu pochówku sprzed 2100 lat odkryto setki niewielkich figur przedstawiających piechotę, kawalerię oraz muzyków i wieże strażnicze o wysokości niemal 140 centymetrów. Znalezisko przywodzi na myśl Armię Terakotową. Specjaliści szacują, że figury powstały około 100 lat po Armii. W centrum grobowca, wśród około 300 figur żołnierzy piechoty ustawiono wspomniane wieżę strażnicze. Naukowcy uważają, że cała architektura wskazuje na pochówek kogoś bardzo znacznego. Jak stwierdzili pojazdy, kawaleria oraz kawaleria w formacji kwadratu jest zarezerwowana dla pochówków monarchów, książąt lub zasłużonych urzędników. Sam grób nie został jeszcze znaleziony. Niewykluczone, że znajduje się on w miejscu trudno dostępnym lub że został zniszczony. Przypuszczają, że mają do czynienia z miejscem pochówku księcia Liu Honga, syna cesarz Wudi z dynastii Han. Książę zmarł w 110 roku przed Chrystusem w wieku 13 lat. Ze źródeł pisanych wiemy, że Liu Hong został w młodym wieku księciem Qi i zmarł bezpotomnie, przypominają badacze. « powrót do artykułu

Szkielet 10-letniego dziecka pochowanego w czasach rzymskich w Lugnano wskazuje, że grzebiące je osoby postarały się, by nie powstało ono z grobu. Dziecko zmarło prawdopodobnie na malarię, a jego współcześni obawiali się, by po śmierci nie zarażało innych. Pochówek, znaleziony przez naukowców z University of Arizona i Stanford University, charakteryzuje się kamieniem wetkniętym w usta zmarłego. Kamień miał powstrzymać chorobę oraz ciało przed zmartwychwstaniem. Nigdy wcześniej czegoś takiego nie widziałem, mówi David Sotern, który prowadzi wykopaliska od 1987 roku. Lokalnie chłopiec nazywany był „wampirem z Lugnano”. Odkrycia dokonano na La Necropoli dei Bambini, Cmentarzu Dzieci, który pochodzi z połowy piątego wieku. Pochowano na nim ofiary epidemii malarii. Cmentarz założono na miejscu opuszczonej willi, która została zbudowana pod koniec I wieku przed Chrystusem. Dotychczas sądzono, że na cmentarzu chowano niemowlęta, noworodki i płody. Nie znaleziono tam bowiem nikogo starszego niż 3-letnia dziewczynka. Znalezienie jednak zwłok 10-letniego dziecka wskazuje, że cmentarz był wykorzystywany także w celu pochówków starszych dzieci. Wciąż są tam obszary, których nie badaliśmy. Nie wiemy, czy nie znajdziemy więcej starszych dzieci, mówi bioarcheolog Jordan Wilson. Biorąc pod uwagę wiek dziecka i nietypowy pochówek, z kamieniem w ustach, widzimy, że mamy tutaj do czynienia z anomalią na i tak już niezwykłym cmentarzu. To pokazuje, jak wyjątkowy jest to cmentarz, mówi dyrektor wykopalisk David Pickel. Ma on nadzieję, że cmentarz powie nam więcej o epidemii malarii, która uderzyła w Umbrię przed 1500 lat. Już wcześniejsze wykopaliska na La Necropoli dei Bambini odsłoniły wiele tajemnic. Archeolodzy znaleźli m.in. kości dzieci, obok których złożono kości ropuch, szpony kruków i brązowe kociołki wypełnione popiołem i pozostałościami po szczeniakach złożonych w ofierze. Wszystkie te przedmioty są kojarzone z magią i czarami. Ponadto do rąk i nóg pochowanej 3-letniej dziewczynki przywiązano kamienie. W różnych kulturach praktyka taka miała powstrzymać zmarłego przed powstaniem z grobu. Wiemy, że Rzymianie mocno wierzyli w magię i wykorzystywali ją do powstrzymania zmarłych przed zmartwychwstaniem, mówi Soren. Jeszcze przed odkrycie ciała z kamieniem w ustach archeolodzy spodziewali się czegoś niezwykłego. Grób był bowiem przykryty dwoma dużymi dachówkami. Uczeni sądzili, że w jednym grobowcu złożono dwoje dzieci. Tymczasem okazało się, że jest tam pochowane jedno dziecko, ale za to dużo starsze od wszystkich innych. To pierwszy pochówek z tego cmentarza, w którym znajdujemy kamień w ustach zmarłej osoby. Podobne pochówki są znane z innych miejsc. Na przykład w Wenecji znaleziono pochowaną w XVI-wieku kobietę, której w usta wetknięto cegłę. W 2017 roku w Anglii odkopano grób mężczyzny, który został złożony twarzą w dół, jego język usunięto i zastąpiono kamieniem. Tego typu pochówki są kojarzone z pochówkami wampirów. To bardzo niezwykły sposób traktowania ciała. Widać go w różnych formach w różnych kulturach, szczególnie w świecie rzymskim. To wskazuje, że żywi obawiali się, iż zmarły powróci i będzie rozprzestrzeniał wśród nich chorobę. To bardzo ludzkie postępowanie. Żywimy niezwykle złożone uczucia względem zmarłych i zastanawiamy się, czy śmierć to naprawdę koniec, mówi Wilson. Pochówki mówią nam bardzo dużo o sposobie myślenia z przeszłości. My, bioarcheolodzy, mówimy, że zmarli sami siebie nie chowają. Ze sposobu traktowania zmarłych możemy wywnioskować bardzo wiele na temat sposobu myślenia i wierzeń ludzi, którzy ich chowali. « powrót do artykułu

Na stanowisku archeologicznym Tombos w Sudanie odkryto szkielet konia z Trzeciego Okresu Przejściowego. Zwierzę pochowano z całunem. Zachowały się fragmenty brązowej sierści. Konia znaleziono w 2011 r. Wykopaliskami i analizą zajmowały się m.in. prof. Michele Buzon i Sarah Schrader z Purdue University. Było jasne, że konia pochowano celowo. Ślady tkaniny na kopytach wskazywały na obecność całunu. Zmiany w kościach i żelazne elementy uzdy sugerują, że zwierzę mogło ciągnąć rydwany. Nie odkryliśmy niczego podobnego w czasie poprzednich wykopalisk w Tombos. Szczątki zwierzęce są bardzo rzadkie na tym stanowisku - opowiada Buzon. Buzon jest bioarcheologiem. Od 18 lat współpracuje w Tombos z prof. Stuartem Tysonem Smithem, antropologiem z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Barbara. Natrafienie na konia było czymś niespodziewanym. Początkowo nie wiedzieliśmy, z jakich czasów pochodzą te szczątki i czy nie jest to coś współczesnego. Później zaczęliśmy jednak znajdować artefakty powiązane ze zwierzęciem, w tym skarabeusza, całun czy żelazne ogłowie. W tym momencie zdaliśmy sobie sprawę z wagi znaleziska - dodaje Scharder. Przypuszczenia naukowców co do wieku konia potwierdziły się po datowaniu radiowęglowym. Analizą szkieletu zwierzęcia zajęła się Sandra Olsen, szefowa kuratorów z Instytutu Bioróżnorodności oraz Muzeum Historii Naturalnej Uniwersytetu Kansas. Konia dobrze traktowano, dzięki czemu dożył wieku dojrzałego. Był ważny dla ludzi z Tombos, dlatego go pogrzebano (zwykle rytuał ten był zarezerwowany dla ludzi). Fakt, że jeden z najstarszych kawałków żelaza z Afryki był znaleziony w powiązaniu z koniem, wskazuje, jakim szacunkiem cieszyło się zwierzę. [...] To, iż konia pochowano właśnie w Tombos, sugeruje, że miasto mogło spełniać ważną funkcję w postkolonialnym okresie napatyjskim. « powrót do artykułu