Znajdź zawartość

Grupa badaczy z OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) opublikowało raport dotyczący związku pomiędzy bogactwami naturalnymi występującymi na terenie danego kraju a umiejętnościami jego mieszkańców. W raporcie porównano zasoby 65 krajów z przeprowadzanym co dwa lata wśród 15-latków testem PISA (Program for International Student Assessment). Test bada zdolności matematyczne, naukowe oraz rozumienie czytanego tekstu. Istnieje silna negatywna korelacja pomiędzy ilością pieniędzy jakie kraj osiąga z korzystania z zasobów naturalnych, a wiedzą i umiejętnościami uczniów w tym kraju - mówi Andreas Schleicher, który z ramienia OECD nadzoruje PISA. Innymi słowy, im kraj bogatszy w zasoby naturalne, tym jego populacja ma mniejsze umiejętności. Związek taki widać we wszystkich 65 badanych krajach. Mojżesz przez 40 lat prowadził Żydów przez pustynię tylko po to, by osiedlić ich w jedynym kraju Bliskiego Wschodu, w którym nie ma ropy. Ale Mojżesz miał rację. Dzisiaj Izrael posiada jedną z najbardziej rozwiniętych gospodarek, a jego ludność cieszy się wyższym poziomem życia niż w większości bogatych w ropę krajów - dodaje Schleicher. Podczas ostatniego testu PISA najlepsze wyniki osiągnęli uczniowie z Singapuru, Finlandii, Korei Południowej, Hongkongu i Japonii, czyli z krajów, które mają bardzo mało zasobów naturalnych. Z kolei uczniowie z bogatych w ropę i gaz ziemny Kataru i Kazachstanu wypadli najgorzej. Warto zauważyć, że przeprowadzony w 2007 roku test Timss (Trends in International Mathematics and Science Study) wykazał, że najsłabiej wypadli uczniowie z Arabii Saudyjskiej, Kuwejtu, Omanu, Algierii, Bahrajnu, Syrii czy Iranu, a ich koledzy z Turcji, Libanu i Jordanii osiągnęli lepsze wyniki. W PISA słabo wypadły też Brazylia, Meksyk czy Argentyna. Z kolei bogate w surowce Norwegia, Kanada i Australia osiągnęły dobre wyniki. To, jak mówi Schleicher, wynik polityki tych krajów, które oszczędzają swoje zasoby naturalne zamiast je konsumować. W krajach, w których surowce są eksploatowane na szeroką skalę, zapewniając bogactwo, ludność konsumuje to bogactwo i nie ma impulsu do bardziej wydajnej pracy czy nauki. W krajach ubogich w zasoby ludność rozumie, że poprawa bytu zależy od wiedzy, umiejętności, innowacyjności i przywiązuje do nich dużą wagę. Schleicher zauważa przy okazji, że współcześnie kraje uprzemysłowione idą niebezpieczną drogą. Zadłużając przyszłe pokolenia po to, by w tej chwili obywatele mogli żyć na wyższym poziomie, powodują, że tracą oni impuls do zwiększania swojej wiedzy i umiejętności. Wiedza i umiejętności to globalna waluta gospodarki XXI wieku, ale nie istnieje bank centralny, który ją drukuje. Każdy musi na własną rękę zdecydować, ile tej waluty wyemituje - stwierdza Schleicher.

Podobnie jak ludzie, małpy mogą wątpić w siebie. Nigdy byśmy się o tym jednak nie dowiedzieli, gdyby nie wytrenowane do gry na komputerze makaki. Okazało się, że małpy wolą z lepszym wynikiem zakończyć całe zadanie niż zaryzykować, że źle odpowiedzą na konkretne pytanie. Autorami przełomowego studium są John David Smith z Uniwersytetu Stanowego Nowego Jorku i Michael Beran z Uniwersytetu Stanowego Georgii. Amerykanie wytrenowali makaki, tak by potrafiły zagrać za pomocą dżojstika. Zwierzęta miały oceniać zagęszczenie pikseli w prostokącie widocznym u góry ekranu. Chcąc odpowiedzieć na pytanie, małpy musiały przesunąć kursor na literę S (od ang. "sparse", czyli rzadki) lub D (od ang. "dense" – gęsty). Kiedy makak odpowiadał poprawnie, dostawał w nagrodę przekąskę. Za wybór złej odpowiedzi nie było kary, gra się jednak na chwilę zatrzymywała, przez co małpa nie mogła przez parę sekund zdobyć kolejnej nagrody. Makaki miały też do wyboru trzecią opcję – znak zapytania. Jego naciśnięcie powodowało przejście do kolejnej próby. Nie było więc ani nagrody, ani przerwy w grze. Okazało się, że makaki reagowały na trudne pytania dokładnie tak samo jak ludzie. Wolały nie ryzykować i wybierały raczej bezpieczną opcję ze znakiem zapytania. Małpy najwyraźniej wiedzą, kiedy nie wiedzą [jak odpowiedzieć] – podkreśla dr Smith. Przy identycznie zaaranżowanym eksperymencie kapucynki (małpy szerokonose z rodzaju Cebus) nie były w stanie wybrać tzw. trzeciej opcji. Mamy tu więc poważne pytanie teoretyczne. Czy [ten rodzaj poznania] pojawił się tylko raz w jednej linii rozwojowej naczelnych – a mianowicie u małp Starego Świata, wśród których wyróżnia się obecnie makakoształtne małpy Starego Świata oraz małpy wąskonose człekokształtne (obejmujące m.in. ludzi)? Smith podkreśla, że zdolność do krytycznego myślenia o własnych umiejętnościach i wiedzy jest jednym z najważniejszych aspektów ludzkiego refleksyjnego umysłu i odgrywa centralną rolę w każdym wymiarze naszego rozumienia i uczenia.

Badacze z Goldsmiths, University of London odkryli, że aktorzy mogą rozwinąć swe umiejętności sceniczne czy filmowe, stosując neurotrening (ang. neurofeedback). Badania, prowadzone przez prof. Johna Gruzeliera z Wydziału Psychologii oraz Tony'ego Stefferta i Atsuko Inoue, bazują na wcześniejszych odkryciach Gruzeliera, że neurotrening pomagał muzykom z Royal College of Music i tancerzom startującym w turniejach osiągnąć znacznie lepsze rezultaty. Podczas treningu aktorzy przyglądali się symulacji audytorium (prezentowano im widok ze sceny) z przymocowanymi do skóry głowy elektrodami. Światła i zakłócające odgłosy zaprogramowano w taki sposób, by gasły i wytłumiały się pod wpływem określonych fal mózgowych. W warunkach terapeutycznych pacjent kieruje w ten sposób dobieraną do wieku, problemu i zainteresowań grą komputerową. By aktor mógł kontrolować przestrzeń sceniczną, czyli ustawić oświetlenie i głośność publiki na zadanym z góry poziomie, musiał osiągnąć aktywność mózgu lokującą się między wolnymi falami typowymi dla snu a szybki falami stanu czuwania. To naturalny stan relaksacji i skupienia uwagi – wyjaśnia Gruzelier. Przed i po treningu, na który składała się seria 10 półgodzinnych sesji na przestrzeni siedmiu tygodni, aktorzy zupełnie inaczej wypadali na scenie. Materiał filmowy był oceniany przez nauczycieli gry. Specjaliści posługiwali się kilkoma kryteriami, biorąc pod uwagę m.in. ekspresję słowną i gładkość wysławiania się. Sami zainteresowani również oceniali swoje występy. Okazało się, że noty profesorów i aktorów były po zakończeniu eeg biofeedbacku wyższe, w porównaniu do ocen uzyskiwanych przez innych aktorów, którzy w analogicznym okresie nie pobierali tego typu nauk. Gruzelier dodaje, że wykorzystana w brytyjskim eksperymencie technologia neurotreningu została opracowana przez profesora Anthony'ego Steeda. Pracownik uniwersyteckiego Wydziału Nauk Komputerowych zmodyfikował oryginalne oprogramowanie.

Wbrew temu, co wcześniej sądzono, postrzeganie własnych uzdolnień, czyli samoocena, ma w dużej mierze podłoże genetyczne, nie tylko środowiskowe. Samoocenę oszacowuje się przeważnie za pomocą pytania ludzi, jak dobrzy, wg samych siebie, są w danej dziedzinie. Dotąd sądzono, że odpowiedzi są ukształtowane przez czynniki środowiskowe, np. metody wychowawcze rodziców. Pierwsze studium percepcji własnych uzdolnień z udziałem bliźniąt wykazało jednak, że to nieprawda. Corina U. Greven i Robert Plomin z King's College London przepytali 3785 par bliźniąt w wieku 7-10 lat (wszystkie brały udział w Twins Early Development Study, stanowiły więc reprezentatywną próbę). Zadanie dzieci polegało na ocenie uzdolnień w zakresie różnych przedmiotów szkolnych. Naukowcy odkryli, że pewność, z jaką maluch odpowiadał na pytanie "Jak dobry jesteś z matematyki, języka obcego itp.?", w połowie zależała od genów, a w połowie od środowiska. Poza tym psychiatrzy stwierdzili, że własne postrzeganie umiejętności pozwala przewidzieć osiągnięcia szkolne, abstrahując od rzeczywistych możliwości, ocenianych za pomocą testów na inteligencję. Trzeba będzie zidentyfikować specyficzne geny kształtujące szkolną pewność siebie, spodziewamy się jednak, że mamy do czynienia z wieloma genami, z których każdy wywiera stosunkowo niewielki wpływ. Efekty ich działania są probabilistyczne, a nie deterministyczne, ponieważ samoocena jest tylko częściowo genetyczna, co zatem nie oznacza, że czynniki środowiskowe nie mogą jej zmienić – tłumaczy Corina Greven. Podkreśla ona, że geny postrzegania własnych zdolności działają niezależnie od genów inteligencji. W badanej próbce bliźniąt 51% zmienności w zakresie przekonań na temat siebie można było wyjaśnić dziedzicznością, a tylko 2% wspólnym środowiskiem. Wzięcie pod uwagę zarówno bliźniąt jedno-, jak i dwujajowych pozwoliło oddzielić od siebie oddziaływania czynników różnego rodzaju. Brytyjczycy wierzą, że dzięki odpowiednim zabiegom rodziców, opiekunów i nauczycieli uda się w przyszłości zwiększyć szanse dzieci na sukces, choć ich geny nie zawsze mu przecież sprzyjają...

Ludzie, u których wskutek udaru rozwinął się zespół nieuwagi stronnej (pomijania stronnego), mogą odzyskać dawne umiejętności, słuchając ulubionej muzyki. Opisywane zaburzenie polega na niezdawaniu sobie sprawy z istnienia czegokolwiek - zarówno przestrzeni, jak i części ciała - po stronie przeciwległej do uszkodzonej półkuli. Opisywany zespół objawów pojawia się u 60% ofiar udaru. Jest on skutkiem uszkodzenia obszarów integrujących wzrok, uwagę i działanie. Gdy uraz obejmuje rejony prawej półkuli, pacjent ignoruje lewą część przestrzeni, jeśli zaś dotyczy lewej półkuli – prawą. Zespół naukowców, m.in. z Imperial College London oraz Uniwersytetu w Birmingham, skupił się na 3 chorych, którzy wykonywali zadania, słuchając ulubionej muzyki, słuchając nielubianych utworów lub pracując w ciszy. Okazało się, że wszyscy potrafili o wiele trafniej zidentyfikować kolorowe kształty i czerwone światła w "upośledzonej" części przestrzeni, jeśli odtwarzano im lubiane piosenki. W jednym z zadań pacjenci mieli naciskać guzik, kiedy dostrzegali czerwone światło. Pewien badany wyłapywał sygnał w 65% przypadków, kiedy słuchał preferowanej muzyki i tylko w 15%, jeśli do jego ucha docierały niezbyt przyjemne dźwięki. Wg specjalistów, wzrost świadomości wzrokowej jest skutkiem doświadczania pozytywnych emocji. Najprawdopodobniej prowadzi ono do polepszenia przekazywania sygnałów. W ten sposób mózg zyskuje więcej zasobów, by przetworzyć bodźce. By z bliska przyjrzeć się temu zjawisku, naukowcy skorzystali z możliwości funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI). Okazało się, że słuchanie ulubionej muzyki podczas wykonywania zadań wzrokowych rzeczywiście pobudzało rejony związane z pozytywnymi uczuciami. Dr David Soto uważa, że wyniki jego ekipy są bardzo obiecujące i dają nadzieję chorym, którzy na co dzień zmagają się z wieloma wyzwaniami, jedząc np. potrawy z jednej połowy talerza czy goląc tylko pół twarzy. W przyszłości naukowcy zamierzają powtórzyć eksperyment z udziałem większej liczby osób z zespołem nieuwagi stronnej i innymi zaburzeniami neurologicznymi.