Znajdź zawartość

Na początku września informowaliśmy, że orka Tahlequah (J35), która w 2018 r. przepychała głową nieżywe młode przez co najmniej 17 dni, urodziła parę dni wcześniej żywe cielę (J57). Teraz wiadomo już, że jest to samiec. Na tym jednak nie koniec dobrych wiadomości. Stado J powiększyło się bowiem o kolejnego członka. Tym razem matką została J41. J41 (Eclipse) urodziła w czwartek - 24 września - po południu, na południowy zachód od Race Rocks Ecological Reserve. Świadkami narodzin stali się ludzie zgromadzeni na pokładzie Pacific Explorera (statek ten należy do Orca Spirit Adventures). Byli w drodze do Race Rocks, gdy nagle zobaczyli samotną orkę. Jak wspomina biolog Talia Goodyear, przez kilka minut trzymała się ona bardzo blisko powierzchni wody. Po zanurzeniu na jakiś czas pojawiła się ponownie. Tym razem popychała coś pyskiem. Wynurzała się w ten sposób 3- czy 4-krotnie. Wreszcie obserwatorzy zdali sobie sprawę, że oglądają narodziny i pierwsze oddechy drugiego cielęcia J41 (matka pomagała cielęciu w wynurzeniach). Chwilę trwało, nim zdałam sobie sprawę, co się właściwie dzieje. Potem, widząc, że młode jest żywe i ruchliwe, byłam już tylko podekscytowana - wspomina Leah Vanderwiel. To drugie młode J41. Pierwsze cielę (samca J51) Elicpse urodziła w 2015 r. w wieku 10 lat. Drugi poród w stadzie J w ciągu miesiąca jest oczywiście powodem do świętowania [składająca się ze stad J, K i L populacja SRKW - od ang. southern resident killer whales - jest uznawana przez Służbę Połowu i Dzikiej Przyrody Stanów Zjednoczonych za zagrożoną] - podkreśla prof. Deborah Giles z Uniwersytetu Waszyngtońskiego. « powrót do artykułu

Orka Tahlequah (J35), która w 2018 r. przepychała głową nieżywe młode przez co najmniej 17 dni (nie chcąc go porzucić, przebyła w ten sposób ponad 1600 km), urodziła kilka dni temu żywe cielę. J57, bo tak oficjalnie nazywają je badacze, przyszło na świat w Cieśninie Juana de Fuki. Wg Center for Whale Research, i 21-letnia matka, i młode czują się dobrze. Widziano, jak noworodek pływał energicznie u boku matki. Piątego września Center for Whale Research zareagowało na doniesienia kapitan Sarah McCullagh o bardzo małym cielęciu. Nasi badacze Dave Ellifrit i Katie Jones, którym towarzyszyła weterynarz Sarah Bahan, szybko zidentyfikowali matkę jako J35. Wieści o ciąży Tahlequah jako pierwsi przekazali w lipcu eksperci Sealife Response, Rehabilitation and Research (SR3), którzy zauważyli, że samica jest większa niż zwykle. Mamy nadzieję, że ludzie, którzy pływają po tutejszych wodach, mogą dać orkom SRKW [od ang. southern resident killer whales] dużo przestrzeni do żerowania w tak ważnym dla nich czasie. Przy tak małej populacji każdy udany poród jest bardzo istotny [...]. Dr Holly Fearnbach monitorowała SRKW z powietrza za pomocą drona. Mogła wydedukować liczbę ciąż, porównując zdjęcia wykonane na przestrzeni czasu. Oczywiste zmiany kształtów ujawniły ciężarne samice ze wszystkich 3 stad [składająca się ze stad J, K i L SRKW jest uznawana przez Służbę Połowu i Dzikiej Przyrody Stanów Zjednoczonych za zagrożoną] - napisało SR3 26 lipca. Gdy badacze z Center for Whale Research ujrzeli w sobotę Tahlequah, wyglądała na odseparowaną od reszty grupy. Zakończyliśmy więc spotkanie po kilku minutach i życzyliśmy im dobrej drogi [z samicą pływało młode i jej 10-letni syn J47]. Mamy nadzieję, że historia tego cielęcia zakończy się dobrze. Naukowcy nie wiedzą, kiedy dokładnie J57 przyszło na świat, ale określili datę urodzin na 4 września, bo w momencie spotkania 5 września płetwa grzbietowa noworodka była już wyprostowana. Wiemy zaś, że proces prostowania trwa ok. 2 dni (w łonie matki płetwa jest zagięta). Poza tym zespół napotykał stado J w cieśninie Haro zarówno 1, jak i 3 września i żadna z dwóch ciężarnych samic (J35 i J41) jeszcze wtedy nie urodziła. W 2018 r. wieść o Tahlequah, która nie chciała porzucić martwego cielęcia, obiegła media na całym świecie. Trasa przebyta przez samicę została nazwana przez Center for Whale Research Tour of Grief. Z nowym cielęciem w stadzie J liczebność populacji SRKW wzrosła obecnie do 73.   « powrót do artykułu

Archeolodzy opisali świetnie zachowane przybory - haczyki na ryby i harpuny - rybaków, którzy żyli w okolicy dzisiejszego Jortveit na południu Norwegii w neolicie. Ponieważ wykonano tu prace melioracyjne, artefakty znalezione w latach 30. XX w. i ostatnio nie są, niestety, zachowane równie dobrze... Historia zaczyna się od rolników, który na początku lat 30. XX w. postanowili osuszyć mokradła w pobliżu farmy w Jortveit, tak by można było zacząć uprawiać nową ziemię. Podczas kopania rowów na głębokości ok. 170 cm ich oczom ukazały się "dziwne" rzeczy: kości orki (fragment żuchwy) oraz tuńczyka (6 kręgów), a także duży haczyk na ryby i harpuny. Ostatecznie narzędzia trafiły do Muzeum Historii Kulturowej w Oslo, gdzie zostały poddane badaniom. Kośćmi zajęli się z kolei geolodzy z Muzeum Historii Naturalnej. W późniejszych latach w rowach i na suchym lądzie na pobliskich farmach pojawiały się kolejne artefakty. Zgodnie z dokumentacją, w latach 30. żaden z badaczy nie zadał sobie pytania: czemu narzędzia i kości znajdowały się w tym samym miejscu, czy istniał między nimi jakiś związek? Dziewięćdziesiąt lat później Svein Vatsvåg Nielsen, doktorant z Muzeum Historii Kulturowej Uniwersytetu w Oslo, połączył ze sobą wszystkie elementy układanki. W 2017 r. chciałem zbadać do mojego doktoratu pewne artefakty z magazynu. Szczególnie interesujące były narzędzia z farmy w Jortveit. Nielsen przejrzał dane i wiedział, że narzędzia znaleziono w tym samym miejscu, co kości ryb i waleni. Zaczął się więc zastanawiać, czy kości i narzędzia mogą pochodzić z tego samego czasu. Być może łącznie powiedziałyby coś więcej o znalezisku. Doktorant skontaktował się z Muzeum Historii Naturalnej Uniwersytetu w Oslo. Muzeum zgodziło się na datowanie kości, nie było jednak do końca wiadomo, gdzie się obecnie znajdują. Ostatecznie udało się je zlokalizować. Naukowcy badali żuchwę orki, jeden z kręgów tuńczyka, dwa harpuny i jeden spalony kij (był on zapewne pochodnią). Okazało się, że datują się one na 3700–2500 cal. BCE. Kręgi tuńczyka wskazują na wiek powyżej 13 lat. Szacowana długość ogonowa ryby wynosi ok. 160 cm, a waga ok. 150 kg, a wg współczesnych standardów rybackich, jest to duży tuńczyk. Ocena wieku i rozmiarów orki na podstawie fragmentu żuchwy jest problematyczna, ale zachowany rząd zębów sugeruje, że waleń miał circa 5-9 m długości, a jego maksymalna waga wynosiła ok. 4000 kg. Ślady nacięć sugerują, że kość celowo rozłupano, na przykład w celu wydobycia szpiku. Choć wiadomo, że ludzie znajdowali na tutejszych mokradłach kości i miało to miejsce zarówno przed, jak i po odkryciu z 1931 r., nikt nie przeprowadził na stanowisku dodatkowych wykopalisk. Nielsen zaczął się więc zastanawiać, czy nadal znajdują się tam jakieś artefakty. Zasugerowałem kolegom, że wykopaliska można by przeprowadzić w ramach obowiązkowych prac terenowych dla studentów Uniwersytetu w Oslo. Latem 2018 r. plan ten udało się wcielić w życie. Archeolodzy przebili się przez warstwę ziemi uprawnej i twardą glinę. Początkowo znaleźli tylko grot. Głębiej glina stała się wilgotna i lepka. Potwierdzały się więc podejrzenia, że to dawne dno morskie. Gdy po pokonaniu metra nadal nie było nic widać, prawie się poddaliśmy. Wtedy jednak, na głębokości ok. 125-130 cm, coś się pojawiło: niespalone kości ryb i waleni, palone drewniane (brzozowe) kije czy kamienne artefakty. Datowanie wskazało na ten sam okres, jak w przypadku znaleziska z 1931 r. Podczas 3 sezonów wykopalisk Nielsen dokonał wielu ważnych odkryć. Artykuł na ten temat ukazał się w Journal of Wetland Archaeology. Znaleziono groty, haczyki na ryby i harpuny, ale przede wszystkim kości. Niektóre pochodzą np. z dorsza atlantyckiego (Gadus morhua), ale głównym ich źródłem są tuńczyki (Thunnus thynnus). Jak podkreśla Nielsen, łącznie kości i narzędzia wskazują na pewien scenariusz. Prawdopodobnie ludzie z pobliskiej osady łowili w lagunie (w oparciu o wcześniejsze badania poziomu mórz w przyległych rejonach można przypuszczać, że późniejsze mokradła w Jortveit stały się osłoniętą laguną ok. 3900/3800 cal. BCE). Od czasu do czasu tuńczyk podążył do laguny za ławicą śledzi lub makreli. Wtedy tutejsi mieszkańcy próbowali polować na niego z łodzi. Kości pozostały na dnie, bo ludzie sprawiali ryby przed powrotem na brzeg. Mogą to również być szczątki ryb, które uciekły, ale poniosły śmierć w wyniku odniesionych ran. To nieprawdopodobne, by tyle tuńczyków znalazło się tam przez przypadek - zaznacza Nielsen. Gdyby do śmierci ryb w lagunie doprowadziło jakieś zjawisko naturalne, byłyby tu kości wielu różnych gatunków, a nie prawie samych tuńczyków. Harpuny znalezione na mokradłach w bardzo dużym stopniu przypominają harpuny, w przypadku których archeolodzy wiedzą, że wykorzystywano je wyłącznie do chwytania dużych ryb bądź małych waleni. Byłby to niesamowity przypadek, gdyby rzadkie harpuny i kości ryb nagromadziły się tu losowo. Choć jak żartuje Nielsen, nie znaleziono ryby z haczykiem w pysku, archeolog jest przekonany, że odkrycia z Jortveit zapewniają cenny wgląd w codzienne życie we wczesnym-środkowym neolicie skandynawskim. Zazwyczaj wiemy tylko, co ludzi robili na lądzie, w pobliżu miejsca, gdzie żyli. Typowo prowadzimy wykopaliska setek metrów kwadratowych wokół domostw. Gdy tylko ludzie opuszczali swoje domy, [...] dla nas znikali we mgle. To, co znaleźliśmy [w Jortveit], pokazuje nam jednak, co robili w swoich łodziach. Skoro istnieją dowody na aktywność, która utrzymywała się w tym miejscu ponad 1000 lat, w tym czasie do wody mogło trafić wiele rzeczy, nawet całe łodzie. Jak napisał Nielsen w przesłanym nam mailu, by dokładniej określić chronologię, konieczne są dalsze wykopaliska. Trzeba się jednak spieszyć, bo osuszenie terenu w ubiegłym wieku pogorszyło warunki. Obiekty znalezione w latach 30. są zachowane o wiele lepiej niż te odkryte niedawno. « powrót do artykułu

Polichlorowane bifenyle (PCB) zabijają zwierzęta ze szczytu łańcucha pokarmowego. Autorzy najnowszych badań opublikowanych właśnie w Science twierdzą, że obecny poziom koncentracji PCB w środowisku może spowodować, że w ciągu najbliższych 30–50 lat z najbardziej zanieczyszczonych terenów zniknie połowa populacji tych zwierząt. Orki stoją na samym szczycie łańcucha pokarmowego i dlatego znajdują się w tej grupie ssaków, w której tkankach występuje najwięcej PCB. W czasie badań w tkance tłuszczowej orek znajdowano nawet 1300 miligramów PBC na kilogram. Tymczasem wiele wcześniejszych badań wykazało, że już koncentracja na poziomie 50 mg/kg może prowadzić do niepłodności i poważnie uszkadzać układ odpornościowy. Naukowcy z Uniwersytetu w Aarhus we współpracy z kolegami z wielu krajów wykazali, że w 10 z 19 badanych populacji orek dochodzi do szybkiego spadku liczby zwierząt i gatunek ten może w ciągu kilku dekad zniknąć z niektórych terenów. Orki są szczególnie zagrożone w bardzo zanieczyszczonych wodach wokół Brazylii, w Cieśninie Gibraltarskiej i w pobliżu Wielkiej Brytanii. Brytyjska populacja liczy już mniej niż 10 osobników. Zagrożone są też orki żyjące w pobliżu Grenlandii, gdyż spożywają one bardzo dużo morskich ssaków. Orki to jedne z najbardziej rozpowszechnionych ssaków na Ziemi. Występują we wszystkich oceanach, a ich zasięg rozciąga się od bieguna do bieguna. Jednak obecnie tylko populacje żyjące w czystych wodach są stabilne i składają się z wielu osobników. Orki zabija też nadmierny połów ryb przez człowieka oraz generowany przez nasz gatunek hałas. Jednak to PCB jest największym problemem, gdyż niszczy układ rozrodczy i odpornościowy tych zwierząt. Dieta orek składa się m.in. z fok, tuńczyków czy rekinów. Zwierzęta te również znajdują się wysoko w łańcuchu pokarmowym, przez co w ich tkance jest sporo PCB. Najbardziej narażone są te populacje orek, które żywią się właśnie zwierzętami z wyższych części łańcucha pokarmowego. U orek jedzących głównie śledzie i makrele koncentracja PCB w tkance jest znacznie niższa. Ludzie używają PCB od lat 30. ubiegłego wieku. Wyprodukowano ponad milion ton tych środków. W latach 70. i 80. niektóre kraje zakazały stosowania PCB. W 2004 roku podpisano Konwencję Sztokholmską, w której ponad 90 krajów zadeklarowało się do zaprzestania używania PCB. Polichlorowane bifenyle bardzo wolno się rozkładają. Co gorsza matki orek karmiąc swoje młode przekazują im w mleku PCB. Wiemy, że PCB prowadzi do deformacji organów płciowych u zwierząt, obserwowaliśmy to u niedźwiedzi polarnych. Dlatego też postanowiliśmy sprawdzić wpływ tych środków na orki, mówi mówi profesor Rune Dietz z Wydziału Bionuk i Centrum Badań Arktycznych. Uczony wraz z kolegami z USA, Kanady, Wielkiej Brytanii, Islandii i Danii przejrzeli dostępną literaturę fachową i porównali ją z własnymi danymi. W ten sposób uzyskali dane na temat poziomu PCB w organizmach ponad 350 orek. Informacje te wykorzystali z modelu analitycznym, pokazującym wpływ PCB na potomstwo, układ odpornościowy i śmiertelność orek w przeciągu kolejnych 100 lat. Uzyskane wyniki nas zaskoczyły. Ponad połowa badanych populacji jest zagrożonych z powodu PCB, mówi Jean-Pierre Desforges. Model wykazał, że w ciągu ostatnich 50 lat populacja orek na najbardziej zanieczyszczonych terenach wokół Brazylii, Wielkiej Brytanii, na północnym Pacyfiku i w pobliżu Gibraltaru, spadła o połowę. Rzeczywiście na tych terenach rzadko obserwuje się nowo narodzone orki. To przerażające, że zjawisko, które obserwujemy od ponad 50 lat doprowadzi do załamania się populacji orek w ciągu 30-40 lat, dodaje Desforges. Samica orki może żyć 60–70 lat. Mimo, że pierwsze wysiłki na rzecz ograniczenia PCB podjęto 40 lat temu, to w ciałach zwierząt wciąż znajdują się olbrzymie ilości PCB. To zaś oznacza, że ludzie muszą podjąć kolejne wysiłki na rzecz ograniczenia PCB. Na szczęście w wodach wokół Wysp Owczych, Norwegii, Islandii, Alaski i Antarktyki populacja orek zwiększa się, a modele przewidują, że nadal będzie ona rosła. « powrót do artykułu

Po 17 dniach żałoby orka Tahlequah porzuciła swoje zmarłe młode. Historia matki, która przez tak długi czas nie chciała porzucić ciała swojego dziecka i transportowała je ze sobą na odległość 1600 kilometrów poruszyła wiele osób na całym świecie, jednak orki nie są jedynymi zwierzętami, które przeżywają żałobę. Od wielu lat naukowcy donoszą o obserwacjach zwierząt, które najwyraźniej odczuwają żal, smutek i żałobę po śmierci swoich bliskich. Zdobywamy kolejne dowody na to, że zwierzęta są znacznie bardziej podobne do ludzi, niż jesteśmy skłonni to przyznać. Żałoba wydaje się najbardziej powszechna u zwierząt prowadzących wysoce społeczny tryb życia. To logiczne. Gdy żyjemy w grupie, w otoczeniu rodziny, obchodzi nas śmierć członka rodziny czy kogoś znajomego. Te zwierzęta, które prowadza samotny tryb życia i nie opiekują się swoim potomstwem, nie mają po kim odczuwać żałoby. Przypadek Tahlequah to kolejne doniesienie o orce, która nie rozstaje się z martwym dzieckiem. Podobnie czynią inne walenie, jak delfiny czy wieloryby. Wielokrotnie obserwowano, jak np. delfiny wystawiały głowy swoich martwych towarzyszy nad wodę, jakby chciały pomóc im oddychać. Żałobę obserwowano też u słoni. Obserwacje pokazały, że zwracają one uwagę na kości innych słoni, a gdy przechodzą obok martwego zwierzęcia swojego gatunku są wyraźnie poruszone. Słonie potrafią całymi dniami czuwać przy martwym członku swojego stada, kołysząc się w przód i w tył i dotykając jego ciała. W ubiegłym roku poinformowano zaś o niezwykłych obserwacjach, wskazujących, że pekari, zwierzęta spokrewnione ze świniami, również odczuwają żałobę. Uczeń z Arizony, który znalazł martwe pekari, w ramach projektu szkolnego ustawił w pobliżu zwłok kamerę. Nagrał niezwykły film, który zaskoczył specjalistów. Okazało się, że zwłoki były wielokrotnie odwiedzane przez inne pekari z tego samego stada. Zwierzęta przychodziły pojedynczo lub parami i stały przy zmarłym towarzyszu. Czasami trącały go pyskami, czasami kładły się obok i spały. Najłatwiej zrozumieć nam zachowania naszych najbliższych krewnych, małp. Niedawno dowiedzieliśmy się o wypadku, jaki miał miejsce w jednym ze stad rokselan. Samica spadła z drzewa i uderzyła głową o kamień. Jej partner usiadł obok umierającej i delikatnie ją dotykał. Gdy zmarła spędził z nią jeszcze kilka minut delikatnie ciągnąc ją za dłoń, a później odszedł. Zdaniem behawiorystów, to dowód zrozumienia przez zwierzę ostateczności śmierci. Znamy też przypadki szympansic, które czasami przez całe tygodnie nosiły martwe młode. Zaobserwowano też przypadek, gdy zmarła trzymana w niewoli szympansica Pansy. Inni członkowie jej stada przyszli, oczyścili jej ciało, a następnie unikali miejsca, gdzie Pansy leżała. Przypomina to ludzkie rytuały pogrzebowe. Nie wszystkie naczelne obchodzą długotrwałą żałobę. Niewykluczone, że decydująca rolę odgrywa tutaj środowisko. Tam, gdzie jest gorąco i wilgotno zwłoki szybko się rozkładają, co zmusza zwierzęta do ich porzucenia. Z drugiej jednak strony dżelady brunatne, które żyją w chłodnym klimacie, noszą swoje zmarłe młode nawet przez 48 dni. « powrót do artykułu