Niektóre zwoje z Qumran są starsze niż sądzono. Część powstała za życia autorów Biblii
dodany przez
KopalniaWiedzy.pl, w Humanistyka
-
Podobna zawartość
-
przez KopalniaWiedzy.pl
Pozory potrafią mylić. I to bardzo. Przyjrzyjcie się zdjęciu, którym zilustrowaliśmy ten tekst. Nic szczególnego, prawda? Tymczasem widzicie tutaj jeden z najwspanialszych i najważniejszych manuskryptów, jakie pozostawiła nam po sobie starożytność.
Oto Codex Argenteus (Srebrny kodeks) przechowywany dzisiaj w bibliotece uniwersyteckiej w Uppsali. Welin (materiał ze skóry nowo narodzonych lub nienarodzonych cieląt), z którego go wykonano, został zabarwiony na purpurowo, tekst spisano srebrnym atramentem, z niektórymi fragmentami wyróżnionymi złotem. Użycie welinu, królewskiej purpury, srebra i złota wskazuje, że wykonano go dla osoby ze szczytu hierarchii społecznej. Tym kimś był jeden z najpotężniejszych i najbardziej światłych władców wczesnego średniowiecza Teodoryk Wielki, król Ostrogotów, który w latach 493–526 był władcą Italii i Illirii.
Spisany w V wieku Codex Argenteus to kopia wcześniejszego, niezwykłego tekstu – pierwszego przekładu Biblii na język inny niż języki oryginalne (hebrajski, aramejski, grecki). Dokonany przez Wulfilę (Wilczka) przekład na język gocki wyprzedza łacińską Wulgatę o kilkadziesiąt lat i jest najstarszym zapisanym tekstem germańskim. To jednocześnie najobszerniejszy zachowany zabytek wymarłego już języka gockiego, z którego zachowało się niewiele dokumentów. Codex Argenteus zawiera cztery Ewangelie. Z oryginalnego dzieła, które miało co najmniej 336 kart w Uppsali zachowało się 187, a w 1970 roku w archiwum katedry w Spirze (Speyer) znaleziono jeszcze jedną kartę.
Codex Argenteus powstał około 500 roku, a niedługo później słuch o nim zaginął. Przez kolejnych 1000 lat nie występuje w żadnych spisach czy wykazach. To w tym czasie zaginęły utracone karty kodeksu. Pierwsze szersze zapiski dotyczące Kodeksu pochodzą z 2. połowy XVI wieku. Księga znajdowała się wówczas w opactwie w Werden w pobliżu Essen. Jak tam trafiła z Rawenny pozostaje tajemnicą.
Przed 1600 rokiem stała się własnością cesarza Rudolfa II i była przechowywana w Pradze. W 1648 roku, w czasie wojny trzydziestoletniej, Szwedzi zdobyli i splądrowali Zamek Praski. Codex Argenteus trafił do biblioteki królowej Krystyny Wazówny, a po jej abdykacji stał się własnością jednego z jej bibliotekarzy, Isaaca Vossiusa, który zabrał go do Holandii. Tam księgę kupił kanclerz królestwa szwedzkiego i kanclerz Uniwersytetu w Uppsali, Magnus Gabriel De la Gardie, który podarował go uczelni.
I Kodeks i jego historia są niezwykłe. Co najmniej tak niezwykłe, jak życiorys Wulfili, autora przekładu na gocki. Wulfila urodził się w kraju Gotów, w byłej rzymskiej prowincji Dacja. Jego przodkami byli ludzie, których w połowie II wieku Goci uprowadzili ze wsi Sadagoltina w Kapadocji, podczas jednego z najazdów na ziemie Cesarstwa. Już w wieku 13 lat Wulfila został lektorem w gockim Kościele, co wskazuje, że miał niezbędne przygotowanie biblijne i znał grekę.
Kilkadziesiąt lat później cesarz Konstancjusz I, chcąc zwiększyć wpływy Rzymu wśród Gotów, sprowadził (r. 341) Wulfilę do Konstantynopola i zaaranżował mianowanie go biskupem. Wulfila wrócił następnie do Gotów. Po kilku latach wraz z innymi chrześcijanami został przez Gotów wydalony, a cesarz osobiście wyjechał mu na spotkanie i uroczyście powitał. Wulfila i jego towarzysze zostali osiedleni w pobliżu granicy na Dunaju. To właśnie tam biskup dokonał przekładu Pisma na gocki. Przełożył całą Biblię, z wyjątkiem Księgi Królewskich. Ich przekład, jego zdaniem, zachęciłby Gotów do przyjęcia bardziej wojowniczej postawy.
Wulfila przekładał Biblię słowo w słowo, opracowując przy tym alfabet gocki. Jego przekład pod względem składni i gramatyki jest bliższy grece niż gockiemu.
Biskup, podobnie jak Goci, był arianinem. Sprzeciwiał się więc ustaleniom I Soboru Nicejskiego. Brał udział w licznych sporach teologicznych, o jego względy zabiegali liczni biskupi ze wschodu, jak i cesarze. By bronić swojej wersji teologii, zgromadził wokół siebie dużą grupę biskupów. Gdy miał 70 lat wziął udział w I Soborze Konstantynopolitańskim (381 r.). Wulfila i jego zwolennicy przegrali, sobór ten ostatecznie potwierdził ustalenia z Nicei.
Arianizm znalazł się na marginesie, a wraz z nim i Wulfila, który zmarł 2 lata po soborze. Obecnie mało kto pamięta o biskupie, który w IV wieku był jedną z najważniejszych postaci chrześcijańskich sporów teologicznych oraz autorem niezwykle ważnego przekładu Biblii.
Jeśli chcecie posłuchać, jak brzmi Biblia w języku gockim, kliknijcie na plik udostępniony przez Uniwersytet w Uppsali [MP3].
« powrót do artykułu -
przez KopalniaWiedzy.pl
Eksperci z CSIRO (Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation) agendy naukowej rządu Australii, stworzyli algorytm sztucznej inteligencji, który lepiej niż ludzcy specjaliści rozpoznaje płeć na podstawie wyglądu czaszki. Przyda się ono wszędzie tam, gdzie potrzebna jest dokładna szybka identyfikacja płci, na przykład podczas śledztw kryminalnych czy prac prowadzonych w związku z katastrofami naturalnymi.
Nowe narzędzie, stworzone przy pomocy naukowców z University of Western Australia, potrafi określić płeć na podstawie samej tylko czaszki z 97-procentową dokładnością. To znacznie lepszy wynik, niż 82-procentowa dokładność uzyskiwana przez ekspertów medycyny sądowej posługujących się tradycyjnymi metodami.
Algorytm sztucznej inteligencji sprawdzono na próbce 200 skanów z tomografu komputerowego, a uzyskane wyniki porównano z wynikami ludzi. "Nasze narzędzie określa płeć około 5-krotnie szybciej niż ludzie. To oznacza, że rodziny czekające na informacje o bliskich szybciej mogą otrzymać informacje. Narzędzie to może być dużą pomocą podczas badań antropologicznych, bardziej precyzyjnie określając płeć i pozwalając uniknąć błędów robionych przez ludzi", mówi doktor Hollie Min, jedna z autorek algorytmu.
Twórcy nowego narzędzia mają zamiar nadal je trenować, uwzględniając różne ludzkie populacje, co powinno nie tylko poprawić efektywność algorytmu, ale i spowodować, że będzie bardziej uniwersalny.
« powrót do artykułu -
przez KopalniaWiedzy.pl
W niedawno opublikowanym wywiadzie Mark Zuckerberg stwierdził, że prawdopodobnie jeszcze w bieżącym roku firma Meta (właściciel Facebooka), podobnie jak inne wielkie firmy, będzie dysponowała systemem sztuczne inteligencji zdolnym do programowania na poziomie średnio doświadczonego inżyniera (mid-level engineer).
Początkowo wdrożenie takich systemów będzie bardzo kosztowne i będą one musiały zyskać na wydajności, jednak z czasem dojdziemy to momentu, w którym bardzo duża część kodu używanych przez nas aplikacji, w tym kodu algorytmów sztucznej inteligencji, nie będzie pisana przez ludzi, a przez sztuczną inteligencję, stwierdził założyciel Facebooka.
Słowa Zuckerberga to tylko jeden z sygnałów, że branżę programistyczną mogą w najbliższym czasie czekać olbrzymie zmiany. Sami programiści z jednej strony tworzą algorytmy sztucznej inteligencji, które w przyszłości mogą ich zastąpić, z drugiej zaś, coraz częściej korzystają z ich pomocy. Jeszcze na początku 2023 roku tylko 10% programistów używało AI do pomocy w programowaniu, pod koniec roku 2023 już 63% firm używało lub wdrażało użycie narzędzi AI pomagających w programowaniu. Pod koniec ubiegłego roku odsetek ten wzrósł do 80%.
Zuckerberg nie jest jedynym wśród wiodących biznesmenów z branży IT, który zapowiada szybkie nadejście olbrzymich zmian. We wrześniu Matt Garman, szef Amazon Web Services, zasugerował, że w ciągu najbliższych 2 lat większość inżynierów oprogramowania przestanie zajmować się programowaniem. Zaś kilka miesięcy wcześniej prezes Nvidii stwierdził, że uczenie się programowania nie jest dobrym pomysłem, gdyż dzięki rozwojowi AI ludzki język staje się najważniejszym językiem programowania.
« powrót do artykułu -
przez KopalniaWiedzy.pl
Pomiędzy lipcem 2021 roku a lutym 2023 roku 12 centrów mammograficznych w Niemczech brało udział w programie, w którym badania mammograficzne były wspomagane przez system sztucznej inteligencji. Radiolodzy sami decydowali, kiedy wykorzystać AI, a kiedy wykonać badania tradycyjnymi metodami. W tym czasie we wspomnianych centrach 119 radiologów przebadało 463 094 kobiety w wieku 50–69 lat. W przypadku 260 739 z nich diagnoza była wspomagana przez sztuczną inteligencję, pozostała część stanowiła grupę kontrolną.
W grupie, w której badania wspomagane były przez AI, odsetek wykrytych nowotworów piersi wyniósł 0,67%, podczas gdy w grupie badanej tradycyjnymi metodami było to 0,57%. Ponadto tam, gdzie do badania użyto AI odsetek pań poddanych pogłębionej diagnostyce wyniósł 3,74%, a w grupie kontrolnej – 3,83%. Wartość predykcyjna dodatnia (PPV) dla grupy badanej przez AI wynosiła 17,9%, dla grupy kontrolnej – 14,9%. PPV pokazuje tę część podejrzanych wyników mammografii, które w pogłębionej diagnostyce rzeczywiście reprezentują chorobę.
Najważniejszym wskaźnikiem przydatności algorytmu sztucznej inteligencji w badaniach mammograficznych jest fakt, że zwiększył on wykrywalność choroby bez zwiększania potrzeby przeprowadzenia pogłębionej diagnostyki. To już kolejne badania, które pokazały, że algorytmy sztucznej inteligencji rzeczywiście wspomagają pracę radiologów i mogą ratować życie kobiet.
« powrót do artykułu -
przez KopalniaWiedzy.pl
W latach 1967–1978 roku Włoska Wyprawa Archeologiczna ISMEO prowadziła pierwsze badania w Shahr-i Sokhta (SiS) w Iranie. Szybko okazało się, że miasto składało się z trzech obszarów: mieszkalnego, cmentarza i przemysłowego. Jego największy rozkwit przypadł na połowę III tysiąclecia przed naszą erą, gdy obszar mieszkalny zajmował 80 hektarów. Miasto uznano za jeden z najważniejszych ośrodków na wschodzie Wyżyny Irańskiej. Zidentyfikowano tam cztery okresy kulturowe podzielone na 10 faz konstrukcyjnych, które datowano na od 2. połowy IV tysiąclecia do połowy III tysiąclecia. W południowej części miasta znaleziono duży cmentarz o powierzchni około 20 hektarów, a w jednym z grobów planszę do gry i bierki.
Datowanie wykazało, że gra pochodzi z lat 2600–2700 p.n.e. W grobie nie znaleziono żadnej innej planszy, założono więc, że wszystkie bierki pochodzą z tej jednej gry i że jest ona kompletna. Planszę do gry złożono w pobliżu głowy zmarłej osoby, w pobliżu zaś stał koszyk z bierkami i kostkami. Plansza jest podobna do wcześniej znajdowanych plansz, ale istnieją między nimi też duże różnice. Kształt planszy z SiS jest niezwykle podobny do słynnej Królewskiej Gry z Ur, jednak gra z SiS ma więcej bierek i nie ma na niej rozety, która wydaje się bardzo ważnym elementem tego typu gier, znanych pod zbiorową nazwą „gier na 20 kwadratach”.
Z Bliskiego Wschodu i spoza niego znamy ponad 100 plansz, w pewnej mierze do siebie podobnych, a w wielu aspektach różnych, które klasyfikowane są pod tą nazwą. Znaleziono je w Turkmenistanie czy Indiach. Podobnej gry używali Egipcjanie ok. 1580 roku p.n.e. Prawdopodobnie zapoznali się z nią za pośrednictwem Hyksosów. Podobne gry były popularne przez około 2000 lat.
Autorzy nowych badań zaprzęgli algorytmy sztucznej inteligencji, do pracy nad odgadnięciem zasad gry. Wykorzystanie metod obliczeniowych do badań starożytnych gier, pozwala na symulowanie tysięcy możliwych zestawów zasad i wybranie tych najbardziej prawdopodobnych czy pasujących do gry i bierek.
Gra z Shahr-i Sokhta wydaje się grą strategiczną – rodzajem wyścigu – podobną do Królewskiej Gry z Ur, ale bardziej złożoną. Zdaniem naukowców, mamy tutaj do czynienia z grą 2-osobową, a celem gracza jest przesunięcie przez pola planszy wszystkich 10 swoich bierek, zanim zrobi to przeciwnik. W grze gracze posługują się kostką i mogą wykorzystywać swoje bierki zarówno do jak najszybszego dotarcia do celu, jak i do blokowania ruchów przeciwnika. Badacze sugerują, że dodatkowe bierki, dzięki którym gra różni się np. od gry z Ur, dodawały jej złożoności. Widzimy wśród nich na przykład rozety, podobne do rozet, które w grze w Ur narysowane są na planszy. W przeciwieństwie do Królewskiej Gry z Ur, w przypadku gry z SiS losowość odgrywa mniejszą rolę, a większa rolę gra strategia.
Po określeniu najbardziej prawdopodobnych zasad, grę z SIS przetestowało 50 doświadczonych graczy, który ocenili ją i porównali z Królewską Grą z Ur. Przyznali, że gra z SiS jest bardziej wymagająca pod względem strategii niż gra z Ur.
Szczegóły badań zostały opublikowane na łamach Journal of the British Institute of Persian Studies. Gra z Shahr-i Sokhta została znaleziona w bogato wyposażonym grobie, ale nie był to grób królewski, co wskazuje, że była bardziej dostępna niż gra dla najwyższej elity.
« powrót do artykułu
-
-
Ostatnio przeglądający 0 użytkowników
Brak zarejestrowanych użytkowników przeglądających tę stronę.