Znajdź zawartość

Lwy w Kamerunie coraz częściej tracą swoje łupy, bo są one wykradane przez ludzi. Obrońcy przyrody mówią, że choć zazwyczaj kleptopasożytnictwem parają się inne szczytowe drapieżniki, np. hieny, likaony czy gepardy, teraz staje się ono sposobem na (prze)życie wygłodniałych mieszkańców okolicznych wiosek. Wg ekologów, praktyka ta może być bardziej rozpowszechniona niż dotąd sądzono. Uznają oni, że zagraża to i tak już niezbyt licznym lwom kameruńskim. By mieć tyle samo pożywienia, co wcześniej, muszą przecież wydatkować znacznie więcej energii. Zamiast polować raz, polują wielokrotnie. Spektakularny przypadek podbierania wielkim kotom ich zdobyczy opisano między innymi w periodyku African Journal of Ecology. Rankiem 28 marca 2006 r. biolog Marjolein Schoe z Uniwersytetu w Lejdzie i jej zespół śledzili lwa wyposażonego w radioobrożę. Wszystko działo się na terenie Parku Narodowego Benoue. Samca znaleziono, gdy z towarzyszką pożywiał się upolowaną niedawno antylopą. Kiedy zwierzęta dostrzegły zbliżający się pojazd, ukryły się w zaroślach. Pozostały tam, dopóki ludzie nie odjechali. Około siedemnastej Holendrzy wrócili. Ujrzeli wtedy grupę miejscowych, którzy na ich widok również umknęli w pobliskie krzaki. Całe mięso antylopy poodcinano nożem, tak że nienaruszone pozostały właściwie tylko głowa i nogi. Dookoła leżały liście, co sugerowało, że miały one posłużyć za opakowanie. Uczelniany kolega Schoe, Hans de Iongh z African Lion Working Group, podkreśla, że choć przypadek sprzed 3 lat nie do końca pasował do głównego tematu studium, postanowiono go opisać, ponieważ coś takiego rzadko udaje się zaobserwować. Sam de Iongh widział w Parku Narodowym Waza ludzi odganiających lwy od ciała antylopy końskiej (Hippotragus equinus). Z rozmów z pasterzami z plemienia Bororo dowiedzieliśmy się, że odganianie lwów od świeżo upolowanej ofiary za pomocą kijów czy ognia to częsta praktyka. Inni badacze lwów także informowali de Iongha o przypadkach podkradania im jedzenia. W latach 90. XX wieku w Parku Waza mieszkało 50-60 lwów, w zeszłym roku było ich już tylko 12-20. Biorąc pod uwagę fakt, że rokrocznie hodowcy bydła zabijają ok. 6 kotów, wyginięcie lwów w tych okolicach należy uznać za całkiem realne.

Rdzenni Afrykanie, którzy nigdy wcześniej nie słyszeli radia ani płyty CD, potrafią wskazać emocję - radość, smutek lub strach - wyrażaną przez dany utwór z repertuaru muzyki zachodniej. Badacze uważają, że zdolność ich rozpoznania w muzyce musi być zatem uniwersalna, podobnie jak odczytywanie mimiki czy właściwości brzmieniowych mowy (Current Biology). Odkrycie to pozwala wyjaśnić, czemu muzyka Zachodu stała się tak popularna na świecie, nawet w kulturach nieprzywiązujących większej wagi do ekspresji emocjonalnej w muzyce – twierdzi Thomas Fritz z Instytutu Nauk Poznawczych i o Mózgu Maxa Plancka. Wg naukowców, wyrażanie uczuć jest podstawową cechą muzyki Zachodu i zdolność ich komunikowania stanowi ważne kryterium oceny. W innych kręgach kulturowych liczą się odmienne właściwości, np. dobra koordynacja działań wielu osób podczas odprawiania rytuałów. Zespół z Instytutu Maxa Plancka wyjaśnia, że wcześniejsze eksperymenty przeprowadzano z udziałem osób, które miały niewielkie, lecz jednak jakieś doświadczenie z danym rodzajem muzyki. Teraz skoncentrowano się na kompletnych laikach: przedstawicielach ludu Mafa z Kamerunu. Plemię to żyje na północy pasma górskiego Mandara. W 2006 r. Fritz udał się tam z laptopem i ogniwem słonecznym w plecaku. Zarówno przedstawiciele kultury zachodniej, jak i członkowie ludu Mafa rozpoznawali przekazywane przez muzykę emocje (szczęście, smutek i strach) częściej, niż gdyby udawało im się to przez przypadek. W grupie tych drugich obserwowano jednak znaczną zmienność osiąganych wyników i 2 z 21 osób wydawały się typować na chybił trafił. Mafa rozpoznali 2 z 3 radosnych utworów, a także połowę urywków smutnych i strasznych. Niemcy poradzili sobie prawie ze wszystkimi fragmentami. W przetłumaczeniu instrukcji na język kameruńskiego plemienia pomogła Fritzowi żyjąca w Amsterdamie członkini ludu Mafa. Zanim ostrożni i odrzucający zachodni styl życia Afrykanie zgodzili się wziąć udział w jego badaniu, minął miesiąc. Lody zostały przełamane, gdy naukowiec wziął udział w maratonie gry na fletach, a następnie poczęstował wszystkich piwem z prosa. W eksperymencie wzięło udział 21 osób w wieku od 37 do 90 lat. Emocje identyfikowano, wskazując jedno z 3 zdjęć kobiecej twarzy. Wykonanie tego samego zadania zlecono 20 Niemcom w wieku 40-68 lat. Określając rodzaj emocji, Mafa i ludzie Zachodu polegali na tych samych cechach utworów, np. tempie, ale była to tendencja silniej zaznaczona u naszych ziomków. Fragmenty szybkie uznawano za radosne, a wolne za straszne. Wszyscy zgadzali się z grubsza co do tego, które utwory są smutne, ale nie wiązano ich z jakimś szczególnym tempem. Urywki w skali durowej (majorowej) klasyfikowano jako wyrażające szczęście, a w skali molowej (minorowej) jako przerażające. Gdy tonacja danego kawałka była nieokreślona, wrzucano go do worka opisanego hasłem "smutne". Muzyka Mafa wyraża wyłącznie radość i szczęście. W języku tych ludzi nie istnieje osobne określenie na muzykę, ponieważ uznaje się ją za nieodłączną część rytuałów. W drugim eksperymencie Mafa i Niemcy oceniali, jak bardzo podobają im się (lub nie podobają) zachodnie utwory instrumentalne i gra na flecie podczas rytuałów Mafa. Potem odtwarzano zmienione wersje tych samych utworów. Składały się one z oryginalnej linii melodycznej i nałożonych na nią 2 innych o zmienionej tonacji. Manipulowanie muzyką ujawniło, że i jednym, i drugim bardziej podobały się oryginalne wersje utworów własnych i cudzych. Naukowcy uważają, że można to częściowo wyjaśnić nasilonym dysonansem pomiędzy zmienionymi dźwiękami. W naszym kręgu kulturowym "zgrzyty" dźwięków pozwalają zbudować napięcie, które likwiduje się, ponownie wprowadzając harmonię.