Zaloguj się, aby obserwować tę zawartość
Obserwujący
0
Dębiany (Świętokrzyskie): archeolodzy odkryli jedno z największych cmentarzysk megalitycznych w Polsce
dodany przez
KopalniaWiedzy.pl, w Humanistyka
-
Podobna zawartość
-
przez KopalniaWiedzy.pl
Niektóre zabytkowe budowle na stanowisku archeologicznym w Starej Dongoli (Sudan) są zasiedlone przez nietoperze. By zbadać interakcje między zwierzętami, zabytkami i pojawiającymi się tu ludźmi, naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu (UPP) dołączyli w styczniu br. do ekspedycji. Towarzyszyli specjalistom z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, konserwatorom z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz inżynierom budowlanym z Politechniki Warszawskiej.
Celem podejmowanych działań jest znalezienie rozwiązań umożliwiających pogodzenie potrzeby zabezpieczenia cennych zabytków, zapewnienia bezpieczeństwa ludziom oraz ochrony lokalnych populacji nietoperzy, które w warunkach pustynnych dysponują bardzo ograniczoną liczbą dogodnych schronień – podkreślono w komunikacie UPP.
Prace archeologiczne na stanowisku w Starej Dongoli, która leży na wschodnim brzegu Nilu, w połowie drogi między 3. i 4. kataraktą, rozpoczęto 59 lat temu. Przed dwoma laty polscy archeolodzy odkryli tutaj niezwykle interesujące ruiny. Pierwszym kierownikiem misji był prof. Kazimierz Michałowski. Dziś funkcję tę pełni dr hab. Artur Obłuski, dyrektor Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW.
Stanowisko ma powierzchnię niemal 200 ha. Południową część zajmuje cytadela i otaczająca ją zabudowa miejska, a w części wschodniej zlokalizowane są cmentarzyska z różnych okresów funkcjonowania miasta, z kompleksem muzułmańskich grobowców zwieńczonych kopułami. Na północy natomiast rozciąga się zabudowa podmiejska z rezydencjami o powierzchniach rzędu 100–120 m2 - wyjaśniono w komunikacie.
W Dongoli odkryto pozostałości po kilkunastu kościołach oraz dwóch klasztorach. Na wschód od cytadeli znajdowała się natomiast monumentalna budowla reprezentacyjna, prawdopodobnie sala tronowa władców Makurii, która z czasem została przekształcona w meczet. Niektóre zabytki - Klasztor Świętej Trójcy, meczet oraz kopuły grobowe - zostały zasiedlone przez nietoperze. Szczególnie interesujące są pierwsze dwa.
W Klasztorze Świętej Trójcy, zwanym też Wielkim Klasztorem Antoniego, zachowały się unikatowe malowidła z XI–XIII wieku. Przedstawiono na nich m.in. Chrystusa, Marię, apostołów czy sceny biblijne. Z kolei na ścianach XII-wiecznej krypty arcybiskupa Georgiosa znajdowały się teksty greckie, koptyjskie i staronubijskie.
Niezwykły meczet w Starej Dongoli to najstarszy zachowany meczet w Sudanie. Jest to dwupiętrowy budynek o wysokości 12 metrów, który powstał w IX wieku jako sala tronowa bądź kościół. W 1317 roku został zaadaptowany na świątynię muzułmańską. To najlepiej zachowany przykład średniowiecznej architektury Nubii z polichromiami. Budynek był stale użytkowany przez ponad 1100 lat. Niestety, jest w bardzo złym stanie.
Nietoperze korzystają z obu wspomnianych budowli oraz z pięciu grobowców. Na stałe występują tam cztery gatunki: grobownik gołobrzuchy, grobownik sawannowy, brodawkonos mały oraz grzebieniec palmowy. Tworzą one w zabytkach kolonie liczące od kilkudziesięciu do kilkuset osobników. Największą, liczącą 620 zwierząt, utworzyły w jednym z grobowców grzebieńce palmowe, a towarzyszyła im kolonia grobowników gołobrzuchych złożona ze 120 osobników.
Dyrektor Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, dr hab. Artur Obłuski, zaprosił prof. dr. hab. Piotra Tryjanowskiego i dr. hab. Andrzeja Węgla z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu do wzięcia udziału w ekspedycji archeologicznej. Naukowcy z Poznania mieli za zadanie rozpoznanie gatunków nietoperzy i opracowanie rozwiązań, które pogodziłyby ochronę zabytków i siedlisk nietoperzy z zapewnieniem bezpieczeństwa ludziom oraz zwierzętom.
Przyrodnicy pobrali próbki guana i dzięki analizie DNA określą dietę nietoperzy, co pozwoli im na rozpoznanie środowisk żerowania i roli tych ssaków w lokalnych ekosystemach. Odłowiono też nieco zwierząt i pobrano wymazy z pyszczków. To pozwoli na zbadanie obecnych tam grzybów, bakterii i wirusów oraz określenie ewentualnego zagrożenia, jakie mogą one stanowić dla ludzi.
Stara Dongola powstała w IV lub V wieku na wschodnim brzegu Nilu, pomiędzy 3. a 4. kataraktą. Miasto założono pośrodku nowo powstałego królestwa Makurii, a jego rozwój jest ściśle związany z przyjęciem chrześcijaństwa przez Makurię w VI wieku. Wiemy, że w 652 roku miasto było oblegane przez armię muzułmańskiego namiestnika Egiptu Abd Allaha ibn Sada. W IX wieku, za panowania Zachariasza i Georgiosa, powstał Kościół Krzyżowy. W IX wieku wybudowano też okazały pałac z salą tronową na piętrze. Okres największego rozwoju miasta przypadł na wieki IX–XI. Pod koniec XIII wieku król Dawid podjął nieudaną ekspedycję na północ, co doprowadziło do ataku odwetowego Mameluków. Zdobyli oni Starą Dongolę, dokonując zniszczeń. W 1317 roku salę tronową przerobiono na meczet, a w 1364 roku, w obliczu zagrożenia ze strony plemion pustyni, królowie Makurii przenieśli stolicę w inne miejsce. Do XVI wieku Starą Dongolą rządził lokalny władca. Później został podporządkowany on Sułtanatowi Sannar. W XX wieku mieszkańcy opuścili miasto i przenieśli się do sąsiednich wiosek.
« powrót do artykułu -
przez KopalniaWiedzy.pl
We Wrzępi (woj. małopolskie) archeolodzy badali pozostałości wielkiego centrum produkcji garncarskiej sprzed ponad 1700 lat (z okresu wpływów rzymskich). Składa się na nie ok. 130 pieców. Jest to stanowisko kultury przeworskiej.
Stanowisko kultury przeworskiej
Stanowisko we Wrzępi było znane archeologom od lat 90. XX w. W ramach projektu Archeologiczne Zdjęcie Polski (AZP) na polu odkryto wtedy liczne fragmenty naczyń zasobowych. Podczas niewielkich wykopalisk w 1995 r. znaleziono pierwsze ślady wiązane z produkcją garncarską. Po 24 latach przerwy specjaliści wrócili, by przeprowadzić badania weryfikacyjne. Zebrano materiał ceramiczny z powierzchni pola, a Marcin M. Przybyła przeprowadził badania magnetyczne - to one ujawniły skalę stanowiska. W przypadku 130 anomalii stwierdzono, że to najprawdopodobniej ślady (relikty) pieców garncarskich. Inne anomalie wskazują z kolei na obecność obiektów towarzyszących.
Ekspedycja archeologiczna Projekt Wrzępia
Ekspedycja archeologiczna Projekt Wrzępia zaczęła się 10 marca br. Jej celem było przebadanie jednej ze wspomnianych anomalii magnetycznych. Bardzo szybko okazało się, że to, co miało być jednym dużym piecem, jest w rzeczywistości dwiema tego typu konstrukcjami.
Jak napisano na profilu projektu na Facebooku, piece mają ciekawe konstrukcje, ścianki wylepione gliną, a kanały, którymi podkładano opał i doprowadzano powietrze, są wyłożone kamieniami. Piec o podobnej formie odkryto w Bessowie, w trakcie badań prowadzonych w 1998 roku. Wygląda [więc] na to, że lokalni garncarze mieli swój autorski projekt konstrukcyjny pieców.
Łącznie w czasie prac, które zakończyły się 23 marca, archeolodzy przebadali 2 niewielkie piece (jeden był dodatkowo uszkodzony przez wkop pod meliorację), towarzyszący im inny obiekt związany z produkcją naczyń, a także fragment konstrukcji słupowej.
Dzięki temu ustalono, że piece były zlokalizowane tuż obok siebie; łączyła je wspólna jama przypiecowa (odpadkowa). Ze względu na stan zachowania nie można, przynajmniej na razie, stwierdzić, czy w ich skład wchodził ruszt, czy były to piece jednokomorowe bez rusztu. Kanały wlotowe, którymi podkładano opadł, były, jak już wspominaliśmy, wyłożone kamieniami i rudą darniową.
Pozyskano fragmenty naczyń, głównie [produkowanych za pomocą koła garncarskiego] szerokokołnierzowych naczyń zasobowych o pomarańczowych powierzchniach, w części dekorowanych. Pozwalają [...] one bez wątpienia datować przebadane obiekty między przełomem II i III a początkiem V wieku. Nie udało się [...] niestety odkryć zabytków, które pozwoliłyby na zawężenie datowania, ale też w piecach nie spodziewano się ich znaleźć.
Z naszych badań wynika, że wytwarzano tam wyłącznie naczynia zasobowe o charakterystycznych pogrubionych wylewach. Były to duże naczynia do 50 cm średnicy wylewu i około 70 cm wysokości. Naczynia były najpewniej stosowane do przechowywania - np. pożywienia. Znane są odkrycia wkopanych w ziemię tego typu naczyń, gdzie pełniły najpewniej rolę swoistych spiżarni - wyjaśnił w wypowiedzi dla PAP-u Jan Bulas.
Archeolodzy zebrali nie tylko ceramikę i fragmenty przepalonej, zeszklonej gliny konstrukcyjnej z pieców, ale i 2 kamienne narzędzia (osełkę i krzesak) oraz pojedyncze fragmenty żelaznych przedmiotów. Pobrano również próbki przepalonych węgli drzewnych.
Stanowisko we Wrzępi jest unikatowe z wielu względów. Podkreślić należy, iż w świetle obecnej wiedzy jest to nie tylko największe tego typu stanowisko produkcyjne na [dzisiejszych] ziemiach polskich, ale także jedno z największych w całej barbarzyńskiej Europie okresu rzymskiego. Jedynym porównywalnym pod względem liczby pieców miejscem jest wielkie centrum produkcji z Medieșu Aurit w Rumunii, gdzie badacze, także na podstawie badań magnetycznych, szacują liczbę na ponad 200 pieców - powiedział PAP-owi Jan Bulas.
Warto dodać, że w tym samym czasie na terenie dzisiejszej Polski działały duże ośrodki produkcji żelaza. Największy znajdował się w Górach Świętokrzyskich. Inne duże ośrodki są znane ze Śląska i Mazowsza. Bulas podkreśla, że to jedne z największych starożytnych ośrodków hutniczych na terenie barbarzyńskiej Europy.
Archeolog sądzi, że wspomniane ośrodki produkcji żelaza i centra produkcji naczyń pozwalają wnioskować o silnym rozwoju gospodarki barbarzyńców.
Plany na przyszłość
Archeolodzy tłumaczą, że po zakończeniu wykopalisk przyszedł czas na etap pracy z materiałem - czeka ich teraz umycie i podpisanie każdego fragmentu ceramiki, a także próba powyklejania naczyń. Trzeba też przygotować dokumentację i sprawozdanie dla Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Tarnowie.
Zespół, w którego skład wchodzili Jan Bulas, Magdalena Okońska-Bulas i Marcin M. Przybyła (oraz wolontariusze), planuje przyszłoroczny sezon wykopalisk. Ponieważ stanowisko jest niszczone, wymaga pilnej interwencji i zabezpieczenia jak najliczniejszych pozostałości pieców.
Specjaliści chcieliby sprawdzić, czy centrum produkcyjne było wykorzystywane przez kilkaset lat, czy raczej bardzo intensywnie w krótszym okresie. Warto też ustalić, jak szerokie zapotrzebowanie zaspokajały wytwarzane tu przedmioty. Wydaje się jednak, że lokalne, ponieważ brak jest odkryć naczyń o charakterystycznej technologii znanej z tego regionu na północ od niedaleko położonej Wisły - dodaje Bulas.
Docelowo profil Projekt Wrzępia będzie poświęcony lokalnemu garncarstwu z epoki żelaza w okolicach Wrzępi, Bessowa i Strzelec Małych (planowane są badania na innych stanowiskach z piecami w regionie; mogły się one specjalizować w wytwarzaniu innego typu naczyń).
Ciekawostka etymologiczna
Długotrwałe związki z produkcją z dostępnej lokalnie gliny utrwaliły się też w nazwie samej miejscowości Wrzępia. Jak napisano na oficjalnym portalu gminy Szczurowa (to na jej terenie znajduje się wieś), jej pierwotna nazwa brzmiała Rzomp. Osobę zajmującą się produkcją cegieł nazywano niegdyś żumparzem/żumpiarzem, a żump/żąp oznaczało zbiornik wody, studnię. Określenie pochodzi zapewne od niemieckiego słowa oznaczającego błoto - Sumpf. Być może pierwotnie ktoś taki odpowiadał za przygotowanie gliny do produkcji w specjalnie wykopanym dole. Wg Brücknera, żumpiarz to strycharz, co cegły robi. Fragmenty starych wyrobisk są zwane przez obecnych mieszkańców Wrzępi "Jeziorami"; można je oglądać do dziś, bo stanowią wyraźne obniżenia terenu.
« powrót do artykułu -
przez KopalniaWiedzy.pl
Podczas badania stanowiska archeologicznego w Gołoszycach w gminie Baćkowice (woj. świętokrzyskie) w związku z budową elektrowni na biogaz dokonano ciekawych znalezisk. Pochodzą one m.in. z neolitu (kultura pucharów lejkowatych), okresu rzymskiego czy średniowiecza. Wg dr. hab. Marka Florka z sandomierskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach, najciekawsze są znaleziska z późnego średniowiecza. Wstępnie wskazują one bowiem, że mógł się tu znajdować folwark rycerski.
Florek wspomina o pozostałościach dużych budynków mieszkalnych i gospodarczych (częściowo zagłębionych w gruncie). Towarzyszą im dołki posłupowe, które są pozostałością budynków o konstrukcji słupowej ze ścianami z plecionki; niewykluczone także, że to pozostałości ogrodzeń.
Ze średniowieczem należy wiązać charakterystyczne fragmenty naczyń, kości zwierzęce i większość zabytków z żelaza (dwie radlice, czyli okucia drewnianego rylca lub płozy radła, półkoski, sierpy, noże, krzesiwo, klucz oraz ostrogi). Te ostrogi i ceramika, która nie jest taka pospolita, sugerują, że mamy do czynienia z pozostałościami folwarku rycerskiego - powiedział Florek Radiu Kielce.
Dotychczas wiedziano o 2 folwarkach w okolicach Opatowa - w Tudorowie i Kaczycach. By zweryfikować znaleziska, trzeba będzie sięgnąć do źródeł pisanych. Badania kości zwierzęcych mogą pomóc w określeniu diety czy rodzaju hodowli. Florek dodaje, że należy pamiętać, że rycerz żywił się zupełnie innym mięsem niż przeciętny mieszkaniec wsi.
Najstarsze osadnictwo z Gołoszyc datuje się na neolit (kultura pucharów lejkowatych). Odkryto tu głębokie jamy, tzw. zasobowe, które służyły do przechowywania żywności [...]. Archeolodzy natrafili na fragmenty charakterystycznych naczyń, niewykończony siekieromłot, kamienne żarna, rozcieracze, a także wyroby krzemienne.
Z okresu rzymskiego pochodzą pozostałości budynków mieszkalnych; były to domy naziemne.
Pozostałości okopów z I wojny światowej znajdują się nieopodal cmentarza wojennego z tego okresu.
Stanowisko archeologiczne w Gołoszycach jest znane od 1997 r. Dotąd nikt go dokładnie nie badał. Wiadomo było jedynie, że to stanowisko osady kultury pucharów lejkowatych i kultury łużyckiej oraz osadnictwa nieokreślonej chronologii. Najnowszymi pracami kierowała Katarzyna Oleszek z firmy Arkadia. Jak powiedziała nam archeolog, zbadano obszar o powierzchni ok. 2 hektarów. Stanowisko datowane jest szeroko: od czasów neolitu po okres nowożytny. Badania miały związek z budową elektrowni na biogaz.
« powrót do artykułu -
przez KopalniaWiedzy.pl
Francuska policja zatrzymała „kolekcjonera”, który zgromadził ponad... 27 400 artefaktów wytworzonych od epoki brązu po czasy renesans. Konfiskata niezwykłego zbioru to efekt rocznej pracy francuskich służb celnych, belgijskich władz i francuskiego Ministerstwa Kultury.
Mężczyzna zgromadził niezwykły zbiór korzystając przy tym z wykrywacza metali oraz – jak się wydaje – bardzo dużej wiedzy archeologicznej. Znalezione zabytki gromadził zarówno w celu tworzenia prywatnej kolekcji, jak i na handel.
Po raz pierwszy ściągnął na siebie podejrzenia, gdy zapytany o pochodzenie niemal 15 000 rzymskich monet, poinformował władze, że przypadkiem znalazł je na działce, którą kupił w Belgii. Śledztwo wykazało jednak, że monety zostały zrabowane z różnych stanowisk archeologicznych na terenie całej Francji. Teraz mężczyźnie grozi bardzo wysoka grzywna, a być może czeka go więzienie.
Minister finansów Bruno Le Maire poinformował, że mamy do czynienia z „bezcennym skarbem”. Wśród skonfiskowanych przedmiotów znajdują się tysiące rzadkich rzymskich monet, bransolety i naszyjniki z epoki brażu i żelaza, rzadki rzymski dodekahedron – tajemniczy obiekt, którego przeznaczenie nie jest jasne, a których znamy tylko około 100 – oraz artefakty ze średniowiecza i renesansu.
« powrót do artykułu
-
-
Ostatnio przeglądający 0 użytkowników
Brak zarejestrowanych użytkowników przeglądających tę stronę.