Pióro ważniejsze od miecza. To technologie informacyjne decydowały o rozwoju imperiów

[KopalniaWiedzy.pl 384]

Jak się okazuje, do rozwoju wielkich cywilizacji ludzkości potrzebny był nie tylko miecz i pług, ale również pióro. Autorzy najnowszej analizy dowodzą, że o być albo nie być protopaństw i pierwszych cywilizacji decydowała technologia informacyjna.

Analiza danych zgromadzonych w ramach projektu „Seshat: Global History Databank” dowodzi, że na pewnym etapie rozwoju rodzące się państwa napotykały wąskie gardło w postaci konieczności wymiany informacji. Te, które sobie z tym poradziły, mogły rozwijać się dalej.

Jaeweon Shin z Rice University, Michael Holton Price, David Wolpert, Hajime Shimao i Brendan Tracey z Santa Fe Institute oraz Timothy Kohler z Washington State University dowodzą, że każda cywilizacja rozwijała się w trzech etapach.

Na początkowym etapie rozwój protopaństwa napędzany był samym wzrostem liczby ludności. Osiadły tryb życia, udomowienie roślin i zwierząt pojawiły się niezależnie w wielu miejscach na Ziemi. W wielu społeczeństwach doszło też do znacznej zmiany mobilności ich członków. Wraz z pojawianiem się nadwyżek żywności, przekazywaniem zgromadzonych dóbr kolejnym pokoleniom rosły nierówności, pojawiały się i umacniały ośrodki władzy.

Powstawały protopaństwa, a wzrost ich siły był napędzany wzrostem liczby ludności. Niemal wszędzie obserwuje się występowanie takich powiązanych ze sobą zjawisk jak wzrost produkcji rolnej, wzrost liczby ludności, pojawianie się zaczątków miast, rozwój hierarchii politycznej i coraz większe nierówności majątkowe. Na wszystkich kontynentach gdzie pojawiło się rolnictwo zauważalny jest wysoki stopień podobieństwa zarówno w sposobie formowania się społeczności ludzkich, od niewielkich grup łowców-zbieraczy po ostatnią znaną nam formę czyli wielkie społeczeństwa miejskie.

Naukowcy chcieli sprawdzić, co powoduje, że społeczeństwa rozwijają się w tak bardzo podobny sposób. W tym celu wzięli na warsztat bazę Seshat. To ambitny projekt, w którym pod uwagę branych jest ponad 1500 zmiennych, za pomocą których opisano ponad 400 społeczeństw z 6 kontynentów na przestrzeni ostatnich 10 000 lat historii.

Na podstawie wykonanej analizy autorzy badań doszli do wniosku, że po początkowej pierwszej fazie rozwoju protopaństw wzrost liczby ludności przestaje wystarczać i pojawia się wąskie gardło. Jest nim konieczność opracowania efektywnego systemu wymiany informacji i przeprowadzania transakcji handlowych. Istnieje bardzo silny związek pomiędzy sposobem, w jaki społeczeństwa przetwarzają informacją, a tym, jak duże mogą się stać. Wydaje się, że wcześnie dokonany postęp w przetwarzaniu informacji, a zatem np. pojawienie się pisma czy pieniądze, był dla rozwoju tamtych społeczeństw równie ważny, jak dla nas ważny jest dzisiaj internet, mówi Tim Kohler. Dopiero, gdy w takim protopaństwie pojawi się pismo i pieniądz, społeczeństwo może nadal się rozwijać i przejść do fazy trzeciej.

Nasze analizy wykazały, że starożytne cywilizacje, po osiągnięciu pewnej wielkości, natykały się na informacyjne wąskie gardło. To punkt zwrotny naszej skali rozwoju społeczeństw. Bardzo rzadko zdarzało się, by bez pisma lub pieniądza, mogły nadal się rozwijać. Jednak tam, gdzie dokonano tych wynalazków, narodziły się wielkie imperia, dodaje Kohler.

Badania Kohlera i jego kolegów dostarczają też możliwego wyjaśnienia różnic technologicznych, jakie widzimy pomiędzy cywilizacjami Starego i Nowego Świata. Ich praca dowodzi bowiem, że bardzo mało cywilizacji obu Ameryk było w stanie dotrzeć do punktu zwrotnego. W związku z tym istniała tam mniejsza presja na rozwój pisma i innych form informacji, które przyniosły postęp technologiczny w Europie i Azji.

Jednym z głównych powodów, dla których cywilizacje Ameryki nigdy nie osiągnęły punktu zwrotnego był brak koni, wołów i innych dużych zwierząt zdolnych do przenoszenia ludzi i ładunków. Takie zwierzęta pozwalały na powstanie nadwyżek żywności, ułatwiały handel i umożliwiały ekspansję imperiów w Azji i Europie, dodaje Kohler.

Naukowcy mają nadzieję, że analiza bazy Seshat da też odpowiedź na inne interesujące pytania, jak np. dlaczego niektóre cywilizacje upadły, mimo że nie widać żadnych zewnętrznych przyczyn ich porażki. Mamy nadzieję, że z czasem, gdy do Seshat będzie trafiało coraz więcej danych, uda nam się odpowiedzieć na tego typu pytania, mówi Kohler.

Obecnie posiadamy nowe niezwykłe możliwości przechowywania i przetwarzania danych. Większe niż kiedykolwiek wcześniej. Czy to oznacza, że przed nami nowy etap rozwoju ludzkiej cywilizacji? A jeśli tak, to jak będzie on wyglądał, zastanawia się uczony.

« powrót do artykułu

[venator 127]

W dniu 29.05.2020 o 22:20, KopalniaWiedzy.pl napisał:

ale również pióro.

Ależ dlaczego tylko pióro?

W państwie Inków stosowao kipu - pismo węzełkowe. Pozwalało ono zarządzać mocarstwu, które miało 12 mln ludzi i rozciągało się na tysiącach kilometrów trudnego do pokonania terenu. Kipu było pismem niekompletnym- dało się zapisać rachunki ekonomiczne, ale poematu miłosnego już nie. Było jednak bardzo skuteczne, chętnie z początku korzystali z niego również Hiszpanie. Oczywiście jako nieznający tego egzotycznego systemu szybko się go pozbyli, obawiając się nieuczciwości tłumaczy.

Dzisiejsze czasy wskazują, że jednak pismo  niekompletne ma kolosalne znaczenie. W końcu język komputerów to 0,1....

Przykład Inków pokazuje, że nieznajomość pisma kompletengo (pełnego) nie miała aż takiego znaczenia w starciu z przedstawicielami Starego Świata, które pismo kompletne znali od tysięcy lat. 

Determinujący był chyba pech, że w Nowym Świecie nie posiadano zwierząt jucznych. Inkowie mieli lamy, ale one przy udźwigu 40 kg nie miały porównaia do zwierząt Starego Świata. W Mezoameryce zwierząt jucznych nie używano w ogóle. Wielkie plejstoceńskie wymieranie pokrzywdziło tamtejszych ludzi - zniknęły konie i wielbłądy. W Europie nie - mimo że koń był głównym żdródłem pokarmu paleolitycznych łowców. 

Brak tych zwierząt zdetermiował tamtejszą sztukę wojenną i organizacje państwa. Śmiem twierdzić, że jeden doświadczony w walce legion rzymski czy analogicznie liczebnie drużyna Chrobrego byłaby w stanie pobić największą armie aztecką. Sami Majowie zaś mogli by się uczyć organizacji panstwa od Mieszka I. 

Bo na jaką odlegość jest w stanie w ciągu jednego dnia przemieścić się sprawnie i w miarę wygodnie na własnych nogach człowiek?

Edytowane 23 czerwca 2020 przez venator