Wysokość, na jakiej mieszkamy, wpływa na sposób artykułowania dźwięków

[KopalniaWiedzy.pl 322]

Dotąd lingwiści uważali, że związek między strukturą języka a światem naturalnym ogranicza się do odzwierciedlenia wyglądu otoczenia w słownictwie. Teraz jednak wykazano, że wysokość nad poziomem morza wpływa na sposób, w jaki mówimy (fonetykę), co w pewien sposób tłumaczy, dlaczego określone języki powstały tam, a nie gdzie indziej.

Prof. Caleb Everett z Uniwersytetu w Miami przeanalizował dane z 567 języków. Gdy podzielił je na 2 grupy - 1) ze spółgłoskami ejektywnymi (92) i 2) pozostałe (475) - okazało się, że w przypadku tych pierwszych aż 87% mówi się w promieniu 500 km od wysoko położonego terenu (↑ 1500 m n.p.m.). Naukowcy wzięli pod uwagę 6 takich rejonów: 1) Kordyliery (z Górami Skalistymi, Wyżyną Kolorado i Wyżyną Meksykańską), 2) Andy i Altiplano, 3) Wyżynę Południowoafrykańską, 4) Wyżynę Wschodnioafrykańską oraz Wyżynę Abisyńską, 5) Kaukaz i Płaskowyż Dżawachetyjski oraz 6) Wyżynę Tybetańską i przyległe wyżyny, głównie Wyżynę Irańską.

Amerykanin twierdzi, że prawdopodobieństwo posługiwania się językiem ze spółgłoskami ejektywnymi rośnie z wysokością. To bardzo silny dowód na to, że geografia wywiera wpływ na fonetykę.

Podczas analiz autor artykułu z PLoS ONE posługiwał się Światowym Atlasem Struktur Lingwistycznych (World Atlas of Linguistic Structures, WALS) - najbardziej rozbudowanym zestawieniem fonemów. Współrzędne geograficzne poszczególnych języków wprowadzono do Google Earth i ArcGIS (programu Systemu Informacji Geograficznej). Później rozpoczęła się analiza wzorców występowania. W przypadku 5 wymienionych wcześniej rejonów wyniki unaoczniły silną korelację między dużą wysokością a obecnością spółgłosek ejektywnych (języków ze spółgłoskami ejektywnymi nie było jedynie na Wyżynie Tybetańskiej i w jej pobliżu). Wg Everetta, nie da się tego wyjaśnić innymi czynnikami.

Spółgłoski ejektywne artykułuje się przez utworzenie i ściśnięcie kieszeni powietrznej w jamie krtani [zazwyczaj przez uniesienie zamkniętej głośni]. Ponieważ ciśnienie spada z wysokością, w ściśnięcie rzadszego powietrza [...] wkłada się mniej wysiłku. Aby wydobyć z siebie taki dźwięk, nie wykorzystuje się strumienia powietrza wychodzącego z płuc, co pozwala ograniczyć utratę pary wodnej.

Antropolog dywaguje, że Tybetańczycy nie dysponują spółgłoskami ejektywnymi, bo inaczej przystosowali się do warunków życia - wcześniejsze badania wykazały, że oddychają szybciej niż kontrolne populacje.