Znajdź zawartość

Dla historyków, analizujących dawną korespondencję, ważna jest wiedza o nadawcy i odbiorcy listu. W przypadku listów znanych osób zwykle mówi o tym sama treść. Trudniej jednak, gdy z samego listu trudno orzec, kto jest nadawcą, kody pocztowe to dość nowy wynalazek. A przecież im głębiej sięgamy w przeszłość, tym większym skarbem jest codzienna, zwykła korespondencja, która pozwala nam rekonstruować nie tylko ważne wydarzenia, ale i codzienne życie. Miejsce znalezienia zwykle świadczy o odbiorcy, ale im starsze znalezisko, tym trudniej dociec nadawcy. Ustalenie go to nie tylko badania treści, ale i samego nośnika, istna archeologia śledcza. A już zwłaszcza w przypadku glinianych tabliczek sprzed trzech i pół tysiąca lat. Badaniami takimi zajmuje się Yuval Goren, wykładowca na Wydziale Archeologii i Starożytnych Cywilizacji Bliskiego Wschodu na Uniwersytecie Tel Awiwu. Jego specjalność to korespondencja na glinianych tabliczkach. Przez dziesięciolecia swoich praca zbadał ich niezliczoną ilość, potrafi wiele faktów wywnioskować ze stylu języka, sposobu formowania tabliczki, itd. Kiedy to nie wystarczało, analizował skład chemiczny gliny, z jakiej powstała tabliczka i zawarte w niej minerały. Właściwości minerałów są unikatowe dla miejsca, z których je wydobyto. Jeśli się posiada bazę danych o chemicznym składzie gleby w różnych regionach badanego obszaru, można przez porównanie łatwo określić miejsce wykonania tabliczki - a zatem również z dużym prawdopodobieństwem miejsce, gdzie zapisano na niej list. Badania laboratoryjne składu chemicznego wymagają stworzenia odpowiedniej bazy danych, co zajmuje wiele czasu. Są też żmudne i wymagają pobrania próbek badanego obiektu: wykruszenia niewielkiego kawałka lub odcięcia plasterka materiału. To niestety jest, mówiąc wprost, uszkodzeniem cennego często zabytku. Badacze mają więc przy tym rozterki etyczne: czy zdobywana wiedza warta jest niszczenia archeologicznych znalezisk? Również muzea coraz bardziej niechętnie pozwalają na pobieranie próbek, w ostatnich latach wiele placówek w ogóle zakazało takich praktyk. Szybciej i łatwiej dzięki panu Roentgenowi Z pomocą przychodzi nowoczesna technologia. Yuval Goren zaadaptował do swojej pracy niedrogi, dostępny w powszechnej sprzedaży spektroskop rentgenowski. Urządzenie przypomina wyglądem pistolet i pozwala szybko poznać skład chemiczny badanego obiektu bez jego uszkadzania. Wystarczy przesunąć delikatne po materiale, żeby otrzymać na wbudowanym wyświetlaczu jego charakterystykę. Nie ma jednak tak dobrze, żeby urządzenie pokazało od razu, skąd pochodzą analizowane minerały. Nie da się też z marszu porównać wyniku analizy spektrograficznej z bazą danych badań laboratoryjnych. Potrzebna była nowa. To na szczęście, choć czasochłonne, nie było skomplikowane. Profesor Goren przeskanował swoim spektroskopem wszystkie badanie niegdyś zabytki, uzyskując nową bazę. Włożony trud się opłacił. Teraz wystarczy kilka chwil, żeby przebadać dowolny obiekt bez niszczenia go. Dzięki temu, że urządzenie jest przenośne można z nim pracować również w terenie, analizować można nie tylko gliniane tabliczki i naczynia, ale również na przykład elementy gipsowe, tynki i farby. Za przykład wykorzystania technologii może służyć ostatnie studium profesora, opublikowane w czasopiśmie Israel Exploration Journal. Zespół Yuvala Gorena zbadał w nim list z późnej epoki brązu, pisany na glinianej tabliczce językiem akadyjskim. Znalezisko pochodzi ze stanowiska na wzgórzu Ofel w Jerozolimie. Spektrometr pozwolił określić, że glina użyta do wytworzenia tabliczki pochodziła z rejonu Terra Rossa w pobliżu Jerozolimy. To pozwoliło potwierdzić domniemanego autora listu, który należy do serii korespondencji sprzed 3,5 tysiąca lat pomiędzy dostojnikami Środkowego Wschodu a faraonami Egiptu.

Rekonstrukcja odcisków palców Leonarda da Vinci jest rezultatem 3 lat badań. Pozwoliła rozstrzygnąć, czy jest on autorem kilku spornych manuskryptów oraz obrazów — powiedział Luigi Capasso, dyrektor Instytutu Badań Antropologicznych na Chieti University. To nadaje ludzki wymiar postaci da Vinciego. Wiemy, jak postrzegał on świat i przyszłość, ale kim był? Dane biologiczne dotyczą jego człowieczeństwa, nie geniuszu. Studia bazowały na fotografiach ok. 200 odcisków palców, głównie częściowych, pozostawionych na 52 dokumentach stworzonych przez sławnego Włocha. Wyniki prac Capasso opublikowano w magazynie Anthropologie, do 30 marca przyszłego roku można je też oglądać na wystawie zorganizowanej w Chieti. Artyści często jedzą podczas pracy, dlatego Capasso i inni eksperci uważali, że odciski palców Leonarda będą zawierać śladowe ilości śliny, krwi lub pokarmów. Takie informacje mogłyby pomóc w wyjaśnieniu zagadki jego pochodzenia. Określone unikatowe cechy są też powszechniejsze u niektórych nacji. Jeden ze znalezionych odcisków miał cechy odnoszące się do 60% populacji Arabów, co sugeruje, że jego matka pochodziła gdzieś ze Środkowego Wschodu — tłumaczy Capasso. Pomysł, że matka Leonarda da Vinci była niewolnicą przybyłą do Toskanii z Konstantynopola, nie jest wcale nowy. Był on przedmiotem wcześniejszych badań. Alessandro Vezzosi, dyrektor muzeum artysty w jego rodzinnej miejscowości, ujawnił, że istnieją dokumenty potwierdzające tę teorię. Miała [matka — przyp. red.] na imię Caterina. To popularne imię wśród toskańskich niewolnic. Nie dysponujemy żadnymi pewnymi informacjami na jej temat — dodaje. Część odcisków palców z dokumentów to ślady innych osób, lecz te pozostawione podczas prób usunięcia plam z atramentu to niemal na pewno odciski da Vinciego. Wiadomo, że Leonardo był głównie, ale nie całkiem, leworęczny, używał palców do malowania i zostawiał na manuskryptach odciski swojego kciuka. Czasami pracował podczas podróży czy jedzenia, a na jego palcach znajdowały się resztki pokarmów.

W środkowej Syrii szwajcarscy badacze odkryli szczątki nieznanego dotąd olbrzymiego gatunku wielbłąda. Liczą one sobie ok. 100 tys. lat. To wielkie odkrycie, rewolucja w nauce — twierdzi profesor Jean-Marie Le Tensorer z Uniwersytetu w Bazylei. Nie wiedzieliśmy, że dromadery żyły na Środkowym Wschodzie ponad 10 tys. lat temu. Czy mogą to sobie państwo wyobrazić? Barki wielbłąda znajdowały się na wysokości 3 metrów, a samo zwierzę osiągało wysokość ok. 4 metrów. Było więc tak samo duże, jak żyrafy czy słonie. Nikt nie wiedział, że na Ziemi kiedykolwiek żyły tak duże gatunki [tego zwierzęcia — przyp. red.]. Tensorer, który prowadzi wykopaliska na pustyni w Kowm od 1999 roku, powiedział, że pierwsze duże kości znaleziono parę lat temu. Fakt, iż należą one do wielbłąda, został jednak potwierdzony dopiero wtedy, gdy ostatnio natrafiono na kolejne kości. Na pierwsze poszlaki wskazujące na istnienie dużego zwierzęcia natknęliśmy się w 2003 roku, ale nie byliśmy pewni, czy to olbrzymi wielbłąd. Grupa ludzi najprawdopodobniej upolowała wielbłąda, który przyszedł się napić ze źródełka. W pobliżu znaleziono kości ludzkie. Mają one (podobnie jak pozostałości wielbłądzie) ok. 100 tys. lat. Zostały wysłane do Szwajcarii, gdzie zostaną poddane badaniom antropologicznym.