Znajdź zawartość

Znajdująca się w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej Jaskinia Maszycka jest jednym z najważniejszych stanowisk paleolitycznych na terenie Polski. W latach 80. XIX wieku Godfryd Ossowski odkrył w niej pozostałości osadnictwa łowców-zbieraczy sprzed 18 000 lat. W jaskini znaleziono kamienne i kościane narzędzia oraz szczątki zwierząt. Najbardziej jednak interesujące są ludzkie kości. W Jurze mieszkali w tym czasie bowiem przedstawiciele kultury magdaleńskiej. Manipulacja ludzkimi szczątkami była powszechna w górnym paleolicie. W przypadku kultury magdaleńskiej jest ona dobrze udokumentowana. Wiemy, że w czasie bliskim chwili zgonu usuwali tkanki miękkie. Była to część ich praktyk pośmiertnych. Istnieją jednak różne interpretacje odnośnie tego, dlaczego tak robili. Jedna z nich mówi o kanibalizmie. Ludzkie szczątki z Jaskini Maszyckiej są elementem tego sporu wśród naukowców. W latach 90. XX wieku ukazały się badania, których autorzy sugerowali kanibalizm wśród mieszkańców jaskini. Jednak późniejsi badacze odrzucali tę interpretację twierdząc, że chodziło o przygotowanie szczątków do pogrzebu. W Scientific Reports ukazały się wyniki nowych badań, przeprowadzonych na 63 kościach pochodzących od 10 osób, które przechowywane są w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Badania przeprowadził międzynarodowy zespół naukowy z Hiszpanii, Niemiec i Polski. Brali w nich udział profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego doktor Marta Połtowicz-Bobak w Instytutu Archeologii UR oraz Dariusz Bobak z Fundacji Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego. Badacze przypominają, że gdy na ludzkich kościach widoczne są ślady nacięć, łamania czy zębów w grę wchodzą dwa zachowania. Pierwszym jest, oczywiście kanibalizm. Drugim zaś rozczłonkowanie ciała, usunięcie tkanki miękkiej, ale bez kanibalizmu. Problem polega na odróżnieniu obu zachowań na podstawie takich samych śladów. Zauważają, że tafonomia – nauka o pośmiertnym losie szczątków organicznych – ustaliła, że oba zachowania różnią się intensywnością działań na szczątkach. Szczątki, na której widać znacznie większa aktywność i stopień manipulacji, były przygotowywane do konsumpcji. Tam, gdzie dotychczas wskazywano na zachowania kanibalistyczne, ślady manipulacji przekraczają 30%. Natomiast w przypadku manipulacji niezwiązanych z kanibalizmem związane są z obdarciem ze skóry oraz rozczłonkowaniem celem ponownego pochówku i są dokonywane po okresie rozkładu. Położenie i częstotliwość śladów nacięć, a także celowe łamanie kości nie pozostawiają wątpliwości, że celem było wydobycie składników odżywczych ze zmarłych, stwierdza główny autor badań, Francesc Marginedas z Katalońskiego Instytutu Paleoekologii Człowieka i Ewolucji Społecznej. Nie wiadomo, co było przyczyną zachowań kanibalistycznych. Kultura magdaleńska pozostawiła po sobie wspaniałe dzieła sztuki – jak na przykład malowidła z Lascaux – wskazujące, że ówczesne warunki życia były dobre. Dlatego też jest mało prawdopodobne, by do kanibalizmu dochodziło z konieczności. Być może były na tyle dobre, że zwiększyła się liczba ludności i dochodziło do konkurencji o zasoby, a napięcia pomiędzy poszczególnymi grupami mogły prowadzić do kanibalizmu. Autorzy badań zauważają, że wiek osób zmarłych z Jaskini Maszyckiej odpowiada profilowi wiekowemu całej rodziny. Być może więc rodzina tam mieszkająca została zaatakowana, uwięziona i zjedzona. To tym bardziej prawdopodobny scenariusz, że szczątki ludzkie były wymieszane z odpadkami, co wskazuje, że zmarli nie zostali potraktowani z szacunkiem. « powrót do artykułu

Na stanowisku Charterhouse Warren w Anglii naukowcy zidentyfikowali największe na Wyspach Brytyjskich prehistoryczne miejsce przemocy interpersonalnej. We wczesnej epoce brązu zabito tutaj, rozczłonkowano i prawdopodobnie przynajmniej częściowo zjedzono co najmniej 37 osób. Następnie ich szczątki wrzucono do 15-metrowego naturalnego dołu. Wśród zabitych były kobiety, dzieci oraz mężczyźni. Kości z Charterhouse Warren zostały odkryte w latach 70. ubiegłego wieku. Teraz międzynarodowy zespół naukowcy przeanalizował ponad 3000 z nich i doszedł do wniosku, że należały one do co najmniej 37 osób, a fakt, że mamy tutaj do czynienia z kośćmi przedstawicieli obu płci oraz z osobami w różnym wieku, skłonił uczonych do stwierdzenia, że byli to członkowie jednej społeczności. W przeciwieństwie do współczesnych im pochówków, czaszki tych osób noszą ślady urazów zadanych tępym narzędziem. Na terenie Wielkiej Brytanii znane są setki pochówków z okresu 2500–1000 p.n.e. i rzadko widać na nich ślady przemocy. Znacznie częściej dowody na przemoc znajdujemy na szkieletach z neolitu (10 000 – 2200 p.n.e.) niż z wczesnej epoki brązu, więc stanowisko Charterhouse Warren jest naprawdę niezwykłe. Widzimy tutaj znacznie ciemniejszy obraz tego okresu, niż wielu przypuszczało, mówi główny autor badań profesor Rick Schulting z University of Oxford. Na kościach widoczne są liczne nacięcia i złamania pośmiertne, co wskazuje, że zwłoki zostały rozczłonkowane. Nie można wykluczyć, że zabitych częściowo zjedzono. Mamy tutaj dowody na gwałtowną śmierć, ale żadnych śladów walki. To oznacza, że społeczność ta została zaskoczona. Wszystkich zabito i rozczłonkowano. Jednak eksperci uważają, że przyczyną ataku i morderstwa nie była chęć zdobycia pożywienia. Na stanowisku znaleziono bowiem też liczne kości bydła, przemieszane z kośćmi ofiar, co wskazuje, że ludzie zamieszkujący okolice mieli pod dostatkiem pożywienia, nie musieli uciekać się do kanibalizmu. Kanibalizm mógł tutaj posłużyć jako sposób na poniżenie wrogów. Zjedzenie zabitych i wymieszanie ich kości z kośćmi zwierząt mógł być sposobem na odhumanizowanie ofiar poprzez porównanie ich do zwierząt. Nie wiadomo, co mogło doprowadzić do konfliktu. Brak bowiem śladów, by ówczesne warunki środowiskowe – zmiany klimatu czy konkurowanie o zasoby – prowadziły do przemocy na terenie Brytanii. Brak też dowodów genetycznych wskazujących, by mieszkały tam społeczności o różnym pochodzeniu, co mogło prowadzić do konfliktów etnicznych. Zdaniem ekspertów, brak wspomnianych wyżej przyczyn, może wskazywać na konflikt o charakterze społecznym. Mogło dojść do kradzieży czy obrazy i w wyniku eskalacji doszło do masowego morderstwa. Autorzy obecnych badań przypominają, że w ubiegłym roku w zębach dwojga z zabitych dzieci znaleziono najstarszy na Wyspach Brytyjskich materiał genetyczny bakterii dżumy, Yersinia pestis. Nie wiemy czy, a jeśli tak, to w jaki sposób, choroba jest powiązana z zabójstwem, dodaje profesor Schulting. Charterhouse Warren to jedno z tych rzadkich stanowisk archeologicznych, które rzucają wyzwanie naszemu rozumieniu przeszłości. Pokazuje ono, ze ludzie w prehistorii popełniali zbrodnie, które można porównywać ze zbrodniami z czasów znacznie późniejszych, stwierdza uczony. « powrót do artykułu

Wbrew własnemu interesowi samce pająków Latrodectus geometricus wolą spółkować ze starszymi, mniej płodnymi samicami, które w dodatku o połowę częściej zjadają partnerów po kopulacji. Naukowcy z Uniwersytetu Ben-Guriona w Beer Szewie i The Volcani Center chwytali samce i samice L. geometricus ze środkowego i południowego Izraela. Później ustawiali samice, dając samcom wybór, czy chcą podejść do niedojrzałej (młodocianej) wybranki, czy do pajęczycy dojrzałej (starej). Niedojrzałe samice są zdolne do kopulacji i magazynowania spermy (jaja są wytwarzane po ostatnim linieniu przed osiągnięciem dorosłości). Początkowo myśleliśmy, że samce będą wolały młodociane samice, ponieważ są one bardziej płodne i mają mniejszą skłonność do kanibalizmu. Ku swojemu zaskoczeniu odkryliśmy, że to nieprawda. W dalszej kolejności biolodzy sprawdzali, czy spółkowanie ze starszymi samicami zwiększa np. prawdopodobieństwo pozostawienia w drogach rodnych ułamanych kawałków aparatów kopulacyjnych, które zapobiegają kopulacji z następnymi partnerami. Także i tutaj okazało się jednak, że nic takiego nie miało miejsca. Samce nie wydają się działać we własnym interesie i ponoszą dwojakie koszty - mają mniej potomstwa i nie mogą kopulować z inną samicą. Jednym z możliwych wyjaśnień jest to, że starsze samice manipulują samcami, wykorzystując silne sygnały wabiące [większą ilość feromonów]. Hipotezę tę trzeba jednak dopiero przetestować. « powrót do artykułu