Żydzi witają nowy rok

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Tym razem żydzi świętują Nowy Rok już 30 września. Uroczyste nabożeństwo w synagodze będzie miało miejsce wieczór wcześniej, podobnie jak świąteczna kolacja, w czasie której jedzona będzie symbolizująca cykl życia okrągła chała. Wszystko dlatego, że dzień w żydowskim kalendarzu trwa od pojawienia się pierwszej gwiazdy do zmierzchu dnia następnego. Jest to związane z biblijnym fragmentem I tak upłynął wieczór i poranek - dzień pierwszy (Rdz. 1,5).

Tak więc wieczorem 29 września rozpocznie się rok 5769. Według tradycji, lata rachuje się od stworzenia człowieka, które odbyło się w 3761 r. p.n.e. Często uważa się, że czas liczony jest od stworzenia świata, co jest błędem. Przyjmując, że pierwszy właściwy dzień miał miejsce w czasie stworzenia człowieka, żydzi akceptują naukowe obliczenia dotyczące wieku Ziemi. Przyczyna jest prosta – wymienione w Księdze Rodzaju pięć dni poprzedzających stworzenie istot żyjących mogło trwać miliardy lat.

Kalendarz żydowski oparty jest na systemie słoneczno-księżycowym (lunisolarnym). Każdy miesiąc rozpoczyna się wraz z nowiem Księżyca. W czasach starożytnych obserwatorzy przekazywali Sanhedrynowi (tzw. Wysokiej Radzie) informację nt. pojawienia się księżyca i po potwierdzeniu ogłaszano rozpoczęcie nowego miesiąca. Informacja ta przekazywana była dalej przez posłańców, palono również ogniska na wzgórzach. W czasach niewoli babilońskiej (VI w. p.n.e.) konieczne jednak stało się stworzenie kalendarza, dzięki któremu każdy mógł samodzielnie ustalać daty Szabatów i świąt. Współczesny kalendarz żydowski, gdzie daty ustala się nie przez obserwacje, a kalkulacje matematyczne, został stworzony w IV w. n.e. przez Hillela II.

Żydowski miesiąc ma 29 lub 30 dni, a raz na dwa-trzy lata, w regularnym dziewiętnastoletnim cyklu, dodawany jest jeden miesiąc w celu wyrównania rachuby dni (miesiąc księżycowy to ok. 29,5 dnia). To właśnie Hillel zaproponował dodawanie trzynastego miesiąca, dzięki czemu święto Pesach wypada zawsze na wiosnę.

Nazwy miesięcy zostały przyjęte przez żydów w czasie niewoli babilońskiej, tak więc mamy: Nisan, Ijar, Siwan, Tamuz, Aw, Elul, Tiszri, Cheszwan, Kislew, Tewet, Szwat i Adar. Dodawany miesiąc to Adar II. Pierwszy raz wszystkie miesiące wymieniono łącznie w papirusach z Elefantyny (ok. V w. p.n.e.). Siedem dni w tygodniu to wspomnienie siedmiu dni Stworzenia. Nazwy dni to po prostu ich numeracja – z wyjątkiem ostatniego, Szabatu, którego nazwa oznacza Dzień Odpoczynku.

Prawie każdy miesiąc zawiera w sobie jakieś święto. Część z nich miała w starożytności znaczenie przede wszystkim rolnicze, później dopiero nabrały treści religijnych. Nisan, przypadający zazwyczaj na marzec-kwiecień, to czas święta Pesach. Upamiętnia ono wyjście Żydów z Egiptu. Dawniej święto to wyznaczało początek zbiorów jęczmienia. W miesiącu Siwan żydzi świętują nadanie Tory. Jest to Szawuot, czyli Święto Tygodni. Pierwotnie było to święto rolnicze rozpoczynające zbiory pszenicy. Był to też pierwszy dzień, w którym składano na ofiarę świątynną tzw. bikkurim, czyli pierwsze owoce. W Tamuz rozpoczyna się trzytygodniowy okres żałoby po zburzeniu Świątyni, które upamiętnia się postem 9. dnia miesiąca Aw. Elul to czas rachunku sumienia, gdyż w Tiszri świętuje się nadejście nowego roku. Według tradycji, właśnie w tym miesiącu przyjdzie Mesjasz. Kislew to czas radosnego święta Chanuki, a w czasie Adar ma miejsce kolejne wesołe święto, czyli Purim. Dwa ostatnie to niewspomniane w Biblii święta historyczne.

Poza wymienionym na początku Nowym Rokiem, czyli Rosz HaSzana, Miszna wymienia jeszcze trzy święta początku roku. Pierwszy dzień Nisan jest więc nowym rokiem królów – od tego dnia liczone jest królewskie panowanie. Pierwszy Elul to nowy rok dla obliczania wieku zwierząt przeznaczonych na ofiarę świątynną. Piętnasty Szwat (Tu BiSzwat) jest z kolei nowym rokiem drzew. Obecnie, gdy nie ma już Świątyni Jerozolimskiej, jedynie Rosz HaSzana i Tu BiSzwat mają rytualne znaczenie dla żydów.