W Poznaniu znaleziono cenne książki z prywatnej kolekcji braci Grimmów

[KopalniaWiedzy.pl 357]

W Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu odkryto 27 książek z prywatnej kolekcji braci Grimmów. Dotychczas woluminy te uważano za zaginione w czasie wojny. To kolejne książki słynnych pisarzy, które zidentyfikowano w Poznaniu. O tym, że mamy w zbiorach dzieła należące wcześniej do braci Grimm, wiemy już od 2002 roku, kiedy zidentyfikowaliśmy pierwsze sześć woluminów. Powstał wówczas katalog inkunabułów, opracowany przez prof. Wiesława Wydrę, który zawiera ich opis, mówi kustosz Renata Wilgosiewicz-Skutecka z Biblioteki Uniwersyteckiej.

W Bibliotece od lat prowadzone są badania proweniencyjne, w czasie których określane są losy poszczególnych książek, od momentu ich powstania. Wilgosiewicz-Skutecka wyjaśnia, że w czasie digitalizacji katalogu zbiory są dokładnie opisywane i badane. Odczytujemy zapiski dawnych właścicieli, badamy stemple znajdujące się na dziełach, opisujemy ich oprawy, wyjaśnia.

Profesor Eliza Pieciul-Karmińska od wielu lat zajmuje się badaniem twórczości braci Grimm. Gdy usłyszała o o znalezieniu pierwszych sześciu woluminów z biblioteki słynnych pisarzy, postanowiła sprawdzić, czy w Poznaniu nie ma ich więcej. Punktem wyjścia był katalog Ludwiga Deneckego, który podjął się rekonstrukcji prywatnego księgozbioru braci Grimm. Poświęcił dziesięciolecia na to, by skatalogować ich książki, opisał także dzieła, które oznaczył jako "zagubione". Pani Renata wpadła więc na pomysł, że dobrze byłoby poszukać tak oznaczonych książek. Na szczęście Grimmowie oznaczali swoje książki sygnaturami, podobnie robiła biblioteka w Berlinie, a poznańska Biblioteka Uniwersytecka każdą z tych sygnatur pieczołowicie odnotowywała, co ułatwiło poszukiwania, mówi uczona.

Poszukiwania okazały się owocne. Dzięki nim dowiedzieliśmy się, że Poznaniu znajduje się nie 6 a 33 książki z bogatej biblioteki braci. Z przeprowadzonych badań dowiedzieliśmy się, że książki trafiły do Poznania z latach 1898–1899. Tworzono wówczas Kaiser-Wilhelm-Bibliothek i biblioteka w Berlinie – by krzewić niemiecką kulturę na wschodzie – przekazała do Poznania dublety, książki, które posiadała w co najmniej dwóch egzemplarzach.

Dzieła mają wielką wartość. Bracia-pisarze zbierali starodruki, są wśród nich egzemplarze z końca XV wieku. Na tym jednak ich wartość się nie kończy. Nie dość, że należały do wybitnych twórców, to Jakub i Wilhelm pozostawili na książkach zapiski, które posłużą do badania ich twórczości. Trzeba bowiem pamiętać, że bracia Grimm nie są tylko i wyłącznie twórcami bajek.

Przeciętnemu polskiego czytelnikowi bracia Grimm kojarzą się głównie z baśniami, na co dzień traktujemy ich jak pisarzy. Tymczasem w kulturze niemieckiej to szczególne postaci, wybitni uczeni, twórcy zrębów filologii niemieckiej. Opracowanie baśni było tylko częścią ich działalności, zajmowali się także badaniem historii języka niemieckiego, jego gramatyki. Byli także autorami fundamentalnego Słownika języka niemieckiego. Rozmach ich badań był naprawdę imponujący, mówi profesor Pieciul-Karmińska.

Wiemy, że podczas pracy Wilhelm używał ołówka, a Jakub pióra. Podkreślali interesujące ich fragmenty, robili notatki. Pozwala to śledzić ich pracę, tok myślenia i proces twórczy.

Najpierw jednak trzeba te notatki odcyfrować, co nie zawsze jest łatwe. Bracia pisali dla siebie, posługiwali się skrótami myślowymi, inicjałami. Trzeba też sprawdzić, co ich zainspirowało do wynotowania danego słowa - może chcieli w ten sposób zaznaczyć nazwę własną, a może myśleli o konkretnym motywie baśniowym? Warto pamiętać, że na początku XIX wieku, gdy Grimmowie rozpoczęli dzieło zbierania baśni, dzisiejsze Niemcy nie były jednolitym państwem, ale były rozbite na wiele mniejszych. Dlatego to, skąd pochodziła dana wersja baśni, czy była przetworzoną opowieścią francuską, czy może wariantem heskim, czy np. pochodziła z okolic Paderbornu, było dla Grimmów istotną informacją, odnotowywaną w odręcznych notatkach, a później w przypisach, wyjaśnia profesor Pieciul-Karmińska.

« powrót do artykułu