W klifach Wysp Brytyjskich zachował się najstarszy skamieniały las na świecie

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Na północnym wybrzeżu Devon i Somerset w Wielkiej Brytanii znaleziono najstarszy na Ziemi skamieniały las. Pochodzące sprzed 390 milionów lat drzewa stanowiły część wielkich lasów pokrywających wówczas Euroamerykę, superkontynent, który powstał ze zderzenia Laurencji i Bałtyki. Las z obecnej Wielkiej Brytanii jest więc o około 5 milionów lat starszy, niż dotychczasowy rekordzista, skamieniały las odkryty w Cairo w stanie Nowy Jork.

Las, odkryty przez naukowców z Cambridge University i Cardiff University, składa się z niekompletnych pni długości do dwóch metrów oraz niewielkich gałęzi, dzięki którym rośliny zidentyfikowano jako należące do wymarłej klasy Cladoxylopsida. Drzewa z rodzaju Calamophyton przypominają na pierwszy rzut oka palmy. Ich pnie były cienkie i puste w środku. Drzewa te nie posiadały liści, a ich gałęzie były pokryte strukturami przypominającymi witki. Drzewa nie były wysokie, dorastały to 4 metrów. Rosnąc, zrzucały gałęzie, dzięki czemu na gruncie znajdowała się gruba warstwa materii organicznej, która wspomagała rozwój bezkręgowców.

Las został znaleziony w pobliżu Minehead na południowym wybrzeżu Kanału Bristolskiego. W okresie, gdy rósł nasz las, obszar ten nie był połączony z dzisiejszymi Wyspami Brytyjskimi, ale leżał znacznie dalej na południe i łączył się z dzisiejszymi regionami Niemiec i Belgii, na których znaleziono podobne skamieniałości z dewonu. Mimo to do niedawna sądzono, że na tym odcinku angielskiego wybrzeża nie występują żadne znaczące skamieniałości roślinne.

Odkryty właśnie las pojawił się w dewonie (419–358 milionów lat temu), okresie gdy życie po raz pierwszy rozpoczęło swoją wielką ekspansję na lądy. Pod koniec dewonu pojawiły się pierwsze rośliny nasienne, a na lądach na stałe zagościły zwierzęta, głównie były to stawonogi. Dewon całkowicie przemodelował życie na Ziemi. Doszło też do zmiany sposobu interakcji pomiędzy wodą a gruntem, gdyż korzenie drzew i innych roślin zaczęły stabilizować osady. Niewiele jednak wiemy o tych pierwszych lasach, mówi profesor Neil Davies z Cambridge University.

Las został odkryty przez uczonych z Cambridge, ale zidentyfikowali go specjaliści z Cardiff. Gdy tyko zobaczyłem zdjęcia pni, od razu wiedziałem, z czym mam do czynienia. Od 30 lat prowadzę na całym świecie badania tego właśnie rodzaju drzew, ekscytuje się doktor Christopher Berry. To niesamowite zobaczyć, że rosły tak niedaleko. Jednak  najbardziej niezwykłą rzeczą – i zobaczyłem to po raz pierwszy w życiu – była pozycja drzew. Po raz pierwszy mieliśmy okazję bezpośrednio przyjrzeć się ekologii najstarszego lasu, mogliśmy interpretować środowisko, w jakim rosły Calamophyton oraz ocenić ich wpływ na system osadów.

Badania prowadzono na wysokich klifach, z których część dostępna była tylko z pokładu łodzi. Naukowcy mogli obserwować zachowane w piaskowcu skamieniałe pnie, ślady korzeni i osadów. W dewonie były tutaj półsuche równiny poprzecinane niewielkimi rzekami wypływającymi z gór na północnym-zachodzie. To był dziwny las. Nie taki jak dzisiaj. Nie było żadnej roślinności pod drzewami, trawy jeszcze nie powstały. Ale na ziemi leżało wiele witek zrzuconych przez gęsto rosnące drzewa, co miało olbrzymi wpływ na krajobraz, wyjaśnia profesor Davies. Wśród tych witek żyły stawonogi. A szczątki roślinne zrzucane przez Calamophyton tworzyły warstwy osadów, które wpływały na bieg rzek. Po raz pierwszy w historii planety rośliny zaczęły wpływać na cieki wodne i ich interakcję z gruntem. Rzeki zaczęły pracować w zupełnie inny sposób, stały się wielką siłą powodującą erozję, jaką są i dzisiaj, dodaje Davies.

« powrót do artykułu