Wybrane wirusowe zapalenia wątroby u dzieci

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Wątroba to część układu pokarmowego, stanowiąca 3-5% całkowitej masy naszego ciała, składa się z 4 płatów (prawy, lewy, ogoniasty i czworoboczny). Jednostką morfologiczną jak i funkcjonalną wątroby jest zrazik, a komórki budujące ten narząd to hepatocyty. Co wyróżnia wątrobę na tle innych narządów naszego ciała, to z pewnością zdolność do samoregeneracji.  Jest pewnego rodzaju „filtrem” gdzie neutralizowane są wszelkie toksyny. Ponadto zachodzą w niej takie procesy jak synteza białek osocza, przemiany energetyczne substancji odżywczych, wytwarzanie żółci, kwasów tłuszczowych, a także stanowi swego rodzaju rezerwuar, magazyn. [1, 2]

Diagnostyka chorób wątroby jest dosyć złożona ze względu na różne mechanizmy uszkodzenia hepatocytów. Jednym z typów zapaleń wątroby to zapalenia wirusowe wywołane przez różne grupy wirusów (typ A, B, C, D, E).

Wirusowe zapalenie wątroby typu A wywołane jest przez wirusa RNA z rodziny Picornaviridae, a do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez układ pokarmowy. U dzieci ma przebieg łagodny, a około 80% dzieci poniżej 5 roku życia przebieg ten jest bezobjawowy. Z kolei dzieciom starszym towarzyszą objawy takie jak: ból brzucha, gorączka, luźny stolec, wymioty i brak apetytu, kolejno do objawów dołączają: zażółcenie moczu, skóry i błon śluzowych, co z pewnością ułatwia rozpoznanie. Zakażenie leczone jest objawowo, a w większości przypadków hospitalizacja nie jest wymagana. Zakażenie nie przechodzi w postać przewlekłą i rzadko bywa powikłane. Przebycie choroby zapewnia ochronę do końca życia.

Program Szczepień Ochronnych w Polsce z 2019 roku zaleca szczepienie przeciwko WZW A dzieciom w wieku przedszkolnych, szkolnym, młodzieży. Zgodnie z rekomendacjami Komitetu Doradczego ds. Szczepień Ochronnych z 2018 roku szczepionkę stosuje się także w profilaktyce poekspozycyjnej.

W badaniach laboratoryjnych obserwuje się charakterystyczną dla uszkodzeń wątroby podniesioną aktywność enzymów wątrobowych, tj: aminotransferazy alaninowej i asparginianowej, a także wzrost stężenia bilirubiny całkowitej, gammaglutamylotransferazy czy fosfatazy alkalicznej. Aby odróżnić zapalenie wątroby typu A, od zapaleń wątroby wywołanych innymi wirusami należy wykonać badania serologiczne, w tym celu oznacza się poziom specyficznych przeciwciał anty-HAV w klasie IgM, które to pojawiają się w surowicy krwi w ciągu kilku dni od pojawienia się objawów choroby.

Do zakażenia wirusem wątroby typu B wywołanego przez wirusa DNA z rodziny Hepadnaviridae. Opracowanie i wprowadzenie szczepień ochronnych przeciwko WZW B skutecznie zmniejszyło ilość zachorowań. W rejonie europejskim powszechne szczepienia wprowadziło 49 na 53 kraje, w tym w Polsce. U dzieci najczęściej do zakażenia dochodzi drogą wertykalną, w okresie okołoporodowym  zarówno od matek chorujących na ostre WZW B podczas ciąży, jak i tych chorujących przewlekle. Z kolei transmisja przezłożyskowa występuje znacznie rzadziej. Niestety ta postać zapalenia wątroby dość często przechodzi w postać przewlekłą (w szczególności u dzieci, gdzie ostatecznie  postać ta stanowi aż 90% zakażeń).

Objawy WZW B jest zależne od wieku osoby zakażonej, przy czym  u noworodków i niemowląt najczęściej nie daje objawów. Im starsze dziecko tym bardziej uwidocznione są objawy choroby, tożsame z objawami WZW A wraz z hepatomegalia, splenomegalia.

W badaniach laboratoryjnych  obserwuje się cechy uszkodzenia hepatocytów  i wzrost aktywności wspomnianych wcześniej enzymów wątrobowych i towarzyszących temu innych parametrów biochemicznych. Specyficznym markerem serologicznym HBV jest antygen HBs, który świadczy o zakażeniu. Utrzymywanie się stężenia antygenu we krwi dłużej niż 6 miesięcy kwalifikuje do rozpoznania przewlekłego WZW B.

Wirus wywołujący zakażenia wątroby typu C to wirus RNA należący do rodziny Flaviviridae. Przed 1992 rokiem największą grupę zakażonych dzieci stanowiły dzieci po przetoczeniach krwi, czy też te po zabiegach . Po 1992 roku na skutek zastosowania testów wykrywających HCV w krwiodawstwie ryzyko zakażenia znacząco spadło.  Istnieje ryzyko transmisji wertykalnej z kobiety ciężarnej na dziecko, ryzyko nasila się przy współistniejącym zakażeniu HIV. Inną grupą narażoną na transmisję wirusem to nastolatki stosujący używki drogą dożylną czy podejmujący zabieg z przerwaniem ciągłości tkanek  miękkich (np. tatuaże)., przy czym statystycznie częstość występowania WZW C jest wyższa u dorosłych. U dzieci najczęściej występuje postać przewlekłego bezobjawowego zakażenia, a przebieg ostry zdarza się bardzo rzadko, przez co wykrycie aktywnego zakażenia jest utrudnione, stąd  niezwykle ważne jest wykonywanie badań .  Ryzyko progresji choroby dotyczy dzieci z otyłością, niedokrwistością, chorobami nowotworowymi czy współistniejącym  zakażeniem HIV, HBV. [3, 4]

Podsumowując dzięki specyficznym dla danego typu  zakażenia badaniom laboratoryjnym  możliwe jest rozpoznanie jednostki chorobowej mimo podobnych objawów chorobowych czy ich braku. Stan zapalenia wątroby wymaga podjęcia pilnych działań  i interwencji oraz monitoringu postępu uszkodzenia komórek wątroby.

Bibliografia:

1. Damjanow I. – Patofizjologia, Edra Urban &Partner, rozdział 8, str. 273-278
2. Libik‐Konieczny M., Góralski G., Konieczny R. - Biologia Repetytorium Liceum Poziom podstawowy i rozszerzony,Wydawnictwo Szkolne PWN 2011
3. Klamann J., Smiatacz T., - Diagnostyka wirusowych zapaleń wątroby w praktyce lekarza pierwszego kontaktu – Wybrane problemy kliniczne, Via Medica 2016, str. 66-72
4 Flisiak R, - Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Czelej, tom III, Lublin 2020, str. 700-709

« powrót do artykułu