Homo erectus migrował z Afryki przez zielony korytarz

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Około 6 milionów lat temu zaczęły rozchodzić się linie rozwojowe szympansa i człowieka. Proces ten trwał przez kilka milionów lat, w czasie których nasi wcześni przodkowie coraz bardziej różnili się od szympansów, zeszli z drzewa i przyjęli postawę wyprostowaną, co pozwoliło im na uwolnienie górnych kończyn i wykorzystanie ich do manipulowania otoczeniem, a z czasem do używania narzędzi. W końcu mniej więcej 2,1 miliona lat temu prawdopodobny bezpośredni przodek naszego gatunku, Homo erectus, wyemigrował z Afryki. Trasa jego wędrówki prowadziła przez północno-wschodnią Afrykę i Bliski Wschód do Azji i Europy. H. erectus przeszedł przez regiony, które obecnie w znaczniej mierze są pustyniami. Jak tego dokonał?

Wiemy, że klimat Sahary co jakiś czas się zmienia. Nazywamy to zjawisko „zieloną Saharą” lub „afrykańskim okresem wilgotnym”. Podczas tego zielonego okresu pustynia znacząco się kurczyła, a krajobraz zmieniał się na podobny do dzisiejszych sawann, które znamy ze wschodu Afryki, mówi Rachel Lupien z Uniwersytetu w Aarchus. Naukowcy z tej uczelni przeprowadzili badania, które wykazały, że dokładnie w czasie, gdy migrowały pierwsze grupy H. erectus, Sahara była bardziej zielona niż w jakimkolwiek okresie w ciągu badanych przez nas 4,5 miliona lat. H. erectus mógł więc wyjść z Afryki przez zielony korytarz, dodaje Lupien.

Obecnie Sahara znajduje się w okresie suchym. Pełny cykl przejścia pomiędzy okresem suchym a wilgotnym trwa około 20 000 lat. Jednak trendy nie są stałe. Poziom wilgotności w okresach „zielonych” się zmienia, gdyż wpływają na to dwa dodatkowe cykle, jeden trwa 100 000 lat, drugi 400 000 lat.

Duńscy uczeni przebadali osady z dna Morza Śródziemnego, by określić, jak wyglądał klimat w przeszłości. Warstwy osadów tworzą się z czasem z materiału wywiewanego przez wiatr z Afryki Północnej. W warstwach tych można znaleźć biomarkery, stanowiące dowód klimatu z przeszłości. Jednym z biomarkerów są molekuły wosku epikutykularnego, substancji, która służy roślinom do ochrony liści. Ten wosk nadaje liściom i trawom warstwę, dzięki której one lśnią. Gdy roślina umiera, jej większość dość szybko się rozkłada, ale molekuły wosku mogą przetrwać długi czas. Dlatego znajdujemy je w osadach sprzed milionów lat, wyjaśnia Lupien. I to właśnie skład molekuł wosku może zdradzić cenne informacje o klimacie w czasie, gdy warstwa wosku się tworzyła. Na przykład z molekuł wodoru naukowcy mogą wyciągnąć informacje o poziomie opadów. Woda zawiera wodór, możemy więc wykorzystać wodór do śledzenia cyklu wodnego. Woda na Ziemi zawiera zarówno zwykły wodór, jak i jego izotop – deuter. Gdy mamy do czynienia z dużymi opadami rośliny absorbują stosunkowo mniej deuteru, a gdy jest sucho, absorbują go więcej, stwierdza uczona.

Izotopy wodoru zdradzają poziom opadów, ale nie mówią, które z roślin dobrze rozwijały się w takim klimacie. Takie informacje można poznać badając izotopy węgla. Ogólnie rzecz biorąc, istnieją dwa rodzaje roślin. Nazywamy je roślinami C3 i C4. Około 90% wszystkich roślin stanowią rośliny C3. Rozwijają się one na większości obszarów Ziemi, z wyjątkiem regionów bardzo suchych i bardzo gorących. Z drugiej zaś strony rośliny C4 wyspecjalizowały się w przetrwaniu na obszarach, gdzie rzadko pada i jest gorąco, stwierdza uczona. Wosk epikutykularny roślin C3 i C4 zawiera różne ilości węgla, dzięki czemu można rośliny te od siebie odróżnić. W ten sposób z osadów można się dowiedzieć, który z dwóch rodzajów roślin dominował w danym okresie. Okazało się, że w czasie migracji H. erectus w Afryce Północnej było więcej roślin C3 niż jakimkolwiek innym wilgotnym okresie w czasie ostatnich 4,5 miliona lat.

Z badań wynika zatem, że 2,1 miliona lat temu Sahara była najbardziej zielona w czasie ostatnich 4,5 miliona lat. Właśnie wtedy Homo erectus, pierwszy bezpośredni przodek Homo sapiens, migrował z Czarnego Lądu. Prawdopodobnie to właśnie klimat umożliwił tę migrację.

« powrót do artykułu