Badanie PSA niedoceniany marker przesiewowy

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Badania przesiewowe (z ang. screening) mają na celu wykrycie osób chorych w grupie przesiewowej. Grupa przesiewowa to taka, w której ryzyko choroby jest wyższe ze względu na wiek, odciążenia genetyczne, czy środowiskowe. Badania te wchodzą w skład programów profilaktycznych mających na celu zapobieganiu lub wykrywaniu choroby na bardzo wczesnym etapie. Przynoszą one wymierne korzyści zarówno dla całych społeczeństw, gdyż obniżają koszty leczenia zaawansowanych postaci chorób, jak również jednostek, zwiększając ich szanse na długie życie.

Jednym z programów realizowanym w Polsce przez Narodowy Fundusz Zdrowia jest program „40 plus”. Parametrem który został wybrany do oceny jako marker nowotworowy jest oznaczany w surowicy krwi poziom PSA. Pomiar PSA całkowitego we krwi, tPSA, (ang. total PSA), markera przerostu prostaty, jest przydatny w diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu przerostu prostaty raka i raka prostaty, CaP (łac. Carcinoma prostatae). Specyficzny antygen prostaty, PSA (ang. Prostate Specific Antygen) jest
uwalnianym do krwi białkiem, wytwarzanym wyłącznie przez komórki prostaty, co przesądza o jego specyficzności jako biochemicznego markera stanów fizjologicznych i patologicznych prostaty. PSA jest najważniejszym markerem CaP, a jego odkrycie spowodowało znaczny postęp w profilaktyce, diagnostyce oraz monitorowaniu zaawansowania i przebiegu leczenia CaP.
Interpretacja wyników pomiaru PSA wymaga znajomości wieku badanego, wywiadu w kierunku chorób układu moczo-płciowego i odniesienia do stanu klinicznego pacjenta. Wzrost stężenia PSA nie jest swoisty dla CaP, gdyż towarzyszy także łagodnemu rozrostowi prostaty, BPH (ang. benign prostatic hyperplasia), stanom zapalnym prostaty (prostatitis), zakażeniom układu moczopłciowego, urazom mechanicznym, w tym związanym z badaniem palpacyjnym per rectum, DRE (ang. Digital Rectal Examination) i punkcją prostaty.

Diagnostycznie optymalne jest śledzenie zmian stężenia tPSA, zachodzących w czasie (tzw. delta change). Stężenie PSA w krwi rośnie wraz z wiekiem i dlatego zakresy referencyjne przedstawiane są niekiedy w przedziałach wiekowych, najczęściej dekadach, choć optymalne jest odnoszenie stężenia u badanego do ciągłego wykresu zmian w zależności od wieku. Przyjmuje się, że każdy mężczyzna po ukończeniu 50. roku życia powinien raz w roku mieć oznaczane stężenie tPSA w surowicy krwi, połączone z wykonaniem badania per rectum. W interpretacji wyniku istotny jest wywiad rodzinny pod kątem nowotworu prostaty.
Stężenie tPSA 2-10 ng/l – tzw. szara strefa) może stanowić przesłankę dla dalszej diagnostyki w kierunku CaP. Wg zaleceń European Association of Urology ( Guidelines 2020) weryfikacja oceny ryzyka CaP u bezobjawowych mężczyzn z poziomem antygenu specyficznego dla prostaty między 2-10 ng / ml i prawidłowym wynikiem DRE sprowadza się do wykonania kolejnego badania w surowicy lub moczu (siła zalecenia słaba). W przypadku stężenia tPSA plasującego się pomiędzy 2-10 ng/ml, może zostać wykonane dodatkowy pomiar stężenia wolnego PSA (fPSA) we krwi i wyliczenie stosunku liczbowego stężenie fPSA do PSA całkowitego. Mężczyźni z grupy podwyższonego ryzyka (np. CaP w wywiadzie rodzinnym) powinni monitorować stężenie tPSA corocznie już od 40 roku życia.

Biochemicznie PSA jest proteazą serynową, o aktywności chymotrypsyno- i trypsynopodobnej. Powstaje prawie wyłącznie w komórkach nabłonkowych egzokrynnych gronek stercza i przewodów gruczołu prostaty, ale jest znajdowany także w gruczole piersiowym kobiet. PSA jest wydzielany do światła przewodów gruczołu i odgrywa rolę w procesie upłynniana nasienia. PSA
występuje głównie w dwóch formach: immunoreaktywnego kompleksu z inhibitorami enzymu: alfa1-antychymotrypsyną (ACT) i alfa 2-makroglobuliną (AMG) oraz w postaci wolnej fPSA (ang. free PSA). W większości metod mierzy się tPSA, czyli PSA-ACT wraz z fPSA. Badanie to jest tanie, a jednocześnie daje duże możliwości profilaktyczne. W połączeniu z coroczną wizytą u lekarza może skutecznie wydłużyć życie u mężczyzn.

Bibliografia:
• Lin L, Li L, Tao M, Wu Q, Zhou L, Wang B, Wang L, Shao X, Zhong C, Qian G. Assembly of an active microbial consortium by engineering compatible combinations containing foreign and native biocontrol bacteria of kiwifruit. Comput Struct Biotechnol J. 2023 Jul 22;21:3672-3679. doi: 10.1016/j.csbj.2023.07.021. PMID: 37576746; PMCID: PMC10412838.
• Wang H, Xie D, Lu J, Chu Y, Wang S, Qiao P, Wu L, Wang J. Case Report: Analysis of four cases of metastatic bladder masses after radical prostatectomy. Front Oncol. 2023 Jul 28;13:1211027. doi: 10.3389/fonc.2023.1211027. PMID: 37576903; PMCID:
PMC10417713.
• Ali H, Rashid-Ul-Amin S, Hai A. Standardised Uptake Value in Organ Confined Prostate Cancer in 68-Ga- Prostate-Specific Membrane Antigen Positron Emission Tomography-Computed Tomography Scan and its Correlation with Prostate Specific Antigen Level and Gleason Score. J Cancer Allied Spec. 2023 Aug 13;9(2):529. doi: 10.37029/jcas.v9i2.519.
PMID: 37575209; PMCID: PMC10405982.

« powrót do artykułu