Europa przed H. sapiens – połowę kontynentu zajmowały stepy

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Europa z czasów zanim zadomowił się tutaj H. sapiens rysuje nam się jako kontynent pokryty nieprzebytymi lasami. Jednak analizy zachowanych w rdzeniach pyłków roślinnych pokazują, że ponad połowa kontynentu pokryta była wówczas stepem lub rzadkim lasem. Naukowcy z Polski, Litwy, Danii, Wielkiej Brytanii, Francji, Szwecji i kilku innych europejskich krajów informują, że niemal w każdym z badanych przez nich obszarów ponad połowę krajobrazu stanowiła roślinność stepowa.

Niemal wszystkie dotychczasowe badania krajobrazu Europy skupiały się na okresie około 10 000 lat od ostatniego zlodowacenia. Jednak w tym czasie ludzie byli już dominującą siłą kształtującą krajobraz. Autorzy najnowszych badań cofnęli się więc w czasie znacznie dalej. Przyjrzeli się ostatniemu interglacjałowi, okresowi pomiędzy 130 a 115 tysięcy lat temu, a zatem z czasom, gdy w Europie żyła megafauna, w tym słonie i nosorożce. Naukowcy przeanalizowali pyłki z niemal 100 lokalizacji, od basenu Morza Śródziemnego po Arktykę. Badano materiał znaleziony w osadach z jezior. Uczeni uwzględnili przy tym fakt, że tego typu badania mogą być mylące, gdyż drzewa wytwarzają znacznie więcej pyłków niż inne rośliny. Dlatego też wykorzystali istniejący model komputerowy, który bierze pod uwagę m.in. ilość pyłków wytwarzanych przez różne rośliny. Wiarygodność modelu zweryfikowano sprawdzając, czy jego prognozy zgadzają się z tym, co obserwujemy obecnie.

Okazało się, że pokrywa roślinna w badanym przez nich momencie była bardzo zróżnicowana w różnym czasie na różnych obszarach. Zróżnicowania tego nie dało się wyjaśnić ani czynnikami klimatycznymi, ani pożarami, gdyż wówczas liczba pożarów była znacznie mniejsza niż później, gdy ludzie zaczęli wykorzystywać ogień do kształtowania krajobrazu. Zatem najbardziej prawdopodobną przyczyną tak dużego zróżnicowania była obecność megafauny, która zadeptywała i zgryzała roślinność.

Autorzy badań mówią, że znajdowane w Europie szczątki megafauny od dawna przemawiają za tym, że zanim ludzie stali się dominującą siłą, krajobraz Starego Kontynentu był pełen stepów. Jednak ortodoksyjny pogląd, bazujący na analizach pyłków,, kazał wierzyć, że Europa była pokryta tak gęstymi lasami, że – jak to obrazowo przedstawiano – wiewiórka mogła przebyć całe Wyspy Brytyjskie nie schodząc na ziemię.

Obecne badania są pierwszymi, które rozwiązują pozorną sprzeczność pomiędzy pyłkami a skamieniałościami megafauny. Zdaniem ich autorów, jeśli chcemy chronić przyrodę Europy, powinniśmy starać się odtwarzać procesy jakie w niej zachodzą, a nie odtwarzać same krajobrazy. I pozwalać działać zwierzętom takim jak na przykład dziki, które kopiąc w ziemi zapobiegają dominacji takich roślin jak pokrzywy, przyczyniając się w ten sposób do zwiększania bioróżnorodności.

« powrót do artykułu