Tradycja nie kłamie: naukowcy potwierdzili, że podziemia pod kościołem w Wilnie są unikatowe

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Pod kościołem Świętego Ducha w Wilnie wykonano pierwsze badania stratygraficzne znajdujących się tam podziemi. Pod świątynią, która obecnie stanowi duchowe centrum wileńskiej Polonii, znajdują się unikatowe w skali całej Litwy rozległe podziemia. Lokalna tradycja mówi, że pochowano tam kilka tysięcy osób – stąd mowa o wileńskim królestwie zmarłych – a same podziemia są wielokondygnacyjne. Przekaz ten postanowił zweryfikować Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika.

Prowadzonymi badaniami kierowali profesorowie Fabian Welc i Anna Sylwia Czyż z Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie. Za pomocą techniki pomiarów geofizycznych i skaningu laserowego wykonano ponad 200 profilowań. Na podstawie zarejestrowanych anomalii naukowcy stwierdzili, że pod kościołem znajdują się 2 poziomy podziemnych galerii. Dodatkowe skanowanie laserowe pozwoliło zaś na wykonanie dokładnego planu kościoła, który pokazał duże zróżnicowanie wnętrza i ujawnił, że dotychczas wykonywane rzuty świątyni były bardzo uproszczone.

Niezwykła świątynia powstawała w kilku etapach. Ma olbrzymią wartość artystyczną, jest przykładem baroku wileńskiego. Pomimo tego, nie była dotychczas dokładnie badana.

Podobno pierwszy kościół w tym miejscu został ufundowany już przez Witolda Kiejstutowicza. Po kilkudziesięciu latach spłonął i jeszcze w XV wieku został odbudowany. W 1501 roku Aleksander Jagiellończyk sprowadził do Wilna dominikanów, przekazał im kościół i wybudował obok klasztor. Gotycki kościół spłonął w 1610 roku. Odbudowano go w stylu barokowym, ale i ta świątynia spłonęła w czasie wojny polsko-rosyjskiej i okupacji miasta przez Rosjan (1655–1660). W latach 1679–1688 dominikanie wybudowali kolejny kościół, który spłonął w latach 40. XVIII wieku. Wówczas odbudowano ją w stylu wileńskiego baroku, a przy tworzeniu wystroju wnętrz i wyposażenia brali udział najznamienitsi wileńscy artyści.

Celem naszych badań było określenie zasięgu i stratygrafii pionowej podziemi, dokonanie wstępnej inwentaryzacji, a także skanowanie laserowe przyziemia. Kluczową kwestią była integracja danych pozyskanych z obu części: podziemi (krypt) i przyziemia (wnętrze świątyni). Następnie wyniki badań nieinwazyjnych zostały zinterpretowane w kontekście źródeł archiwalnych i przemian stylistycznych wileńskiego kościoła dominikanów, co pozwoliło na ustalenie nowych faktów, stwierdziła profesor Anna Czyż.

Prowadzone badania ujawniły istnienie unikatowych dwukondygnacyjnych ceglanych podziemi, które prawdopodobnie powstały po wielkim pożarze Wilna w 1610 roku. Ich układ powtarza zapewne kształt murowanej, pierwszej świątyni dominikanów, a więc tej z czasów Aleksandra. Krypty są lekko odchylone na osi SW-NE i nie wiążą się bryłą kościoła, łączą się natomiast z mniejszymi komorami grzebalnymi o odmiennej i zróżnicowanej chronologii. Nie wychodzą one jednak poza obręb naw głównej i bocznych oraz prezbiterium, gdzie znajduje się osiemnastowieczna krypta dominikanów. Podczas badań udało się także częściowo wskazać mury fundamentowe z czasów Aleksandra oraz biegnący poprzecznie do kościoła mur ceglano-kamienny, na głębokości niespełna 4 metrów, wyjaśnia profesor Fabian Welc.

« powrót do artykułu