Skocz do zawartości
Forum Kopalni Wiedzy
KopalniaWiedzy.pl

Pisanki – średniowieczna tradycja i jej współczesna odsłona

Rekomendowane odpowiedzi

Kolorowe pisanki nierozerwalnie wiążą się z Wielkanocą. Same jajka miały znaczenie symboliczne już epoce przedchrześcijańskiej. Poganie uznawali je za symbol odnowienia, nowego życia. Wczesne chrześcijaństwo przyjęło tę symbolikę, odnosząc ją do Jezusa Chrystusa oraz do nowego życia dla wiernych wyznawców Zbawiciela. Jednak zwyczaj malowania jajek w kontekście Wielkanocy najprawdopodobniej pojawił się dopiero w XIII wieku.

W tym czasie Kościół zabraniał spożywania mięsa i nabiału (w tym jajek) przez cały okres Wielkiego Postu. Jednak kury – które były ważnym źródłem protein – nie przestawały się nieść. Oznaczało to olbrzymie marnotrawstwo ważnego źródła białka. Kościelne przepisy nie zabraniały jednak przechowywania jajek. Dlatego też te jajka, które kury zniosły pod koniec Wielkiego Postu, gotowano na twardo, gdyż w takim stanie można było je przechować do czasu zakończenia okresu wielkopostnego. A okres ten kończy Wielkanoc. Nic więc dziwnego, że Wielkanoc zaczęła kojarzyć się z przechowywanymi ugotowanymi na twardo jajkami. Z czasem takie jajka zaczęto ozdabiać. Tak prawdopodobnie powstała znana nam obecnie pisanka.

Tradycja pisanek liczy sobie więc co najmniej kilkaset lat. Przechodziła w tym czasie zmienne koleje losów. Wiele z wzorów czy technik byłoby już zapomnianych, gdyby nie twórcy, którzy kultywują tradycję zdobienia jajek.

Pani Danuta Sroka jest jedną z najbardziej interesujących polskich twórczyń pisanek. Tworzyła je już w dzieciństwie, początkowo pod okiem babci. Od 1995 roku dokumentuje swoje prace. Pani Danuta ozdabia wydmuszki kurze, gęsie i strusie. Wykorzystuje przy tym różne techniki, w tym te najbardziej znane: batikowe (wosk), skrobane (rytownicze), naklejane (wycinanki) oraz złocone. Jak powiedziała portalowi Katolsk.no jajka wielkanocne pisane woskiem przypisane są do regionu lubelskiego, opoczyńskiego i podlaskiego. Pisanki skrobane utożsamia się z Opolszczyzną, oklejane występują na Kurpiach, a naklejane w regionie łowickim. Muszę jednak podkreślić, że przypisanie jakiegoś typu pisanek tylko do wybranych regionów jest bardzo dużym uproszczeniem. W rzeczywistości pisanki w tych samych technikach występują w całej Polsce. Zajmują się nimi ludzie z pasją, często nie zastanawiając się nad ich pochodzeniem i klasyfikacją.

Ulubionym typem artystki są pisanki drapane. Wstępnie nie wymagają wiele obróbki. Oprócz zrobienia wydmuszki, ufarbowania na jeden kolor i wysuszenia, nie potrzebują niczego więcej. Wystarczy je tylko na koniec… wydrapać. Wykonuję te pisanki już od wielu lat i muszę przyznać, że są coraz bardziej deprymujące… Długo zastanawiam się nad wzorem, niczego nigdzie nie podglądam, z premedytacją unikam patrzenia na własne wcześniejsze prace… Na początku twórczości postawiłam sobie za punkt honoru nigdy nie powtórzyć żadnego wzoru, a z biegiem lat staje się to coraz trudniejsze, mówi pani Danuta.

Początkującym twórcom pisanek oraz rodzicom, którzy chcą po prostu zrobić je z dziećmi, artystka zaleca pisaki, bibułkę czy kolorowy papier i nożyczki. Tradycyjne techniki pisankowe są bowiem naprawdę trudne. Nieustannie zadziwia mnie odwaga ludzi, którzy zaopatrują się w kistkę (lejek do pisanek batikowych) tuż przed samymi świętami z rozbrajająca ufnością, że przygotują sobie szybko udane pisanki! A batik w pisankach jest jedną z najtrudniejszych i pracochłonnych technik, jeśli nie najtrudniejszą. Kistka jest mechanicznie bardzo kapryśnym i nieprzewidywalnym narzędziem. Trzeba długo ćwiczyć, żeby ją „wyczuć”. Dla mnie pisanki batikowe to „wyższa szkoła jazdy”. Wykonuję je rzadko, ale mam do nich ogromny sentyment, bo przypominają mi babcię, od której nauczyłam się je robić.

Pani Danuta tak wspomina swoje pierwsze doświadczenia z batikiem. Swoją pierwszą kistkę zobaczyłam w wieku 6-7 lat. Babcia zawołała mnie do siebie, wycięła kawałek blaszki z puszki po konserwie, zwinęła w lejek i przymocowała drutem do patyczka. Nałożyła do lejka strasznie ciemnego wosku z szuflady w starym kredensie, rozgrzała nad świeczką i… ot tak sobie, lekko i zgrabnie, z tajemniczym uśmiechem na twarzy, zaczęła pisać po skorupce. Potem pisanka trafiła do wywaru z cebuli. Prawdziwa magia zaczęła się, gdy jajko było ugotowane, a babcia delikatnie, jeszcze gorące, wycierała je w szmatce. Spod wosku wyjrzały wiatraczki, pazurki, grabki i słońce. Pamiętam swój ogromny zachwyt, który trwa zresztą do dziś. Samego jednak pisaka jeszcze długo nie dostałam do ręki.

Prostsze są pisanki malowane kolorowymi woskami, Nakłada się je szpilką, a nałożonego wosku już się nie usuwa. W ten sposób szybko możemy osiągnąć spektakularne efekty. Uzależnione, oczywiście, od naszych zdolności plastycznych. Wiele satysfakcji dają też naklejanki. Pani Danuta szczególnie upodobała sobie wzory wycinanki koszaliński, której jest autorką.

Ulubione pisanki Danuty Sroki, pisanki drapane, powstają poprzez ufarbowanie wydmuszki na gorąco w jednym kolorze (w wywarach z warzyw lub barwnikach syntetycznych) i wydrapanie na nich wzoru ostrym narzędziem. Pani Danuta używa skalpela.

Spod ręki artystki wychodzą też pisanki wycinankowe. Danuta Sroka wykonuje je z papieru glansowanego. Główny element dekoracyjny stanowi tutaj wycinanka koszalińska. Podczas pracy nad nią wzór nie jest rysowany na papierze, a wychodzi bezpośrednio spod ręki. Tylko dwie rzeczy artystka uważa za kłopotliwe w tej dziedzinie: zdobycie odpowiednich nożyczek i przyklejanie wycinanek na powierzchnię jajka. Zasadnicze znaczenie w wycinankarstwie ma znajomość symetrii osiowej i precyzja w wycinaniu drobnych detali, czytamy na witrynie Agnusek.com.

Stosunkowo nową techniką w pisankarstwie są pisanki złocone. Powstają one w kilku etapach. Najpierw należy jajka pomalować na jeden kolor, następnie czarnym tuszem za pomocą stalówki nanoszone są kontury wzoru. Kontury wypełnia się złotą emalią (lakier i osobno złoty metalowy pigment) za pomocą pędzelka. Na koniec ponownie kontruje się złocone kształty.

Nie można też zapomnieć o najtrudniejszej z technik – batiku. Tutaj potrzebujemy kilku kolorowych farb, naturalnego wosku, pisaka (szpilki lub kopystki), podgrzewacza (świeczki, lampki naftowej) oraz naturalnego kwasu. Zajrzyjmy ponownie na witrynę Agnusek.com: technika batikowa na pisankach polega na nanoszeniu na przemian kolejnych warstwo wosku i farbowania w barwnikach w kolejności od barwy najjaśniejszej do coraz ciemniejszej. Na końcu autorka całkowicie usuwa wosk z pisanki odsłaniając wzór. To jednak tylko jeden z czterech typów batiku.

Typ drugi to pisanki wstępnie zafarbowane na jeden kolor, wypisane woskiem, a następnie trawione kwasem. W ten sposób powstają pisanki batikowe trawione, które charakteryzują się tym, że wzór na pisance jest ciemniejszy niż tło. Trzeci rodzaj pisanek batikowych to te, gdzie jajka w naturalny kolorze pisze się woskiem. Wosk jest pozostawiany lub częściowo tylko usuwany. W końcu rodzaj czwarty to białe jajka na których pisze się kolorowymi woskami.


« powrót do artykułu

Udostępnij tę odpowiedź


Odnośnik do odpowiedzi
Udostępnij na innych stronach

Jeśli chcesz dodać odpowiedź, zaloguj się lub zarejestruj nowe konto

Jedynie zarejestrowani użytkownicy mogą komentować zawartość tej strony.

Zarejestruj nowe konto

Załóż nowe konto. To bardzo proste!

Zarejestruj się

Zaloguj się

Posiadasz już konto? Zaloguj się poniżej.

Zaloguj się

  • Podobna zawartość

    • przez KopalniaWiedzy.pl
      Kiedy wielkanocne święta zbliżają się wielkimi krokami, napełniając przestrzeń radością i oczekiwaniem na wspólne chwile, dla niektórych z nas ten czas może być przesiąknięty smutkiem i tęsknotą. Jak poradzić sobie z żałobą w takim okresie? Oto kilka sposobów, które mogą pomóc.
      Rozpoznaj swoje uczucia
      Pierwszym krokiem jest przyznanie samemu sobie, że żałoba nie wybiera idealnego momentu i ma prawo gościć w naszym sercu nawet wtedy, gdy wokół panuje świąteczna atmosfera. Pozwolenie sobie na smutek, płacz, czy nawet złość jest kluczowe. To, że cierpisz, nie znaczy, że musisz to robić w samotności. Wyrażanie emocji to zdrowa forma radzenia sobie ze stratą.
      Stwórz nowe tradycje
      Wielkanoc to czas pełen tradycji, ale kiedy nasze serca są ciężkie, staranie się żyć zgodnie ze wszystkimi zwyczajami może być przytłaczające. Dlaczego by nie wprowadzić czegoś nowego? Może to być cichy moment zaświecenia świeczki dla bliskich, którzy odeszli, lub specjalne miejsce przy świątecznym stole, które będzie symbolem ich obecności wśród nas.
      Znajdź wsparcie
      Niezależnie od tego, czy to rodzina, przyjaciele, czy grupa wsparcia – dzielenie się swoimi uczuciami z innymi może przynieść ulgę. Czasami pomoc profesjonalisty, takiego jak zakład pogrzebowy oferujący również wsparcie psychologiczne, może okazać się nieoceniona. Pamiętaj, że żałoba to proces, który każdy przechodzi inaczej, a poszukiwanie wsparcia jest znakiem siły, a nie słabości.
      Pamięć i celebracja życia
      Wielkanoc jest czasem odnowy i nadziei, co może być dobrą okazją do celebracji życia tych, którzy nas opuścili. Może to być prosty gest, jak opowiedzenie ulubionej historii z życia bliskiej osoby podczas świątecznego obiadu, czy też zorganizowanie czegoś, co miało dla niej szczególne znaczenie. Takie momenty mogą pomóc w uleczeniu.
      Zadbaj o siebie
      W żałobie łatwo zapomnieć o własnych potrzebach. Jednak troska o siebie – czy to poprzez zdrowe odżywianie, spacer na świeżym powietrzu, czy chwilę relaksu z dobrą książką – może znacznie pomóc w przetrwaniu trudnych chwil. Pozwól sobie na odpoczynek i nie obwiniaj się za chwile słabości.
      Podsumowując, żałoba podczas wielkanocnych świąt wymaga od nas szczególnej troski o własne emocje i potrzeby. Rozpoznanie uczuć, stworzenie nowych tradycji, poszukiwanie wsparcia, celebracja życia bliskich oraz dbałość o własne samopoczucie to kluczowe kroki, które mogą pomóc w przetrwaniu tego trudnego czasu. Pamiętaj, że każda osoba radzi sobie ze stratą na swój sposób i każdy ma prawo do indywidualnego przeżywania tych chwil. Nie ma jednej, uniwersalnej drogi przez żałobę, ale pamiętanie o tych kilku wskazówkach może sprawić, że wielkanocne święta będą czasem, który choć naznaczony smutkiem, może również przynieść ukojenie i nowe perspektywy.
      Szukaj radości w małych rzeczach
      W trudnych chwilach, kiedy żałoba przytłacza, warto zwrócić uwagę na małe rzeczy, które mogą wnosić światło do naszego życia. To może być promień słońca przebijający się przez chmury, śpiew ptaków za oknem czy ulubiona melodia płynąca z radia. Pozwolenie sobie na dostrzeganie i docenianie tych małych chwil radości może pomóc w łagodzeniu bólu straty.
      Podziel się swoimi wspomnieniami
      Dzielenie się wspomnieniami o osobie, której już z nami nie ma, może być potężnym narzędziem w procesie żałoby. Opowiadając rodzinie i przyjaciołom o pięknych momentach, jakie razem przeżyliście, nie tylko utrwalacie pamięć o bliskiej osobie, ale również pozwalacie innym w uczestniczeniu w tym procesie. To wspólne dzielenie się może być źródłem pocieszenia i bliskości.
      Daj sobie czas
      Żałoba to nie coś, co można przyspieszyć czy pominąć. To proces, który wymaga czasu. Daj sobie przestrzeń i czas, który jest potrzebny do przepracowania emocji. Nie ma określonego terminu, w którym "powinno się" poczuć lepiej. Każdy dzień może przynieść zarówno lepsze, jak i trudniejsze momenty. Bądź dla siebie łaskawy i pamiętaj, że to, co czujesz, jest zupełnie normalne.
      Zachowaj równowagę
      Podczas gdy pamięć o bliskich jest ważna, równie istotne jest dbanie o obecne relacje i własne dobrostan. Staraj się znaleźć równowagę między pamięcią a życiem tu i teraz. Spędzanie czasu z rodziną i przyjaciółmi, dbanie o własne zdrowie i dobre samopoczucie to aspekty, które nie powinny być zaniedbane.
      Żałoba w okresie wielkanocnym może być szczególnie trudna, ale pamiętając o tych kilku wskazówkach, można znaleźć drogę, która pozwoli nie tylko przetrwać, ale i znaleźć nowy sens oraz nadzieję. Wielkanoc, święto odrodzenia i nowych początków, może stać się symbolem również dla naszego osobistego procesu żałoby – czasem refleksji, ale i odnalezienia drogi do przodu.

      « powrót do artykułu
    • przez KopalniaWiedzy.pl
      Wesołych Świąt Wielkanocnych, odpoczynku, radosnych chwil spędzonych z rodziną i niezbyt mokrego dyngusa (choć słoneczna pogoda może zachęcać do szaleństw) życzą Ania, Jacek i Mariusz :)

      « powrót do artykułu
    • przez KopalniaWiedzy.pl
      Kolorowych jajek życzymy. I ciast smacznych oraz innych frykasów.
      A do tego słodkich baranków cukrowych i dużo mokrego w poniedziałek. Odpoczynku (także od Internetu) i uśmiechu (nie tylko podczas Świąt).
      Ania i Mariusz

  • Ostatnio przeglądający   0 użytkowników

    Brak zarejestrowanych użytkowników przeglądających tę stronę.

×
×
  • Dodaj nową pozycję...