Jedna z najważniejszych europejskich bibliotek czekała 400 lat, by kupić wyjątkowy pamiętnik

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Niemal 400 lat temu August Młodszy próbował kupić Das Große Stammbuch, wyjątkowy pamiętnik podpisany przez jedne z najpotężniejszych osobistości XVII-wiecznej Europy. Chciał wzbogacić nim zbiory budowanej przez siebie biblioteki w Wolfenbüttel. Wówczas mu odmówiono. Dopiero teraz, po setkach lat i wydaniu 2,8 miliona euro księga trafiła do Herzog August Bibliothek.

Mecenas sztuki książę brunszwicko-lüneburski August Młodszy jest znany przede wszystkim jako założyciel Bibliotheca Augusta (Herzog August Bibliothek) w Wolfenbüttel. Powołał ją do życia w 1604 roku. Obecnie to jedna z najważniejszych europejskich bibliotek. Zawiera bogatą kolekcję dzieł średniowiecznych i renesansowych. W XVII wieku była największą europejską biblioteką na północ od Alp. Zwano ją ósmym cudem świata. W latach 1690–1714 bibliotekarzem był tutaj sam Leibniz.

W 1648 roku książę August próbował kupić do biblioteki księgę, która należała do zmarłego niedawno Philippa Hainhofera, niemieckiego kupca i dyplomaty z Augsburga. Hainhofer, podczas swoich podróży od dworu do dworu zabierał ze sobą pamiętnik i prosił spotkanych dygnitarzy o wpisy. Das Große Stammbuch jest chyba najbardziej imponującym spośród około 25 000 znanych historycznych pamiętników. Dzieło ma wymiary 21x18 cm, składa się z 227 kart z pergaminu i papieru, z wpisami z lat 1596–1633. Całość oprawiona jest w purpurowy aksamit.

W wyjątkowym zabytku, obok zapisków z czasów studenckich Hainhofera, znajdują się podpisy takich postaci jak wielki książę Toskanii i patron Galileusza Kosma II Medyceusz, cesarz rzymski Rudolf II Habsburg, Chrystian IV Oldenburg, król Danii i Norwegii, czy też palatyn reński Fryderyk V Wittelsbach, który zapisał się w historii Czech jako „Zimowy król” gdyż rządził przez jedną zimę, i jego żony Elizabeth Stuart. Każdy z możnych nie tylko zostawił w pamiętniku swój podpis, ale wynajął też artystę, by odpowiednio ozdobił stronę z podpisem.

Hainhofer nie zawsze osobiście spotykał osoby, które wpisywały się do jego pamiętnika. Często inni możni dostarczali pamiętnik jakiejś znakomitości. Sam Hainhofer nie byłby w stanie dotrzeć do wielu kręgów ówczesnej Europy. Kupiec i dyplomata posiadał jeszcze dwa inne podobne pamiętniki. Do zwiększenia ich liczby przyczynił się prawdopodobnie książę bawarski Wilhelm V, który dokonując własnego wpisu w pamiętniku zasugerował, że Hainhofer mógłby zdobyć więcej „przyjaciół”, gdyby miał różne pamiętniki podzielone według statusu społecznego wpisującej się osoby. Dzięki temu, że pamiętniki były oprawione tak, by można było wymieniać w nich karty, ich właściciel mógł dokładać specjalne karty na specjalne okazje i prosić o wpisy właśnie na nich.

Wiemy też, że z Das Große Stammbuch usunięto część kart, szczególnie tych podpisanych przez katolickich wielmożów. Wieki XVI i XVII to okres wojen religijnych, więc wielu możnych nie chciałoby się wpisać do księgi, w której widniał podpis wroga politycznego i religijnego. Usunięto z niego również kartę z wpisem Wilhelma V. Zachował się jednak wpis Augusta Młodszego, który zresztą przez wiele lat korespondował z właścicielem pamiętnika.

Hainhofer zmarł w 1647 roku. Książę August próbował wówczas odkupić pamiętnik od jego syna. Nie udało się. Dzieło trafiło w prywatne ręce i zniknęło. Zostało uznane za zaginione, co tylko dodało mu sławy. Specjaliści próbowali odtworzyć jego wygląd na podstawie informacji pozostawionych przez Hainhofera. Całkowicie umknęło ich uwadze, że Cornelius Hauck amerykański bibliofil zainteresowany dziełami z zakresu botaniki, kupił je w 1946 roku. Naukowcy dowiedzieli się, że pamiętnik istnieje dopiero w 2006 roku, gdy pojawił się na nowojorskiej aukcji. Wówczas kupił go prywatny kolekcjoner z Anglii.W ubiegłym roku ponownie trafił na prywatną aukcję. Tym razem w Sotheby. Badacze z domu aukcyjnego odkryli powiązania pamiętnika z Herzog August Bibliothek i zaaranżowali prywatną sprzedaż. Dzieło kupiono za 2,8 miliona euro.

Peter Burschel, dyrektor biblioteki powiedział, że Das Große Stammbuch to najważniejsze dzieło, jakie zakupiono od 1983 roku, kiedy to Herzog August Bibliothek wzbogaciła się o Ewangeliarz Henryka Lwa.

« powrót do artykułu