Dlaczego, kiedy i gdzie komary gryzą ludzi? Decydują o tym klimat i urbanizacja

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Na świecie żyje 3500 gatunków komarów. Większość z nich żywi się na wielu różnych gatunkach zwierząt. Jednak niewielka część komarów wyewoluowała tak, by ich ulubioną ofiarą był człowiek. Grupa naukowców z Princeton University postanowiła zbadać, jak to się stało, że niektóre gatunki komarów szczególnie upodobały sobie ludzi.

Badania wykazały, że dwa główne czynniki spowodowały, iż komary żerują na ludziach: suchy klimat oraz rozwój miast. Możemy się zatem spodziewać, że w przyszłości, wraz z rosnącą urbanizacją, będziemy mieli do czynienia z coraz większą liczbą komarów, których ulubionymi ofiarami będą ludzie.

Dobrym przykładem komara żerującego na ludziach, a przy tym komara niezwykle niebezpiecznego jest Aedes aegypti. To ten gatunek roznosi dengę, Zikę, żółtą gorączkę i chikungunyę w wielu regionach świata. A. aegypti to gatunek inwazyjny, który pojawił się w wielu obszarach tropikalnych na całym świecie i wykazuje silną preferencję w stosunku do ludzi. Przez to jest ważnym wektorem wielu chorób, mówi Lindy McBride, profesor ekologii i biologii ewolucyjnej na Princeton.

Naukowcy postanowili się więc przyjrzeć temu gatunkowi. Pochodzi on z Afryki, a wiele jego afrykańskich populacji nie żeruje na ludziach. Powstaje więc pytanie, w jakich warunkach Aedes aegypti obiera człowieka za ulubioną ofiarę? A w jakich warunkach woli inne zwierzęta.

Naukowcy ustawili pułapki, dzięki którym zebrali jaja A. aegypti w 27 różnych lokalizacjach w Afryce Subsaharyjskiej. Z zebranych próbek wyhodowali 50 populacji komarów. Następnie sprawdzali reakcję każdej z tych populacji na zapach człowieka i porównywali je z reakcjami na zapach innych zwierząt, w tym na świnki morskie i przepiórki.

Większość komarów preferowała zwierzęta, ale była niewielka grupa, dla których główną atrakcją był człowiek. To komary z gęsto zaludnionych miast. One częściej wybierały ludzi, niż komary żyjące na obszarach wiejskich bądź niezamieszkanych przez człowieka.

Komary żyjące w pobliżu takich miast jak Kumasi w Ghanie czy Wagadugu w Burkina Faso wykazywały większą skłonność ku ludziom. Jednak silna preferencja do ludzi wyewoluowała u nich tam, gdzie występuje intensywna pora sucha. Szczególnie w Sahelu, gdzie pada jedynie przez kilka miesięcy w roku. Sądzimy, że dzieje się tak, gdyż w tych okolicach byt komarów jest szczególnie silnie powiązany z obecnością ludzi, a ich cykl życiowy zależy od zbiorników wody stworzonych przez ludzi, mówi doktor Noah Rose.

Naukowcy zauważyli, że spostrzeżenie to odnosi się szczególnie do współczesnych gęsto zaludnionych miast. Zatem jest mało prawdopodobne, by była to pierwotna przyczyna, dla której niektóre populacje A. aegypti wyspecjalizowały się w żerowaniu na ludziach.

Okazało się też, że znaczenie ma klimat, a jego wpływ jest większy, niż wpływ urbanizacji. Komary żyjące tam, gdzie jest bardziej gorąco i sucho wykazują większy apetyt na ludzi niż na zwierzęta. Zaskoczyło nas, że klimat w większym stopniu wyjaśnia współczesne zachowanie komarów niż urbanizacja. Wiele komarów żyjących w gęsto zaludnionych miastach nie wykazuje szczególnej preferencji w stosunku do ludzi. Myślę, że to niespodzianka dla wielu ludzi w Afryce, ale A. aegypti wręcz dyskryminuje ludzi. Jedynie tam, gdzie zagęszczenie ludności jest niezwykle duże lub tam, gdzie mamy do czynienia ze szczególnie intensywną porą suchą, komary stają się zainteresowane żerowaniem na ludziach, dodaje McBride.

Uczeni postanowili przyjrzeć się genom różnych populacji A. aegypti. Okazało się, że gatunek ten można podzielić na trzy klastry genetyczne: wschodnioafrykański, zachodnioafrykański oraz globalny inwazyjny, który wyspecjalizował się w atakowaniu ludzi.

Specjalistom udało się zidentyfikować geny odpowiedzialne za preferencje co do wyboru żywiciela. Na tej podstawie uznali, że to urbanizacja będzie motorem napędowym ewolucji A. aegypti w przyszłości. Jako, że z powodu zmian klimatycznych w ciągu najbliższych dekad nie dojdzie do większych zmian w dynamice pory suchej, ważniejszy od klimatu stanie się rozwój miast.

Eksperci spodziewają się bowiem, że w ciągu najbliższych 30 lat w Afryce subsaharyjskiej będziemy mieli do czynienia z bardzo szybką urbanizacją. Stąd możemy spodziewać się, że pojawi się tam jeszcze więcej komarów, których ulubionym żywicielem będzie człowiek.

« powrót do artykułu