Już 11 000 lat temu na terenie USA jedzono ziemniaki

[KopalniaWiedzy.pl 358]

Niewielkie miasteczko Escalante w stanie Utah może poszczycić się znaczącym odkryciem archeologicznym. Badacze z Natural History Museum of Utah i Red Butte Garden na University of Utah odkryli resztki skrobi ziemniaczanej w znalezionych w Escalante kamiennych narzędziach sprzed 10 900 lat. To najstarszy znany nam dowód na używanie przez człowieka bulw psiankowatych, które od tysięcy lat stanowią niezwykle ważny element diety Homo sapiens.

Roślina, z której pochodziła skrobia to gatunek Solanum jamiesii. Wszystkie części tej rośliny są toksyczne, gdyż – podobnie jak inne psiankowate – zawierają solaninę. Bezpieczne do spożycia są tylko młode bulwy. Dowody zebrane z wykopalisk, literatury oraz informacje od współczesnych farmerów wskazują, że na terenie Utah ziemniaki używane są z przerwami od ponad 10 000 lat. W swoim czasie okolice Escalante były nazywane „Ziemniaczaną Doliną”.

Wiadomo, że wiele lokalnych plemion, takich jak Apacze, Hopi, Zuni, Navajo, Paiute, Zia czy Kaiwak żywiło się S. jamesii, wykorzystując przy tym bardzo różne techniki obróbki. A długa historia dzikiego ziemniaka w regionie może oznaczać, że roślina była transportowana, uprawiana, być może nawet udomowiona. Jeśli tak, to S. jamesii byłoby pierwszą rośliną udomowioną na zachodzie USA. Archeolodzy, chcąc się tego dowiedzieć, zwrócili się o pomoc do naukowców z Departamentu Rolnictwa, którzy badają DNA S. jamesii pod kątem wyodrębnienia z niej genów czyniących roślinę odporną na susze i choroby. Znalezienie tych genów pomogłoby chronić uprawy współczesnych ziemniaków.

Ten ziemniak mógł być w przeszłości równie ważny jak ziemniaki, które jemy obecnie, i może być też ważny dla przyszłości. Został on zapomniany w historii Escalante. Chcemy odkryć jego dziedzictwo – stwierdziła profesor Lisbeth Louderback, jedna z autorek badań. Ziemniaki, które jemy obecnie, to odmiany jednego gatunku, Solanum tuberosum, który został udomowiony w Andach przed ponad 7000 lat.

Badany przez archeologów Solanum jamesii występuje dziko na obszarze Four Corners, gdzie spotykają się granice czterech stanów: Nowego Meksyku, Kolorado, Arizony i Utah. Najpowszechniej występuje na wyżynach Nowego Meksyku. Jednak w Utah rośnie on w rzadkich izolowanych populacjach w pobliżu stanowisk archeologicznych. To zaś sugeruje, że roślina została tam przeniesiona przez ludzi. W samej Dolinie Escalante znanych jest jedynie 5 stanowisk występowania S. jamesii, a jedno z nich znajduje się zaledwie 150 metrów od stanowiska North Creek Shelter.

Louderback i jej zespół analizowali kamienne narzędzia z Norht Creek Shelter, jednego z najstarszych stanowisk archeologicznych w stanie Utah. Może się ono poszczycić historią sięgającą 11 000 lat. Mieszkańcami Norht Creek Shelter byli początkowo łowcy-zbieracze. Później, po pojawieniu się kultur Fremont i Anasazi rozpoczyna się w tym miejscu epoka rolnicza. Obecnie region jest zamieszkany przez Pajutów oraz potomków mormonów, którzy niegdyś się tam osiedlili.

Naukowcy stworzyli matematyczny model zawierający informacje o roślinach i zwierzętach pogrupowanych wedle wartości energetycznej pożywienia oraz wysiłku potrzebnego do zdobycia i przetworzenia takiego pożywienia. Odkrycie na kamiennych narzędziach pozostałości skrobi ziemniaczanej jest niezwykle ważne, gdyż tego typu materiał bardzo rzadko zachowuje się w stanowiskach archeologicznych. Tymczasem ziemniaki mają dużą wartość energetyczną, łatwiej więc zrozumieć sposób i tryb życia ludzi, którzy je spożywali.

Naukowcy chcą teraz, by mieszkańcy Escalante lepiej dbali o swoje dziedzictwo kulturowe i zachęcają ich do ochrony stanowisk S. jamesii. Chcą też, by roślina ta zagościła w przydomowych ogródkach. Jednak zanim się to stanie, konieczne jest lepsze zrozumienie jej ekologii. Wciąż bowiem nie wiadomo na przykład, jakie zwierzęta zapylają S. jamesii.

« powrót do artykułu