Badania paznokcia pozwoliły wyjaśnić zagadkę porażki ekspedycji sprzed 170 lat

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Badanie paznokcia kciuka jednego z marynarzy obaliło mity dotyczące końca zaginionej wyprawy sir Johna Franklina. W 1845 r. słynny badacz Arktyki wyruszył na statkach Erebus i Terror z zamiarem przepłynięcia z Morza Baffina do Morza Beringa. Niestety, nic nie poszło zgodnie z planem. W latach 1848–59 poszukiwaniem ekspedycji zajmowało się ponad 40 wypraw. Przyczyniły się one do poznania kanadyjskiej Arktyki.

Długo sądzono, że przyczyną zgonu podróżników było zatrucie ołowiem, jednak próbki paznokcia kciuka Johna Hartnella, członka załogi HMS Terror, pokazały, że to nieprawda.

Kanadyjscy naukowcy, którzy pracowali pod przewodnictwem dr Jennie Christensen, założycielki firmy Trich Analytics, przeprowadzili m.in. analizę stabilnych izotopów czy spektrometrię mas z jonizacją w plazmie sprzężonej indukcyjnie z analizatorem kwadrupolowym i przystawką do odparowania laserowego (ang. laser ablation inductively coupled plasma mass spectrometry, LA-ICP-MS).

Okazało się, że u Hartnella występował chroniczny niedobór cynku, co prawdopodobnie doprowadziło do immunosupresji, a ostatecznie do gruźlicy i zgonu. Cynk odgrywa ważną rolę w metabolizmie witaminy A. Niedobory cynku i witaminy A skutkują zaś upośledzeniem działania układu odpornościowego i mniejszą zdolnością do zwalczania infekcji, w tym wspomnianej gruźlicy.

Co ważne, niedożywienie i niedobór Zn mogą powodować podobne zachowania jak przy zatruciu ołowiem (o dziwnych poczynaniach członków załogi wspominali Inuici).

Zespół z Uniwersytetów Saskatchewan, University of Victoria, Uniwersytetu w Ottawie oraz Canadian Light Source ustalił natomiast, że do ostatnich tygodni życia stężenia Pb w organizmie Hartnella mieściły się w zdrowej normie.

Proces wygłodzenia i wyczerpania gruźlicą skutkował gwałtownym uwolnieniem do krwi ołowiu nagromadzonego wcześniej w kościach. Poziomy ołowiu były wysokie i narastające tylko pod koniec życia [...]. To wyjaśnia, czemu wcześniej badacze wykrywali w tkankach miękkich duże stężenia tego pierwiastka. [Niestety] mylnie dochodzili oni do wniosku, że to wynik świeżej ekspozycji - opowiada Christensen.

Prof. Chris O. Hunt z Journal of Archaeological Science: Reports, w którym ukazał się artykuł Kanadyjczyków, chwali ich za rozwiązanie 170-letniej zagadki. Wg niego, naukowcy poruszali się na styku archeologii i kryminalistyki.

Jody Spence z University of Victoria wykorzystała LA-ICP-MS do zbadania ekspozycji na metale. Hing Man (Laurie) Chan z Uniwersytetu Saskatchewan zastosował zaś analizę stabilnych izotopów do określenia źródeł białka w diecie Hartnella.

Dane z synchrotronu pozwoliły nam ustalić, czy metale z paznokcia kciuka pochodziły z diety, czy ze źródeł środowiskowych, takich jak pył węglowy na statku. W ten sposób mogliśmy walidować ilościowe analizy laserowe Jennie - dodaje Joyce McBeth, koleżanka Chana z uczelni.

Wrak HMS Erebus znaleźli na początku września 2014 r. przedstawiciele agendy rządowej Parks Canada (udało się to dzięki nowemu nabytkowi - zdalnie sterowanemu pojazdowi podwodnemu, ROV). Dwunastego września 2016 r. powiadomiono zaś o odkryciu wraku drugiego statku Franklina - HMS Terror. Znajdował się on pośrodku Terror Bay, u południowo-zachodnich wybrzeży Wyspy Króla Williama.

« powrót do artykułu