Rozszyfrowano tajemnicę weneckiego wydania "Odysei"

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Gdy w 2007 roku M.C. Lang podarował University of Chicago Library swoją kolekcję dzieł Homera, znalazł się wśród nich prawdziwy biały kruk – „Odyseja” wydana w 1504 roku w Wenecji. W wyjątkowym dziele ktoś porobił liczne notatki. Specjalistom udało się ustalić jedynie, że notatki pochodzą prawdopodobnie z połowy XIX wieku. Nie było jednak wiadomo, co oznaczają.

Pracownicy bibliotecznego Special Collections Research Center postanowili jednak rozwiązać tę zagadkę i wyznaczyli nagrodę w wysokości 1000 USD dla osoby, która jako pierwsza rozszyfruje znaczenie notatek. Pierwszym, który podał prawidłowe rozwiązanie był włoski inżynier Daniele Metilli, który obecnie bierze udział w kursie na temat digitalizowania zasobów humanistycznych i chce pracować w bibliotecznych archiwach. Metilli, posiłkując się wiedzą swojego kolegi, Giuly Accetty, który biegle zna francuski i specjalizuje się we włoskiej stenografii, stwierdził, że notatki wykonano systemem skrótów opracowanych pod koniec XVIII wieku przez Jeana Coluona de Thévénota. Sama treść notatek to przede wszystkim francuskie tłumaczenie poszczególnych wyrazów i fraz z greckiego tekstu „Odysei”.

Do identycznych wniosków co Metilli, doszło jeszcze dwóch innych badaczy. Jako drugi właściwą odpowiedź przysłał Vanya Visnijc, doktorant na wydziale filologii klasyczne na Princeton University, który specjalizuje się w kryptografii oraz Gallagher Flinn, doktorant wydziału lingwistyki University of Chicago.

Metilli i Accetta rozpoczęli swoją pracę od rozpoznania kilku francuskich wyrazów oraz uznania za punkt wyjścia znajdującej się wśród notatek daty 25 kwietnia 1854 roku. Przyjęli założenie, że notatki zostały zapisane w którymś z francuskich systemów stenograficznych używanych w połowie XIX wieku. Po odrzuceniu kilku z nich trafili na tabelę, która porównywała jeden z odrzuconych systemów z systemem opracowanym przez Thévénota i opublikowanym w 1789 roku w dziele „Méthode tachygraphique, ou l'art d'écrire aussi vite que la parole”. W internecie znaleźli wydanie tego dzieła z 1819 roku. Uzbrojeni w książkę Thévénota oraz dwa francuskie przekłądy Odysei (z 1842 i 1854-1866) przystąpili do tłumaczenia notatek.

Metilli i Accetta nadal pracują nad tekstem w nadziei, że uda im się poznać nazwisko autora notatek.

Tymczasem, dzięki ogłoszonemu przez chicagowskich bibliotekarzy konkursowi, o kolekcji M.C. Langa zrobiło się głośno. Zwykle zbiory klasycznych rzadkich ksiąg nie przyciągają uwagi większej liczby osób, tym razem stało się inaczej.

Opisana wyżej historia pokazuje, jak wiele można osiągnąć wykorzystując nowoczesne technologie w badaniach nad przeszłością. Jak powiedział Metilli: gdybym nie miał dostępu do online'owych zasobów takich jak Google Books, Greek Word Study Tool z Perseus Digital Library czy francuskiego corpusu z CNRTL prawdopodobnie nie wygrałbym. Żyjemy we wspaniałych czasach!. Warto zauważyć, że podobne zdanie wyraził profesor Gościwit Malinowski w wywiadzie udzielonym KopalniWiedzy.

« powrót do artykułu