Droga Mleczna pomaga toczyć kulkę

[KopalniaWiedzy.pl 357]

Afrykańskie skarabeusze z gatunku Scarabaeus satyrus do wyznaczania swojej trasy wykorzystują... Drogę Mleczną. Zwierzęta toczą swoje kulki z gnoju utrzymując przy tym obrany kurs dzięki obiektom widocznym na niebie. Już od pewnego czasu było wiadomo, że skarabeusze korzystając z pozycji Słońca i Księżyca. Zaobserwowano jednak, że nawet w pogodne bezksiężycowe noce nie zbaczają z obranej drogi.

Na ślad odkrycka wpadli Marie Dacke ze szwedzkiego Uniwersytetu w Lund i Marcus Byrne z południowoafrykańskiego Wits University. Siedzieliśmy na zawnątrz we Vryburgu i jedynym źródłem światła była Droga Mlecza. Pomyśleliśmy, że one muszą jej używać - wspomina Byrne.

Gwiazd do nawigacji używają ludzie, prawdopodobnie też ptaki i foki. Niewykluczone, że również niektóre pająki. Jednak w przypadku skarabeuszy uczeni udowodnili to właśnie ponad wszelką wątpliwość. Wskazówką mogło być też zaobserwowane wcześniej zachowanie tych owadów, które wchodzą na swoją kulkę i wykonują na niej skomplikowane manewry, by zorientować się w swoim położeniu.

Naukowcy, chcąc sprawdzić, czy żuki rzeczywiście wykorzystują Drogę Mleczną, zaprojektowali specjalne kartonowe zasłony. W jasne bezksiężycowe noce z centralnego punktu piaszczystego terenu, otoczonego metrowej wysokości murem, uwalniali trzy grupy skarabeuszy. Jedna miała założone kartonowe osłony, drugiej założono plastikowe przezroczyste osłony, a trzeciej niczego nie zakładano. Badania wykazały, że zwierzęta z kartonowymi zasłonami, zanim opuściły wyznaczony teren, błądziły i przebywały dłuższą drogę niż poprzednie dwie grupy.

Uczeni wiedzieli, że skarabeusze mają zbyt słaby wzrok, by orientować się na poszczególne gwiazdy. Najprawdopodobniej zatem wskazówką są same zmiany jasności nieboskłonu rozświetlanego przez Drogę Mleczną. Chcąc sprawdzić tę teorię naukowcy zabrali zwierzęta do planetarium w Johannesburgu. Najpierw pokazano im Drogę Mleczną i zmierzono średni czas w jakim wyszły poza wyznaczony obszar. Następnie pokazano im Drogę Mleczną w zbliżeniu, tak, że dobrze widoczne były indywidualne gwiazdy. Zwierzęta jeszcze szybciej opuściły teren. Jednak gdy z obrazu usunięto galaktykę i pozostawiono jedynie 18 jasnych gwiazd, zwierzęta zaczynały błądzić i mijało znacznie więcej czasu nim doszły do wyznaczonej przez ludzi granicy.

Wykorzystanie Drogi Mlecznej do nawigacji jest potrzebne skarabeuszom z bardzo prozaicznych przyczyn. Nie odbywają one długich podróży. Trzymanie się raz obranego kierunku ma służyć wyłącznie jak najszybszemu oddaleniu się ze swoją kulką od źródła gnoju, tak, by nie zderzyć się z konkurencją i nie wejść na teren zajmowany przez innego żuka.