Wybuch w imieniu kolonii

[KopalniaWiedzy.pl 332]

Gdy wskutek zużycia aparatu gębowego robotnice i robotnicy pewnego gatunku termitów nie mogą już pracować, w inny sposób poświęcają się dla dobra kolonii. Zostają wysłani w samobójczą misję, w dodatku wybuchową.

Jan Šobotník z Czeskiej Akademii Nauk i Thomas Bourguignon z Université Libre de Bruxelles badali termity Neocapritermes taracua. Ustalili, że w ramach wojny chemicznej z konkurującymi z nimi gatunkami wykorzystują 2-częściowy aparat samobójczy. Zarówno ilość substancji obronnych, jak i gotowość do eksplodowania wzrastają z wiekiem, gdy spada zdolność zdobywania pokarmu.

U starszych owadów między tułowiem a odwłokiem widać parę ciemnoniebieskich plamek. To przechowywane w zewnętrznych kieszeniach kryształy białek zawierających miedź (stąd charakterystyczne zabarwienie). Podczas ataku innych termitów, np. Embiratermes neotenicus, niebieskie robotnice i robotnicy wybuchają, uwalniając w ten sposób zawartość gruczołów ślinowych, które znajdują się u nich nie w jamie gębowej, a właśnie w okolicach grzbietu. To bardzo ważna część operacji, dzięki której nieszkodliwe dotąd substancje wchodzą w kontakt z niebieskimi kryształami. Toksyczność niebieskich robotnic jest skutkiem zmieszania składników z 2 źródeł - podkreśla Bourguignon.

Ciecz szybko staje się żelem. Kiedy para biologów nakładała ją na rywali N. taracua, u 28% występował paraliż, a 65% umierało. Po usunięciu niebieskich kryształów płyny nie były aż tak zabójcze. Gdy z kolei wyposażano w nie białe (młodsze) osobniki, stawały się toksyczne, ale w mniejszym stopniu od niebieskich koleżanek i kolegów.

Akademicy ustalili, że z wiekiem kryształy na grzbiecie stają się coraz większe. Dodatkowo, w porównaniu do młodszych robotnic, starsze są bardziej agresywne w stosunku do innych termitów.

Šobotník od lat zajmuje się bronią chemiczną u termitów. Autotyza (ang. autothysis) to nowy obszar jego zainteresowań. Termin ten został ukuty w 1974 r. przez Eleonorę i Ulricha Maschwitzów, którzy próbowali jakoś nazwać wybuchowy mechanizm obronny mrówek Camponotus saundersi.