Znajdź zawartość

Dziś trudno sobie wyobrazić świat bez kwiatów i roślin okrytonasiennych (Angiospermae). Gdyby się jednak pokusić o stworzenie takiej wizji, okazałoby się, że zabrakło w niej nie tyle barw, co wody. Oznacza to, że klimat byłby, przynajmniej miejscami, bardziej suchy i gorący. Naukowcy przypuszczają, że oddziałując na opady deszczu, okrytozalążkowe stymulowały ewolucję tropików. Budowę roślin porównuje się niekiedy do rurociągu, ponieważ woda pobrana za pośrednictwem korzeni paruje ostatecznie przez aparaty szparkowe liści. Transpiracja, czyli czynne parowanie wody z nadziemnych części, odbywa się też przez skórkę oraz przetchlinki. Zjawisko to zapewnia ok. 10% atmosferycznej pary wodnej. W wiązkach przewodzących okrytozalążkowych występują naczynia, które pozwalają na szybszy transport od cewek nagozalążkowych. Nic dziwnego, że Angiospermae od kredy górnej przeważały właściwie we wszystkich lądowych siedliskach. Okrytozalążkowe stanowią gros ziemskiej flory; do nagozalążkowych należy współcześnie jedynie 665 gatunków. Mając to na uwadze, paleontolog C. Kevin Boyce i specjalistka ds. modelowania klimatu Jung-Eun Lee – oboje z University of Chicago w Illinois – zaczęli się zastanawiać, w jaki sposób okrytonasienne oddziaływały na globalne wzorce pogodowe, odkąd pojawiły się przed ponad 100 mln lat. By sprawdzić, jak wyglądałaby Błękitna Planeta bez roślin okrytonasiennych, Amerykanie "obcięli" transpirację o 75%, czyli o wielkość generowaną właśnie przez Angiospermae. Okazało się, że niektóre rejony Ziemi wysychały, a inne stawały się wilgotniejsze niż obecnie. Na wschodzie Ameryki Północnej ilość opadów atmosferycznych zmniejszyła się o 30-50%. Największe zmiany zaszły jednak w tropikalnych rejonach Ameryki Południowej. Zgodnie z symulacją, średnia roczna suma opadów obniżyła się tu o 300 mm. We wschodniej części niziny Amazonki pora deszczowa skróciła się o 3 miesiące. Zasięg najwilgotniejszych lasów deszczowych, gdzie miesięcznie spada obecnie ponad 100 mm deszczu miesięcznie, skurczył się o 80%. Brak okrytozalążkowych nie odcisnąłby tak dużego piętna na innych rejonach tropikalnych, np. w Afryce, ponieważ występuje tu dużo suchych lasów tropikalnych. Zmniejszenie ilości opadów oznacza spadek liczby gatunków roślin i zwierząt. Stąd założenie, że obecność pierwszych okrytonasiennych napędzała pojawienie się kolejnych tropikalnych gatunków, w tym innych Angiospermae.

Doktorant z Southern Illinois University odkrył w prastarym bursztynie substancje, które - zgodnie z dotychczasową wiedzą - powinny się pojawić dopiero w materiale młodszym o ok. 200 milionów lat. Dokonana obserwacja dostarcza nam istotnych informacji na temat ewolucji roślin okrytonasiennych. Autor odkrycia, Sargent Bray, natknął się na niespodziewane znalezisko podczas badania bursztynów. Przeprowadzona analiza chemiczna wykazała, że powierzony mu materiał zawierał związki z grupy politerpenów wytwarzane w dzisiejszych czasach wyłącznie przez rośliny okrytonasienne. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, iż bursztyny badane przez Braya powstały aż 320 milionów lat temu, a więc niemal o 200 milionów lat starsze od najstarszych odkrytych fragmentów roślin okrytonasiennych. Obserwacja dokonana przez Braya to nie tylko biologiczna ciekawostka. Każdy bursztyn jest bowiem istną "kapsułą czasu", zawierającą w swoim wnętrzu mieszaninę związków występujących na Ziemi w momencie jego powstawania. Odkrycie politerpenów wytworzonych ponad 300 milionów lat temu oznacza więc, że metaboliczne szlaki syntezy tych substancji powstały w toku ewolucji znacznie wcześniej, niż dotychczas sądzono. Dla naukowców badających historię życia na Ziemi jest to ważna informacja, ułatwiająca usystematyzowanie organizmów żywych w spójne i logiczne drzewa rozwojowe.