Znajdź zawartość

Ograniczony dostęp do czystych źródeł energii (tzw. ubóstwo energetyczne) sprawia, że prawie połowa ludzkości musi gotować, spalając drewno, węgiel czy resztki zwierząt. Prowadzi to do poważnych chorób dróg oddechowych, na które umiera ok. 2 mln osób rocznie. To więcej niż w przypadku malarii. Prof. Hisham Zerriffi z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej podkreśla, że z powodu skażenia powietrza w pomieszczeniach najczęściej cierpią kobiety i dzieci, czyli ta sama grupa, która zazwyczaj zajmuje się pozyskiwaniem opału. Kanadyjczyk zwraca uwagę, że poza kwestiami zdrowotnymi, spalanie biomasy wiąże się też ze wzrostem emisji węgla oraz zmianą klimatu. Mimo dostępności wielu technologii efektywniejszego spalania paliw, rządom, firmom oraz organizacjom społecznym nie udało się przekonać do nich ludzi. Musimy połączyć nowe technologie z mądrymi zasadami działania. Zerriffi tłumaczy, że chodzi mu o stworzenie rentownych rynków, zachęcanie gospodarstw domowych do zmiany sposobu gotowania oraz naprawę luk w finansowaniu - zwłaszcza w przypadku osób o najniższych dochodach. Zadanie nie jest łatwe, bo rządy nie są w stanie dostarczyć kuchni do ciągle powiększających się populacji. Początkowo rozwiązaniem wydawał się sektor prywatnego biznesu, ale większość potrzebujących nowych rozwiązań energetycznych ludzi nie ma pieniędzy na inwestycje. Stąd obecny kryzys w branży: brak dodatkowych źródeł na promowanie produktu i utrzymywanie sieci sprzedaży. Najnowszym pomysłem na wsparcie dystrybucji czystszych energetycznie kuchni jest przeznaczanie na ten cel środków z programów "carbon offset", kompensujących środowisku skutki emisji CO2.

Po szczegółowym badaniu sposobu oddychania naukowcy zidentyfikowali przyczynę, dla której wzdychamy. Wg nich, dokonuje się wtedy "reset" układu oddechowego. Dzięki temu nieprzydatny, a nawet szkodliwy w danym momencie wzorzec zostaje zastąpiony innym. Akademicy z Uniwersytetu Katolickiego w Leuven zebrali grupę 34 kobiet i mężczyzn. Ochotników ubrano w koszulki wyposażone w czujniki, mierzące podczas 20 minut spokojnego siedzenia tętno, oddech oraz stężenie dwutlenku węgla we krwi. Belgowie przyglądali się specyficznym zmianom zachodzącym w jednominutowych interwałach, w tym właśnie westchnięciom. Nasze wyniki pokazują, że dynamika oddechowa jest inna przed i po westchnięciu. Zakładamy, że wzdychanie działa jak ogólny restarter układu oddechowego – wyjaśnia Elke Vlemincx. Hipoteza resetowania odwołuje się do tego, że oddychanie jest dynamicznym i dość chaotycznym procesem, w którym na zapotrzebowanie tlenowe oddziałują wszelkie rodzaje czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Belgijski zespół tłumaczy, że aby poprawnie działać, tego rodzaju system wymaga równowagi między znaczącymi sygnałami a losowym szumem. Vlemincx dodaje, że pojawiający się od czasu do czasu szum jest niezbędny dla różnych układów fizjologicznych, w tym dla układu oddechowego, ponieważ w ten sposób organizm uczy się, jak elastycznie reagować na zaskakujące zdarzenia. Westchnięcie można uznawać za szum, gdyż jego pojemność oddechowa wykracza poza [zwyczajny] zakres. W eksperymencie przeprowadzonym w Leuven westchnięcie definiowano jako co najmniej 2-krotnie bardziej pojemne od przeciętnego oddechu. Oddech jest definiowany przez specyficzną głębokość, czyli ilość powietrza, jaką wdychamy i wydychamy, oraz czasowanie, a więc czas potrzebny do zaczerpnięcia powietrza i wypuszczenia go. Obie te charakterystyki się zmieniają. Vlemincx podkreśla, że gdy oddychanie zbyt długo przebiega według tego samego wzorca, dochodzi do deterioracji płuc. Stają się one sztywne, a wymiana gazowa zachodzi mniej skutecznie. Naukowcy tłumaczą, że w stresowych momentach, kiedy z oczywistych względów dochodzi do rzadszych zmian sposobu oddychania, westchnięcie może zresetować system. Dodatkowo opróżnieniu i rozluźnieniu pęcherzyków płucnych niejednokrotnie towarzyszy uczucie ulgi. Specjaliści uważają, że mając tego typu odkrycia na uwadze, warto dodać w respiratorach opcję wzdychania. Nie wolno jednak wzdychać za dużo, ponieważ w systemie pojawia się wtedy za dużo zakłóceń i szumu. Osoby doświadczające napadów paniki wzdychają np. bardzo dużo, ale przez to doświadczają wszelkich objawów hiperwentylacji, m.in. drętwienia kończyn czy zawrotów głowy. Nad wzdychaniem należy więc po prostu panować.

Neurotycy częściej umierają na choroby sercowo-naczyniowe, podczas gdy ekstrawertyzm zabezpiecza przed zgonem z powodu dolegliwości ze strony układu oddechowego – zauważają naukowcy z Uniwersytetu w Edynburgu (Psychosomatic Medicine). Członkowie zespołu Beverly A. Shipley wyjaśniają, że neurotyzm wiąże się z lękiem i depresją, co łącznie nie jest korzystne dla serca. Do tej pory z badań nad wpływem neurotyzmu i ekstrawersji na zdrowie uzyskiwano mieszane wyniki. To dlatego Szkoci zdecydowali się przez 21 lat śledzić losy 5424 dorosłych, którzy na początku eksperymentu wypełniali testy osobowościowe. Szczególnie ważne było określenie przyczyny zgonu. I tak nasilony neurotyzm zwiększał ryzyko śmierci z jakiejkolwiek przyczyny. Związek nie był jednak istotny statystycznie po uwzględnieniu takich czynników, jak waga ciała, spożycie alkoholu, wykształcenie oraz pozycja społeczna. Wysoki neurotyzm oznaczał też zwiększone prawdopodobieństwo choroby sercowo-naczyniowej. Nie spadało ono nawet po wzięciu pod uwagę wymienionych wyżej okoliczności. Ekstrawertyzm zmniejszał ryzyko zgonu wskutek chorób układu oddechowego. Naukowcy uważają, że związek neurotyzm-choroby serca ma podłoże genetyczne. Niewykluczone jednak, iż zachowanie oraz pozycja socjoekonomiczna również mają znaczenie.

Konie to, dzięki swojej anatomii i fizjologii, prawdziwi atleci wśród zwierząt. Nic więc dziwnego, że od tysięcy lat są wykorzystywane przez ludzi do pracy i rozrywki. Zdarza się jednak, że zwierzę ma znacznie słabsza kondycję niż powinno. Często są za to odpowiedzialne problemy z układem oddechowym. Obecnie diagnozuje się je za pomocą endoskopu. Podczas badania urządzenie jest wprowadzane przez nos zwierzęcia spacerującego w kieracie. Technika ta jest jednak ryzykowna zarówno dla zwierzęcia jak i dla badającego. Dynamic Respiratory Endoscope to urządzenie, które pozwala zredukować ryzyko, a jednocześnie daje dokładniejszy obraz wydolności oddechowej konia. Pozwala ono na filmowanie zwierzęcia galopującego w terenie i pokazuje ruch wydychanego i wciąganego powietrza. Doktor Patric Pollock, specjalizujący się w chirurgii koni, mówi: Nowy system ma wiele zalet. Pozwala na badanie zwierzęcia w naturalnym środowisku podczas normalnych ćwiczeń, dzięki czemu postawiona za jego pomocą diagnoza może być dokładniejsza. Popiera go trener Mark Johnston: Zrozumienie ruchu powietrza wydychanego przez konia to klucz do zrozumienia zwierzęcia i tego, w jaki sposób funkcjonuje.

Odtwarzacz MP3 z wbudowanym mikrofonem może pewnego dnia zastąpić stetoskop. Neil Skjodt z Wydziału Medycyny Uniwersytetu w Albercie i audiolog Bill Hodgetts przekonują, że dzięki niemu można lepiej usłyszeć i nagrać dźwięki związane z chorobami układu oddechowego, a odpowiednie pliki przechowywać na komputerze, tworzyć cyfrowe biblioteki oraz w razie potrzeby udostępniać je innym specjalistom. Wystarczy przyłożyć mikrofon bezpośrednio do klatki piersiowej. Jakość i czystość głośnych dźwięków była lepsza od tej, jaką kiedykolwiek uzyskałem dzięki stetoskopowi – powiedział w poniedziałek (17 września) Skjodt na dorocznej konferencji European Respiratory Society's (ERS) w Sztokholmie. Pliki MP3 przegrywa się potem na komputer i przekształca w zapis zakresu częstotliwości. Analiza komputerowa potwierdziła, że w każdym nagraniu występują charakterystyczne (jedyne w swoim rodzaju) cechy. Czasem jednak nawet komputer z trudem radził sobie z przetwarzaniem dźwięku. Działo się tak, gdy odgłosy oddechu były ciche lub wyjątkowo złożone. Zanim wpadli na pomysł eksperymentu, Skjodt i Hodgetts zauważyli, że wielu lekarzy ma problem z wychwyceniem i odpowiednią interpretacją dźwięków. Jedno z badań ujawniło nawet, że studenci medycyny musieli ich wysłuchać do 500 razy, zanim udawało im się stwierdzić, co słyszeli. Stetoskop towarzyszy lekarzom już od 200 lat. Jednak nawet najlepszy współczesny model wypada blado przy odtwarzaczu MP3 – podkreśla Skjodt.

Osoby z dłuższym czasem reakcji i słabą pamięcią częściej umierają na zawał serca. Doktor Beverly Shipley z Uniwersytetu w Edynburgu przez 20 lat studiowała zdolności intelektualne 6.400 Brytyjczyków. Odnotowała wyższe prawdopodobieństwo zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych oraz układu oddechowego u ludzi z dłuższym czasem reakcji i słabiej funkcjonującą pamięcią. Doktor Shipley ma zaprezentować swoje odkrycia na konferencji naukowej w Perth. Uczestnicy jej 21-letnich studiów mieli od 18 do 99 lat. Ponad 1500 osób zmarło przed 2005 rokiem, kiedy to zakończyły się badania. Nawet po uwzględnieniu innych czynników wpływających na choroby serca, takich jak aktywność fizyczna, ciśnienie krwi, wskaźnik masy ciała (BMI) oraz palenie, dłuższy czas reakcji był związany z podwyższonym odsetkiem zgonów. Według doktor Shipley, różnice w zdolnościach intelektualnych były czynnikami ryzyka dla określonych chorób naczyniowych. Wyniki badań sugerują, że zdolności poznawcze poniżej przeciętnej zwiększają prawdopodobieństwo zapadnięcia na choroby serca co najmniej o 10%. Dla Shipley zaskakujący był fakt, że związek między funkcjonowaniem intelektualnym a zaburzeniami pracy serca były widoczny zarówno u starszych, jak i młodszych uczestników eksperymentu. Pani doktor spekuluje, że krótszy czas reakcji jest wskaźnikiem ścisłego powiązania i idealnej współpracy między układami budującymi organizm człowieka. Podkreśla jednak także, iż nie jest do końca jasne, dlaczego poznanie [zdolności poznawcze — przyp. red.] i czas reakcji wpływają na śmiertelność. To następny krok moich dociekań badawczych.