Znajdź zawartość

Nowa metoda prewencji zakażeń wirusem HIV przechodzi obecnie testy kliniczne w trzech krajach świata. Czy uczestnicy badania zostaną skutecznie zabezpieczeni przed infekcją? Badana strategia, zwana profilaktyką przedekspozycyjną (ang. pre-exposure prophylaxis - PrEP), jest w rzeczywistości wykorzystaniem znanych leków do nowego celu. Eksperyment, w którym wzięło udział 3600 osób zamieszkujących Tajlandię, Botswanę oraz Stany Zjednoczone, ma sprawdzić, czy przyjmowanie leków używanych zwykle po domniemanej lub rzeczywistej ekspozycji na HIV pozwoli na obniżenie prawdopodobieństwa zakażenia, jeśli zostaną one przyjęte przed podjęciem ryzykownych zachowań seksualnych. Obecnie za jedyną skuteczną metodę prewencji zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności uważa się prezerwatywę. Jakiś czas temu próbowano także stosowania środków chemicznych blokujących zdolność patogenu do infekcji, lecz żaden z nich nie spełnił pokładanych w nim nadziei. Wiele wskazuje jednak na to, że częściowym rozwiązaniem problemu może być właśnie PrEP. Pierwszym z badanych leków jest tenofovir - substancja należąca do grupy analogów nukleotydów. Cząsteczki tego związku są podobne strukturalnie do elementów DNA, dzięki czemu blokuje on jeden z enzymów wirusa odpowiedzialnych za jego zdolność do replikacji. Drugi testowany preparat to Truvada, lek zawierający tenofovir połączony z emtricytabiną, związkiem o podobnym mechanizmie działania. Co ważne, oba terapeutyki mają wygodną do stosowania formę przyjmowanych raz dziennie tabletek. Eksperymenty prowadzone na zwierzętach sugerują, że minimalnie skuteczniejszym lekiem jest Truvada. Szacuje się, że jej skuteczność u ludzi powinna wynosić około 65%, zaś jej dodatkową zaletą jest zawartość dwóch różnych inhibitorów nukleotydów, co zmniejsza ryzyko wystąpienia oporności wirusa na terapię. Z pewnością nie jest to zabezpieczenie idealne, lecz wiele osób może uznać PrEP za metodę bardzo atrakcyjną. Ogromnym problemem związanym z nową terapią może być ostra krytyka ze strony niektórych lekarzy. Twierdzą oni, iż ułatwienie dostępu do podobnych środków znacznie zwiększy skłonność do podejmowania ryzykownych zachowań seksualnych. Pocieszać może jednak fakt, że w czasie badań nie zaobserwowano dotychczas takiej tendencji. Jeżeli testy kliniczne PrEP powiodą się, może to oznaczać znaczne ograniczenie szalejącej na świecie pandemii AIDS. Szacuje się, że każdego dnia HIV skutecznie atakuje ponad 7000 osób na świecie, zaś łączna liczba jego nosicieli wynosi około 33 milionów. Czy nowa strategia zostanie w ogóle dopuszczona do stosowania? Tego na razie nie wiemy, lecz pierwsze wyniki badań powinny ukazać się już na początku przyszłego roku.

Wyniki II fazy badań klinicznych przeciwwirusowego żelu, inaktywującego wirusa HIV, zakończyły się sukcesem - donoszą badacze z Uniwersytetu Alabama w Birmingham i Szkoły Medycznej Uniwersytetu w Pittsburghu. W czasie testów żel, zawierający składnik aktywny: tenofovir, był aplikowany samodzielnie przez kobiety HIV-negatywne. Wszystko wskazuje na to, że może stać się niedługo skutecznym i rutynowo stosowanym środkiem spowalniającym rozprzestrzenianie "dżumy XXI wieku" - AIDS. Większość kobiet biorących udział w teście przyznało, że chętnie stosowałoby tę substancję codziennie lub przed stosunkiem płciowym, gdyby został on zatwierdzony do powszechnego użytku. Żel jest łatwy w użyciu i dobrze tolerowany przez HIV-negatywne kobiety. To najważniejsze z naszych spostrzeżeń - mówi Craig Hoesley, lekarz z wydziału chorób zakaźnych Uniwersytetu Alabama. Mamy teraz możliwość rozszerzenia badań i dokładniejszego zbadania, czy jest on skutecznym środkiem zapobiegającym rozprzestrzenianiu się infekcji HIV. Należy zaznaczyć, że zakończona właśnie faza badań nie miała na celu stwierdzenia skuteczności leku, a jedynie jego nieszkodliwość. Zgodnie z przepisami, wstępne testy skuteczności leku należy przeprowadzić in vitro, następnie pierwszy etap badań na ludziach ma na celu głównie określenie stopnia szkodliwości i występowania działań niepożądanych w wyniku podawania farmaceutyku. Dopiero kolejna faza badań ma na celu zbadanie, czy substancja spełnia swoje zadanie jako lekarstwo. W oparciu o to, czego już się dowiedzieliśmy, możemy rozpocząć kolejny etap badań z większą niż dotychczas pewnością i odpowiedzieć na pytanie, czy tenofovir i podobne żele inaktywujące HIV mogą okazać się lepsze niż dotychczas testowane, nieskuteczne substancje - tłumaczy dr Sharon L. Hillier, dyrektor zespołu badawczego ds. chorób przenoszonych drogą płciową Szkoły Medycznej Uniwersytetu w Pittsburgu. Był on także głównym pracownikiem nadzorującym badania II fazy tenofoviru. Celem badań było wykazanie, czy tenofovir jest skuteczny w codziennym użyciu przez sześć miesięcy oraz przy stosowaniu zaraz przed każdym stosunkiem seksualnym. Szczęśliwie okazało się, że w obu sytuacjach lek nie wykazuje niepożądanych reakcji. Należy dodać, że na tym etapie badań pacjentki były proszone o używanie prezerwatyw przy każdym kontakcie. Nie tylko subiektywne odczucia pacjentek wykazują brak niekorzystnego wpływu na organizm. Także badania wątroby, krwi oraz nerek w obu grupach badanych nie wykazywały żadnych odstępstw od grupy kontrolnej, przyjmującej identycznie wyglądający żel placebo, niezawierający tenofoviru. Badania II fazy objęły 200 aktywnych seksualnie kobiet nie wykazujących obecności wirusa HIV w organizmie. Do testów zaproszono panie w wieku od 19 do 50 lat, spośród których 64% było zamężnych. Co istotne, kobiety przyjmowały lek chętnie i nie unikały jego stosowania. Aż 80 procent pań, które proszono o używanie żelu na 2 godziny przed stosunkiem, stosowało się do tych reguł aż do końca całej serii badań. Wśród pań z drugiej grupy badanej odsetek ten był jeszcze wyższy: aż 83% kobiet przyjmowało lek codziennie, czyli tak, jak zalecali im lekarze nadzorujący testy. Dr Hoesley twierdzi, że spośród badanych kobiet aż 90% przyznało, że gdyby lek został zatwierdzony do powszechnego użytku, poważnie rozważyłyby jego stosowanie niezależnie od zalecanej częstotliwości podawania w trosce o własne zdrowie i zabezpieczenie przed HIV i AIDS. Panie nie miały także nic przeciw formie aplikowania leku - uznały ją za wygodną i prostą w stosowaniu. Tenofovir, aktywny składnik badanego żelu, należy do klasy nukleotydowych inhibitorów odwrotnej transkryptazy, które naśladują składniki syntetyzowanego przez wirusa DNA, wiążą się z nim i jednocześnie blokują go. W ten sposób enzym wirusa zostaje zablokowany, a on sam jest niezdolny do namnażania. Choć przed lekiem jeszcze długa droga do jego ewentualnej rejestracji przez administrację, mamy nadzieję, że stanie się on oczekiwanym od dawna przełomem w walce z epidemią HIV i AIDS.