Znajdź zawartość

Dzięki danym z 35 lat badanie ponad 540 pawianów masajskich (Papio cynocephalus) z Parku Narodowego Amboseli wykazało, że samce, które mają bliskie związki z samicami, cechuje wyższy wskaźnik przeżywalności. Naukowcy często zakładali, że gdy samiec zachowuje się bardziej przyjaźnie w stosunku do pewnych samic, wiąże się to jakoś z korzyściami reprodukcyjnymi: lepszą opieką na jego potomstwem czy większymi szansami na spółkowanie. Nowe badanie, którego wyniki ukazały się w piśmie Philosophical Transactions of the Royal Society B, wskazuje jednak na dodatkową potencjalną korzyść: przyjaciółki mogą pomagać w wydłużeniu życia. Uczeni przypominają, że ludzie, którzy mają bliskich przyjaciół, z większym prawdopodobieństwem mogą się cieszyć długim życiem. Co więcej, badania z udziałem ludzi pokazują, że zaprzyjaźnianie się i podtrzymywanie przyjaźni może być dla długowieczności równie ważne, jak zrzucenie zbędnych kilogramów i ćwiczenia fizyczne. W ostatnim dziesięcioleciu podobne wzorce odkryto u różnych zwierząt: małp, koni, delfinów czy orek. Większość z tych badań koncentrowała się jednak na samicach. Samce pozostają dla naukowców pewną zagadką. Dzieje się tak, bo u większości społecznych zwierząt samice spędzają życie w tej samej grupie, podczas gdy samce pojawiają się i odchodzą (przez to naukowcy mogą liczyć zaledwie na "migawki" z ich życia). To zaś oznacza, że istnieje sporo luk w rozumieniu męskiego życia społecznego - podkreśla Susan Alberts z Duke University. Posługując się metodami statystycznymi, by oszacować ryzyko śmiertelności w każdym wieku, Alberts sprawdzała, czy związek między przeżyciem a przyjaźnią jest taki sam dla samic i samców pawianów. W ramach Amboseli Baboon Research Project od 1971 r. naukowcy niemal codziennie monitorowali poszczególne pawiany. Odnotowywali, kto się z kim kontaktował i jak małpy radziły sobie na przestrzeni życia. Iskanie to sposób pawianów na wytworzenie więzi i odstresowanie. Przy okazji czynność ta pomaga utrzymać higienę. Samce spędzają bardzo mało czasu na wzajemnym iskaniu, ale iskają się z samicami (nie tylko wtedy, gdy są one płodne). Analizując dane 277 samców i 265 samic, naukowcy oceniali, jak często małpy spędzały czas na iskaniu z najbliższymi przyjaciółmi. Po raz pierwszy u dzikich naczelnych wykazano, że obie płcie korzystają na posiadaniu silnych więzi społecznych. U samców utrzymujących silne więzi z samicami prawdopodobieństwo dożycia kolejnych urodzin było o 28% wyższe. Naukowcy odkryli, że izolacja społeczna może być większym zagrożeniem dla przeżycia samców niż stres i niebezpieczeństwa związane z walką o pozycję w grupie. Alberts dodaje, że konieczne są dalsze badania, które potwierdzą, że opisywana korelacja jest związkiem przyczynowo-skutkowym. Może przecież być tak, że osobniki zdrowsze, te, których kondycja jest lepsza, żyją dłużej i z większym prawdopodobieństwem podtrzymują silne więzi społeczne oraz osiągają wyższą pozycję społeczną. Biolodzy wspominają także, że w ramach przyszłych badań należałoby wyjaśnić, w jaki sposób przyjaźń wpływa na fizjologię, by wydłużyć życie pawianów. Wiele wskazuje jednak na to, że moc przyjaźni ma u naczelnych głębsze ewolucyjne korzenie. « powrót do artykułu

Ludzie i zwierzęta, np. pawiany, z rozbudowaną siecią kontaktów społecznych żyją dłużej. Coraz częściej okazuje się, że przyjaźń jest przystosowaniem ewolucyjnym występującym u różnych gatunków. Niewiele wiadomo o tym, w jaki sposób więzi społeczne oddziałują na długowieczność zwierząt, ponieważ sporą trudność sprawia badaczom śledzenie ich losów przez dłuższy czas. Dzięki studium Elissy Cameron z Uniwersytetu w Pretorii ostatnio wyszło na jaw, że kluczem do rozwiązania zagadki może być sukces reprodukcyjny. W 2009 r. pani zoolog z RPA badała klacze i ustaliła, że u samic z najsłabszymi więziami społecznymi przeżywało zaledwie około połowy źrebiąt odchowywanych przez najbardziej uspołecznione samice. W 2006 r. zespół antropolog Joan Silk z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles wspominał, że niemowlęta samic pawianów z najbliższymi relacjami z niespokrewnionymi z nimi samicami przeżywały dłużej od dzieci pozostałych małp. W latach 2001-2007 Silk przyglądała się pawianom zamieszkującym rezerwat Moremi Game w Botswanie, nawiązując przy tym współpracę z zajmującymi się od lat tymi małpami biolog Dorothy Cheney i psychologiem Robertem Seyfarthem z Uniwersytetu Pensylwanii. Specjaliści śledzili poczynania 44 samic. Odnotowywali, jak często się do siebie zbliżały, jak długo wzajemnie się iskały itp. Nieprzypadkowo skupiono się na samicach, ponieważ u wielu gatunków tylko one tworzą tego rodzaju więzi społeczne, podczas gdy samce raczej ze sobą rywalizują. Opomiarowując wszystkie zachowania społeczne, Amerykanie potrafili wskazać 3 najbliższe w konkretnym roku danej samicy osobniki oraz siłę związku z nimi na przestrzeni dłuższego czasu. Okazało się, że samice z najsilniejszymi, najbardziej stabilnymi i najdłużej podtrzymywanymi związkami żyły znacznie dłużej od zwierząt, których relacje z innymi można by opisać jak bardziej nietrwałe i nieprzewidywalne. Gdy na podstawie jakości związków pawiany podzielono na trzy grupy, wyszło na jaw, że najmniej towarzyskie żyły od 7 do 18 lat, średnio uspołecznione 9-25, a najbardziej "ekstrawertywne" powyżej 10 lat (górnej granicy nie ustalono, ponieważ niektóre samica nadal żyły w momencie zakończenia studium). Odkrycie tego typu zjawiska u naczelnych sugeruje, że ludzka motywacja do tworzenia bliskich i trwałych związków ma długą historię ewolucyjną. Przyjaźń niweluje efekty stresu i wspomaga fizjologiczne mechanizmy naprawcze.

Do tej pory samce pawianów odsądzano od czci i wiary, piętnując ich złe maniery i swobodne podejście do rodzicielstwa, czyli brak dbałości w tej dziedzinie i częste zmiany stada. Okazuje się jednak, że samce sporo pomagają młodym. Niekiedy adoptują nawet osierocone osobniki i opiekują się nimi miesiącami. Wychowywane przez małpich panów córki szybciej dojrzewają. Dotyczy to także części synów. Zespół Susan Alberts z Duke University sprawdzał, ile czasu samce spędzały w grupach rodzinnych. Potem określano wiek, w którym u 118 potomków wystąpiła pierwsza miesiączka lub powiększenie jąder. Im dłużej ojciec był w pobliżu, tym szybciej pojawiało się menarche. Samczyki dojrzewały prędzej tylko wtedy, gdy ojciec wysoko zaszedł w hierarchii stada. Samce pawianów są dwa razy większe od samic, więc jeśli samce, ale nie samice, wchodzą w konflikt z którymś z samców, potrzebują ochrony ważnego ojca – wyjaśnia Alberts. Naukowcy podejrzewają, że szybsze dojrzewanie płciowe (początek skoku poziomu hormonów) jest skutkiem dobrego odżywienia i poczucia bezpieczeństwa. Już wcześniej zauważono, że u samic zaprzyjaźnionych z samcem występuje niższe stężenie hormonów stresu. Na zjawisko to powołuje się m.in. Richard Seyfarth z University of Pennsylvania. Biolodzy zgodnie twierdzą, że nawet najlepszy ojciec-pawian odejdzie, zanim jego dzieci osiągną dojrzałość płciową. Zjawisko przyspieszenia dojrzewania w obecności ojca nie występuje u ludzi. Wczesne pokwitanie zwiększa ryzyko współzawodnictwa ojciec-syn, dlatego w przypadku naszego gatunku uczestnictwo samca w życiu rodzinnym oznacza opóźnione dojrzewanie (Proceedings of the National Academy of Sciences).