Znajdź zawartość

Dzięki wysiłkom badaczy i konserwatorów udało się potwierdzić istnienie miniaturowego autoportretu Caravaggia w refleksie świetlnym na szklanej karafce z obrazu Bachus. Wizerunek barokowego malarza przy sztaludze został po raz pierwszy dostrzeżony przez Mattea Marangoniego, restauratora oczyszczającego płótno w 1922 r. Po zakończeniu przetwarzania obrazu za pomocą reflektografii multispektralnej wreszcie widzimy bez najmniejszych wątpliwości, co artysta namalował. Odbity autoportret pokazuje twarz osoby stojącej z ramieniem wyciągniętym w kierunku oglądającego – wyjaśnia Roberta Lapucci. Caravaggio jest tu młody i nic dziwnego, skoro Bachus powstał w ostatnich latach XVI wieku, a więc reprezentuje wczesne dzieła mistrza. Publiczności udostępniono odfiltrowaną i wyostrzoną wersję wizerunku malarza; normalnie trudno ją wypatrzyć gołym okiem. Szczególnie dobrze widać twarz - nos i oczy – oraz otaczającą szyję białą krezę. Opisując, co ujrzał na karafce, Marangoni zaznaczał, że Caravaggio miał duże oczodoły, wydatny i lekko zadarty nos oraz mięsiste, nieco rozchylone usta. Lapucci uważa, że początkowo portret artysty był doskonale widoczny, ale zamazały go liczne konserwacje. Dodatkowa warstwa farby, którą pokryto ciemne partie Bachusa, dopełniła dzieła i całkowicie ukryła miniaturkę.

Amerykańscy naukowcy odkryli na północnym wschodzie Chin miniaturowy "prototyp" tyranozaura. Choć był 100-krotnie mniejszy od swego następcy, już przed 125 mln lat miał wszystkie jego flagowe cechy. Paul Sereno z Uniwersytetu Chicagowskiego przyznaje, że nigdy wcześniej nie spotkał się z takim zjawiskiem. Raptorex kriegsteini ważył mniej więcej tyle, co człowiek i mierzył 274 cm. Podobnie jak Tyrannosaurus rex, mógł się pochwalić dużą w stosunku do tułowia głową, krótkimi przednimi kończynami oraz smukłymi stopami, doskonale przystosowanymi do biegania. Oznacza to, że cechy, uznawane wcześniej za szczególne dla dużych drapieżników, mogą być również użyteczne dla mniejszych zwierząt. To powszechne przekonanie, że ramiona stawały się krótsze wraz z powiększaniem rozmiarów ciała. Nikt nie miał jednak pojęcia, że kiedyś istniało coś takiego, jak Raptorex. Forma mózgu miniatury sugeruje, że gatunek ten dysponował powiększoną opuszką węchową à la tyranozaur, co sugeruje, że miał wyostrzone powonienie. Sereno zachwyca się skalowalnością planu ciała tyranozaurowatych, który po "rozdmuchaniu" przed 90 mln lat pozwolił swojemu właścicielowi całkowicie zdominować niszę drapieżników zarówno w Azji, jak i w Ameryce Północnej. Henry Kriegstein, prywatny kolekcjoner skamielin, odkupił pozostałości Raptoreksa od handlarza. Gdy zespół Sereno zakończy szczegółowe badania niemal kompletnego szkieletu, powróci on do muzeum w Regionie Autonomicznym Mongolii Wewnętrznej. Okaz nie był co prawda w pełni dorosły, lecz na podstawie wysycenia kości wapniem paleontolodzy szacują, że do osiągnięcia dojrzałości niewiele mu już brakowało. Odkrycie Raptoreksa uświadomiło naukowcom, że przodkowie tyranozaurów dużo wcześniej przystosowali się do swojej drapieżniczo-biegającej roli. Ich głowa była duża, by pomieścić silne żwacze, a nogi wzmocniły się, aby umożliwić pościg. Wiedząc, że Raptorex radził sobie doskonale mimo niewielkich gabarytów, Amerykanie stwierdzili, że również młode T. rex mogły być tak samo groźnymi maszynami do zabijania, co ich rodzice.

Jednym z najszerzej znanych obyczajów kojarzonych z mieszkańcami Ameryki Południowej jest miniaturyzowanie odciętych ludzkich głów. Naukowcy od dawna zastanawiają się, czemu miało to służyć. Jedni sądzą, że głowy to trofea wrogów zabitych w walce, inni uważają, iż mają one coś wspólnego z rytuałami obfitości, a jeszcze inne teorie wspominają o kulcie przodków. Badania naczynia znajdującego się w chicagowskim Field Muzeum wykazały, że wyrzeźbiono na nim wojowników obwieszonych zminiaturyzowanymi głowami oraz bezgłowe ciała wrogów. To może sugerować, że głowy były trofeami wojennymi. Tym bardziej, iż w grobach na płaskowyżu Nazca znajdowano osoby pochowane wraz z należącą do nich kolekcją głów. Rozwiązanie pozornie tylko jest proste, gdyż istnieją naczynia, na których przedstawiono rolnicze obrzędy obfitości i występują w nich również odcięte zminiaturyzowane głowy. Religijny charakter obyczaju podkreślają też przedstawienia mitycznych stworzeń obwieszonych głowami. Sprawę jeszcze bardziej skomplikowały najnowsze badania zminiaturyzowanych głów, które znajdują się w kolekcji Field Museum. Uczeni stwierdzili, że jeśli zminiaturyzowane głowy są zdobyczami wojennymi, to powinny pochodzić z innego regionu, niż ci, którzy je kolekcjonowali. Zbadano więc izotopy tlenu, strontu i węgla w emalii zębów głów i porównano wyniki z emalią miejscowej ludności pochowanej na płaskowyżu Nazca. Okazało się, że głowy pochodzą z tego samego regionu. Może to więc wskazywać, iż mamy tu do czynienia z kultem przodków. Ale nie można też wykluczyć walk prowadzonych pomiędzy bardzo podobnymi społecznościami, żyjącymi obok siebie. Archeolodzy mają nadzieję, że badania nad głowami pozwolą stwierdzić, w jaki sposób rozwijały się struktury społeczne i polityczne w prekolumbijskiej Ameryce.