Znajdź zawartość

Susan Goldin-Meadow, psycholog lingwistyki z Uniwersytetu w Chicago, postanowiła sprawdzić, czy różnice w szyku zdań poszczególnych grup językowych wpływają jakoś na komunikację niewerbalną. W większości języków zachodnich, w tym w polskim czy hiszpańskim, stosuje się następującą konstrukcję zdań: podmiot-orzeczenie-dopełnienie (Laura czyta książkę). W językach wschodnich, np. koreańskim lub tureckim, stosuje się natomiast szyk podmiot-dopełnienie-orzeczenie (Laura książkę czyta). W eksperymencie Amerykanów wzięło udział 40 osób, których językiem ojczystym był chiński, turecki, angielski albo hiszpański. Wszystkich poproszono o odegranie scenki zaproponowanej przez komputer wyłącznie za pomocą ruchów ciała i gestów. Można się więc było np. stać chłopcem pijącym z butelki gazowany napój czy kapitanem łodzi wylewającym wiadro wody. Abstrahując od szyku używanego w języku ojczystym, większość uczestników zabawy w mimów posługiwała się konstrukcją podmiot-dopełnienie-orzeczenie. Myśleliśmy, że ludzie naśladują w gestach gramatykę swojego języka, tak się jednak nie stało. W drugim z eksperymentów pani psycholog poprosiła ochotników o odtworzenie scenki rodzajowej za pomocą slajdów przedstawiających poszczególne jej elementy. Znowu członkowie wszystkich kultur pokazywali je w kolejności podmiot-dopełnienie-orzeczenie. Goldin-Meadow wyciągnęła na tej podstawie wniosek, że ta uniwersalna syntaktyka jest wbudowana w nasz mózg. Wg niej, języki odbiegające od podstawowej reguły zostały ukształtowane przez wpływy kulturowe.

Wyjazd za granicę to doskonały sposób na podszlifowanie języka. Ułatwia komunikowanie i poruszanie w obcym świecie. Często jednak okazuje się, że ludzie mają problem z powrotem do własnego języka, a posługiwanie się nim sprawia kłopoty. Zjawisko to zafascynowało Benjamina Levy'ego, psychologa z University of Oregon, który nie mógł pojąć, jak można zapomnieć, nawet chwilowo, słów używanych przez całe życie. W badaniu, którego wyniki opisano w styczniowym wydaniu magazynu Psychological Science, Levy i dr Michael Anderson wykazali, że podróżnicy nie zapominają ojczystego języka z powodu nieposługiwania się nim. Fenomen ten odzwierciedla natomiast proces aktywnego hamowania pochodzących z niego słów. Dzieje się tak, by przypominanie sobie ich nie rozpraszało podczas porozumiewania się w nowym dla nas języku. Jest to z pewnością strategia bardzo adaptacyjna, ułatwiająca naukę drugiego języka. W studium Amerykanów osoby anglojęzyczne, które przynajmniej przez rok uczyły się hiszpańskiego, wielokrotnie proszono o nazywanie przedmiotów po hiszpańsku. Im więcej razy powtarzały wyrazy hiszpańskie, tym trudniej było im sobie przypomnieć angielski odpowiednik. Zaobserwowano także pewną interesującą rzecz. Studenci w większym stopniu dwujęzyczni dużo rzadziej doświadczali opisywanego efektu, co sugeruje, że hamowanie mowy ojczystej odgrywa dużą rolę na początkowych etapach nauki drugiego języka. Trzeba wtedy ignorować łatwo przychodzące na myśl znane słowa i nadal zmagać się z problemem wyrażania własnych uczuć. Potem wyrazy z obu języków są dostępne w podobnym stopniu, hamowanie czegokolwiek nie ma więc sensu.