Znajdź zawartość

Z badań, w ramach których ponad 100 naukowców z całego świata wykorzystało największe bazy danych dotyczące lasów wynika, że na Ziemi istnieje około 73 000 gatunków drzew, w tym około 9200 gatunków, których jeszcze nie odkryliśmy. Możemy zatem nie znać nawet 14% gatunków drzew. Większość z nich to prawdopodobnie rośliny rzadko występujące, o niewielkiej liczbie osobników, żyjące na niewielkich obszarach. To zaś oznacza, że są one szczególnie zagrożone przez takie działania jak wycinka lasów czy zmiany klimatu. Uzyskane przez nas wyniki pokazują, jak bardzo światowa bioróżnorodność lasów jest zagrożona przez zmiany antropogeniczne, szczególnie przez zmiany w wykorzystaniu ziemi oraz zmiany klimatów. Rzadkie gatunki drzew są bowiem nieproporcjonalnie bardziej zagrożone przez taki działania niż gatunki bardziej rozpowszechnione, mówi jeden z głównych autorów badań, ekolog lasu Peter Reich z University of Michigan. Na potrzeby badań naukowcy przeanalizowali dane z Global Forest Biodiversity Initiative (GFBI) i TREECHANGE, wielkich baz, w których znajdują się informacje o 64 100 gatunkach drzew. Liczba ta zgadza się z wcześniejszymi szacunkami, mówiącymi, że na planecie żyje około 60 000 gatunków drzew. Połączyliśmy te informacje w jedną globalną bazę danych. Informacje o każdym z gatunków pochodzą od specjalistów, którzy wybrali się do lasu, zidentyfikowali i zmierzyli każde z wymienionych drzew oraz zebrali inne informacje o jego cechach, dodaje drugi z głównych autorów, Jingjing Liand z Purdue University, który jest koordynatorem Global Forest Biodiversity Initiative. Po połączeniu zestawów danych naukowcy wykorzystali zaawansowane metody statystyczne, dzięki którym mogli oszacować liczbę unikatowych gatunków drzew w skali biomu, kontynentu i świata, uwzględniając przy tym gatunki jeszcze nieodkryte. Wykonane taką metodą ostrożne szacunku mówią, że na Ziemi żyją 73 274 gatunki drzew, a to oznacza, że dotychczas nie odkryliśmy około 9200 gatunków. Prawdopodobnie około 40% z tych nieodkrytych gatunków znajduje się w Ameryce Południowej. Na kontynencie tym znajduje się też największa liczba – 8200 – rzadkich gatunków drzew, a 49% wszystkich żyjących tam gatunków nie występuje na żadnym innym kontynencie. Najprawdopodobniej najwięcej z nieodkrytych jeszcze gatunków drzew Ameryki Południowej znajduje się w wilgotnych lasach basenu Amazonki oraz w Andach na wysokości od 1000 do 3500 metrów nad poziomem morza. Oprócz 27 000 znanych gatunków drzew Ameryki Południowej może tam występować nawet 4000 gatunków nieznanych. Większość z nich to mogą być endemity żyjące w basenie Amazonki i na granicy między Amazonką a Andami, stwierdza Reich. Na całym świecie niemal 2/3 znanych gatunków drzew występuje w wilgotnych klimatach tropikalnych i subtropikalnych. To obszary charakteryzujące się duża bioróżnorodnością, która jest słabo zbadana. Specjaliści przypuszczają, że również w tropikalnych i subtropikalnych lasach suchych kryje się wiele nieznanych gatunków drzew. « powrót do artykułu

Około 30% gatunków drzew zagrożonych jest wyginięciem, a niemal 150 gatunków już wyginęło w środowisku naturalnym – czytamy w opublikowanym właśnie raporcie State of the World's Trees. W raporcie przygotowanym przez ekspertów z Botanic Gardens Conservation International we współpracy m.in. z naukowcami z Bournemouth University, Penn State University i Haiti National Trust, oceniono stan 58 497 gatunków drzew. Ekosystemy leśne pokrywają około 31% lądów. Odgrywają olbrzymią rolę w procesach biogeochemicznych odbywających się na naszej planecie. Wpływają na wytwarzanie gleby, obieg wody, węgla i składników odżywczych oraz na klimat. W drzewach uwięziona jest połowa węgla znajdującego się na powierzchni ziemi, a ponad 75% dostępnych zasobów słodkiej wody pochodzi z dorzeczy znajdujących się w lasach. Lasy zapewniają też habitat dla olbrzymiej liczby gatunków, żyje w nich co najmniej połowa lądowych gatunków roślin i zwierząt. Jednak lasy to nie wszystkie miejsca występowania drzew. Rośliny te znajdziemy też na sawannach, pustyniach, mokradłach, w ekosystemach przybrzeżnych i skalistych oraz w sztucznych, jak ekosystemy miejskie. Drzewa znajdują się u podstawy piramidy troficznej, wszędzie tam, gdzie istnieją, są powiązane z istnieniem wielu gatunków. O tym, jak olbrzymią rolę odgrywają, niech świadczy chociażby fakt, że na terenie Wielkiej Brytanii z rodzimym gatunkiem dębu powiązanych jest 2300 gatunków. Wyginięcie gatunku znajdującego się na dole piramidy troficznej grozi wywołaniem całej kaskady znikania innych gatunków, co może prowadzić do załamania całego ekosystemu. A drzewa są wskaźnikiem zdrowia ekosystemu i zapewniają mu cały szereg usług, od oczyszczania wody, zapobiegania powodziom i erozji gleby, po regulowanie temperatury i jakości powietrza. Drzewa zapewniają też całą gamę produktów, z których korzystają zarówno lokalni mieszkańcy, jak i światowa gospodarka – drewno, zarówno budowlane, do produkcji mebli jak i na opał, związki wykorzystywane w medycynie, przemyśle kosmetycznym, owoce i orzechy. Obecne zróżnicowanie gatunków drzew to wynik milionów lat ewolucji. Znamy 58 497 gatunków drzew, to jednak z pewnością nie wszystko. Niektóre regiony świata zostały pod tym względem słabo zbadane, więc można przypuszczać, że wielu gatunków jeszcze nie opisano. Najwięcej gatunków drzew – 23 631 – występuje w krainie neotropikalnej, obejmującej Amerykę Centralną i Południową. Kolejnym regionem jest kraina orientalna zwana indomalajską obejmująca tropikalne regiony Azji. Tam rozpoznano 13 739 gatunków. W krainie afrotropikalnej (Afryka subsaharyjska i Madagaskar) żyje 9 237 gatunków drzew, a w australijskiej, w skład której wchodzi Australia, Nowa Zelandia, Nowa Gwinea i większość wysp Pacyfiku, jest ich 7442. W największej z krain, palearktycznej (Europa, Afryka powyżej zwrotnika Raka, Półwysep Arabski, Japonia, Azja na północ od Himalajów) żyją 5994 gatunki drzew. Znacznie mniej jest ich w Oceanii (1602), a najmniej w nearktyce (Ameryka Północna i Grenlandia) – 1432. Z raportu dowiadujemy się, że w stanie naturalnym wyginęły 142 (0,2%) gatunki drzew. Zagrożonych jest zaś aż 17 510 (29,9%) gatunków, wśród nich jest ponad 440 gatunków reprezentowanych przez mniej niż 50 roślin. Jednym z nich jest np. Karomia gigas, którego populacja liczy zaledwie 21 dojrzałych drzew. Do kategorii prawdopodobnie zagrożonych zaliczono zaś 4099 (7,1%) gatunków. Wiemy też, że 24 255 (41,5%) gatunków nie jest zagrożonych. Autorzy raportu, ze względu na brak odpowiednich danych, nie byli w stanie ocenić stanu 7700 (13,2%) gatunków, a 4790 gatunków (8,2%) nie zostało poddanych ocenie. Najwięcej gatunków drzew wyginęło w krainie orientalnej, z której zniknęło ich aż 41. Kraina neotropikalna jest uboższa o 31 gatunków, z afrotropikalnej i nearktcznej zniknęło po 21 gatunków, w palearktycznej straciliśmy 9 gatunków, w Oceanii 8, a w krainie australijskiej 5. Nieco inaczej przedstawia się sytuacja gatunków zagrożonych. Największe straty może ponieść kraina neotropikalna, gdzie zagrożonych jest aż 7047 gatunków. Następna na niechlubnej liście jest kraina orientalna (3819 gatunków zagrożonych), później afrotropikalna (3644) i australijska (1487). W krainie palearktycznej zagrożonych jest zaś 1309 gatunków, w nearktycznej 345, a w Oceanii 275. Dla drzew największym problemem jest przede wszystkim działalność człowieka. Aż 29% drzew zagrożonych jest przez działalność rolniczą, a 27% przez wycinkę w celu pozyskania drewna. Wypas zwierząt zagraża istnieniu 14% drzew, rozwój budownictwa to zagrożenie dla 13% drzew. Taki sam odsetek zagrożony jest przez pożary. Działalność człowieka związana z produkcją energii i górnictwem stanowi zagrożenie dla 9%, wycinka pod plantacje drzew to zagrożenie dla 6%, gatunki inwazyjne i inne gatunki niszczące te rośliny to problem dla 5% drzew, a zmiany klimatyczne zagrażają 4%. « powrót do artykułu

Naukowcy z Queensland University of Technology (QUT) odkryli, że rośliny odgrywają ważną rolę w jonizacji powietrza. Doktorzy Rohan Jayaratne i Xuan Ling przeprowadzili eksperymenty w 6 miejscach wokół Brisbane. Stwierdzili, że stężenie anionów i kationów w powietrzu było na terenach gęsto zadrzewionych 2-krotnie wyższe niż na otwartych obszarach porośniętych trawą, np. parkach. Jayaratne wyjaśnia, że w atmosferze znajdują się śladowe ilości gazu radonu, który w czasie rozpadu emituje promieniowanie alfa o małej przenikliwości, ale o dużej zdolności jonizującej. Za powstawanie jonów odpowiada też promieniowanie kosmiczne. Radon to produkt rozpadu radu, który naturalnie występuje w skałach i minerałach. Ponieważ rad występuje w skałach, a radon jest rozpuszczalny w wodzie, w wodach gruntowych występuje szczególnie dużo tego pierwiastka. Drzewa działają jak pompy radonu. Najpierw za pomocą korzeni pobierają wodę z Rn, a potem przeprowadzają transpirację [czynne parowanie wody z nadziemnych części roślin]. Szczególnie dobrymi pompami radonu są drzewa z głębokim systemem korzeniowym, np. eukaliptusy. Australijczycy wyliczyli, że w lesie eukaliptusowym, gdy wskaźnik transpiracji jest najwyższy, drzewa odpowiadają za 37% radonu w powietrzu. Naukowcy przypominają, że cząstki naładowane z większym prawdopodobieństwem odkładają się w płucach niż cząsteczki nienaładowane. Nie sądzimy, że jony są niebezpieczne - zagrożenie stwarzają zanieczyszczenia. Jeśli w powietrzu nie ma groźnych cząsteczek, które mogłyby się przyłączyć do jonów, nie ma ryzyka utraty zdrowia.

Specjaliści z należącego do NASA Jet Propulsion Laboratory (JPL), University of Maryland oraz Woods Hole Research Center stworzyli szczegółową mapę wysokości lasów. Pomoże ona zrozumieć rolę, jaką odgrywają lasy w zmianach klimatu oraz w jaki sposób ich wysokość wpływa na zamieszkujące je gatunki. Mapę stworzono za pomocą umieszczonego na orbicie lasera, który zbadał wysokość lasów wysyłając w ich kierunku 2,5 miliona impulsów świetlnych. Dane z odbicia światła były następnie szczegółowo analizowane i porównywane z informacjami uzyskanymi z 70 stacji naziemnych. Badania wykazały, że, ogólnie rzecz ujmując, wraz ze wzrostem szerokości geograficznej, spada wysokość drzew. Najwyższe rośliny znajdują się w tropikach, a im bliżej biegunów, tym są niższe. Znaczącym wyjątkiem jest roślinność Australii i Nowej Zelandii znajdująca się w okolicach 40. stopnia szerokości południowej. Rosną tam eukaliptusy, należące do najwyższych roślin na Ziemi. Najnowsze pomiary wykazują, że lasy na naszej planecie są wyższe, niż wcześniej szacowano. Dotyczy to w szczególności lasów w tropikach i tajgi. Niższe za to niż sądzono są lasy na obszarach górskich. Nasza mapa to jeden z najdokładniejszych dostępnych obecnie pomiarów wysokości lasów na Ziemi - mówi Marc Simard z JPL. Nawet jednak te pomiary nie są doskonałe. Na ich dokładność wpływa bowiem zarówno stopień w jakim człowiek na poszczególnych obszarach zniszczył lasy, jak i różnice w wysokości poszczególnych drzew. Dla niektórych części globu pomiary będą zatem znacznie bardziej dokładne niż dla innych.

Pojawienie się w toku ewolucji i rozpowszechnienie drzewopodobnych roślin na zawsze zmieniło przed ok. 330 mln lat krajobrazy na całym świecie. I nie chodzi tu bynajmniej o ładne widoki, ale o ustabilizowanie dzięki długim korzeniom brzegów rzek. Wcześniej płynęły one swobodnie na dużych obszarach, tworząc płytkie rozlewiska (Nature Geoscience). Jak wyjaśniają Neil Davies i Martin Gibling z Dalhousie University, po pojawieniu się drzew rzeki stały się rzekami w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Wolno meandrując po równinie zalewowej, woda płynęła pojedynczymi głębokimi kanałami (fachowo mówi się o rzekach jednokorytowych) i tylko od czasu do czasu pokonywała brzegi, tworząc nowe kanały. Obszary zalewowe z ustalonymi kanałami były dobrze nawodnione, nic więc dziwnego, że powstawały na nich grube warstwy żyznej gleby, sprzyjającej tworzeniu się ekosystemów leśnych. Skąd takie wnioski? By do nich dojść, Kanadyjczycy musieli przeprowadzić własne badania w terenie i przewertować 330 wcześniejszych prac kolegów i koleżanek po fachu. Panowie skupili się na studiach dotyczących kanałów rzecznych zachowanych w warstwach skał osadowych, w tym tych widocznych na klifach. Davies i Gibling dostrzegli charakterystyczny wzorzec osadów rzecznych w skałach osadowych z karbonu. Później pojawiał się on w każdym następnym okresie geologicznym. W niektórych miejscach zachowały się skamieniałe gałęzie i nagromadzenia kłód. Świadczy to o tym, że brzegi rzeki porastały drzewopodobne rośliny. Głębokość i zróżnicowanie systemów korzeniowych dramatycznie wzrosły [podobnie zresztą jak gęstość lasów]. Doszło do niesamowitego wzmocnienia stabilności całej równiny zalewowej. Pojawienie się roślin lądowych w paleozoiku było z kilku względów bardzo ważnym wydarzeniem. Na początku kambru mieliśmy do czynienia z rozlanymi, luźnymi i pozbawionymi warstw gruboziarnistymi osadami, które do końca dewonu zmieniły się w zróżnicowany system meandrujących cieków wodnych ze stabilnymi równinami zalewowymi. "Debiut" warstw stratygraficznych można powiązać z rozwojem w karbonie bogatych w materię organiczną niskoenergetycznych systemów rzecznych ze stabilnymi wyspami aluwialnymi.

Tripedalia cystophora należą do gromady kostkowców, które z wyglądu bardzo przypominają krążkopławy. Zazwyczaj zamieszkują namorzyny, gdzie obficie występują krewetki, a liczne oczy pomagają im w unikaniu zderzeń z podwodnymi obiektami. Naukowców zaintrygowało jednak, że część z oczu stale spogląda w górę (za ustawienie odpowiadają znajdujące się w strukturach otaczających oczy kryształy gipsu). Okazuje się, że dzięki temu zwierzęta mogą śledzić, co dzieje się nad powierzchnią wody. Dan-Eric Nilsson, biolog z Uniwersytetu w Lund, doszedł do tego, przeprowadzając ciekawy eksperyment. Wraz z zespołem umieścił zwierzęta w otwartym akwarium, a następnie opuścił je na dno w lesie namorzynowym w Portoryko. Naukowcy monitorowali T. cystophora za pomocą kamery wideo. Kiedy akwarium znajdowało się blisko drzew, a ich korony były nadal widoczne dokładnie nad nim, kostkowce co chwilę uderzały ciałem w ścianę najbliższą roślinom. Gdy jednak akwarium przesunięto o 12 m od krawędzi lasu i nad powierzchnią wody nie było widać drzew, zwierzęta pływały we wszystkich kierunkach. Ponieważ zbiornik uniemożliwiał kontakt ze związkami chemicznymi znajdującymi się w wodzie pływowej, a muł ograniczał widoczność, wg Nilssona kostkowce musiały orientować się w przestrzeni dzięki drzewom. To pierwszy taki przypadek, by naziemne wskazówki były wykorzystywane przez kostkowce czy jakiekolwiek inne bezkręgowce do nawigowania [w środowisku wodnym]. Chowanie się pod gałęziami/koroną drzew jest bardzo rozsądne, ponieważ krewetki, na które polują T. cystophora, występują głownie na płyciźnie. Szwedzi zrobili zdjęcia tuż przy powierzchni wody i sporządzili na tej podstawie modele, co kostkowce mogą widzieć dzięki skierowanym ku górze oczom. W ten sposób ustalili, że mogą wykryć drzewa zlokalizowane do 8 m od brzegu lasu.

Po intensywnych deszczach monsunowych na przełomie lipca i sierpnia 2010 roku Pakistan nawiedziła ogromna powódź. W prowincji Sindh na drzewach schroniły się miliony pająków. Osnute całunem pajęczyny drzewa powoli umierają, ale gromady drapieżników wyłapują mnożące się w wilgoci komary, chroniąc ludzi przed malarią. Woda sięgnęła bardzo wysoko i schodzi powoli (The New York Times pisał, że ubiegłoroczna powódź była najgorsza od 80 lat), dlatego pająki musiały zostać w swoich azylach na dłużej. Mieszkańcy mówią, że nigdy nie widzieli na drzewach takich kokonów, ale wcale na nie nie narzekają, bo mimo stojącej wody po komarach ani widu, ani słychu, a przynajmniej jest ich mniej niż można by się w takich warunkach spodziewać. Wyglądający nieco księżycowo krajobraz można podziwiać na wykonanych pół roku po powodzi zdjęciach Russella Watkinsa z brytyjskiego Departamentu Rozwoju Międzynarodowego (Departament of International Development).

Pokryte drzewami wysepki z mokradeł Everglades to nie do końca twory geologiczne, lecz właściwie pokryte skałami osadowymi prehistoryczne pryzmy śmieci. Badania archeologiczne wykazały bowiem, że pod warstwą torfu w caliche znajdują się rozmaite artefakty, kości i węgiel drzewny, a pod nimi coś jeszcze. Zazwyczaj wysepki mają około metra wysokości i kształt łzy. Kiedyś sądzono, że są one posadowione na wybrzuszeniach z węglanów ze skały macierzystej. Kiedyś jednak Robert Carr z Archaeological and Historical Conservancy w Davie na Florydzie ustalił, że pod torfem znajduje się czerwonoszara utwardzona warstwa. Gail Chmura i Maria-Theresia Graf z McGill University postanowiły kontynuować jego badania i zaczęły wykopaliska na kilku wysepkach. Znalazły czerwonoszarą warstwę i stwierdziły, że to caliche - iluwialna skała osadowa złożona głównie z węglanu wapnia (kalcytu). Miała ona 40-75 cm grubości i to w niej tkwiły wspomniane wcześniej artefakty wraz kośćmi i węglem. Gdy badaczki się przez nią przebiły, znalazły pryzmę śmieci sprzed 4 tys. lat. Jak więc doszło do utworzenia charakterystycznych wysepek? Kanadyjki podają, że zwierciadło wód gruntowych w Everglades podniosło się w ciągu ostatnich 5 tysięcy lat, tak więc wyniesienia stały się wygodną oazą dla drzew. Po ukorzenieniu czerpały one wodę znad skały macierzystej. Ponieważ zawierała za dużo węglanów i fosforanów, rośliny wydzielały je do okolicznej gleby, prowadząc do wytworzenia caliche (w zwykłych okolicznościach skała powstaje wskutek ewaporacji podciąganych kapilarnie roztworów przesyconych kalcytem). Drzewa doprowadziły do powiększenia i dalszego wyniesienia wysepek. Caliche chroni z kolei same drzewa, osłaniając znajdującą się pod spodem glebę przed częstymi pożarami. W takich warunkach życie może się odrodzić. Chmura obawia się jednak, że powodzie zniszczą warstwę z kalcytu.

Drobiazgowa analiza drzewnych pierścieni przyrostu rocznego wykazała, że może istnieć związek między wzrostem i upadkiem dawnych cywilizacji, np. starożytnego Rzymu, a stabilnością i nagłymi zmianami europejskiego klimatu. Archeolodzy, klimatolodzy, geografowie i historycy pracowali na 9 tysiącach przedmiotów z drewna z ostatnich 2,5 tys. lat. Ustalilia, że ciepłe i wilgotne okresy pokrywały się z erami niezahamowanego rozwoju (złotymi wiekami), podczas gdy zamieszki polityczne i niepokoje – np. wielka wędrówka ludów, wojna trzydziestoletnia czy epidemia dżumy (czarnej śmierci) - przypadały na momenty niestabilności klimatu. Jak tłumaczy Ulf Büntgen, paleoklimatolog ze Szwajcarskiego Narodowego Instytutu Badawczego Lasów, Śniegu i Krajobrazu (WSL), ekipa odwołała się do systemu dendrochronologicznego, wykorzystywanego do datowania odkopywanego materiału. Archeolodzy opracowali chronologię szerokości słojów w dębinie w środkowej Europie, która obejmuje niemal cały holocen. Stosują ją do datowania artefaktów, budynków historycznych, dzieł sztuki mebli. Chronologie żywych dębów i reliktów mogą odzwierciedlać unikatowe wzorce letnich opadów i suszy. Zespół zrekonstruował historię letnich opadów i temperatur w Europie Środkowej dla 2,5 tys. lat, przesuwając zapis o tysiąc lat dalej niż jakiekolwiek wcześniejsze studium. Wyniki bazują na pomiarach pierścieni przyrostu rocznego kilku tysięcy próbek subfosylnych (z okresu holoceńskiego), archeologicznych, historycznych i żywych z Niemiec, Francji, Włoch oraz Austrii. Informacje klimatyczne zawarte w tych drzewach pozwoliły na porównanie naturalnych fluktuacji opadów i temperatur z rozwojem społeczeństw europejskich. Klimat letni w erze rzymskiej ok. 2 tys. lat temu był stosunkowo ciepły oraz wilgotny i cechowała go mniejsza zmienność. Zwiększona zmienność z okresu między 250 a 600 r. n.e. współwystępowała natomiast z upadkiem Cesarstwa zachodniorzymskiego i wielką wędrówką ludów. Studium ujawniło także, że wilgotne i łagodne lata towarzyszyły kulturalnemu i politycznemu wzrostowi średniowiecznej Europy, podczas gdy niekorzystny klimat miał wiele wspólnego z ukształtowaniem kondycji zdrowotnej sprzyjającej pandemii dżumy i kryzysowi ekonomicznemu w XIV wieku. Minimalne temperatury z początku XVII i XIX wieku należy zaś kojarzyć z migracjami podczas wojny trzydziestoletniej i w poszukiwaniu chleba z Europy do Ameryki. Dr Büntgen podkreśla, że z badań jego zespołu nie można wnioskować o istnieniu prostego, bezpośredniego związku między zmiennością klimatu a ludzką historią. Nie da się jednak zaprzeczyć, że jakaś korelacja istnieje...

Co sprawia, że sawanna pozostaje niezmieniona przez tysiące lat, mimo iż mogłaby zostać wyparta przez las? Jak uważają naukowcy z amerykańskich uczelni, kluczową rolę w procesie ochrony tego unikalnego krajobrazu może odgrywać sam drzewostan sawanny. Wiele wskazuje na to, że aktywnie modyfikuje on środowisko, by... wywołać pożar i uchronić się przed konkurencją ze strony drzew typowo leśnych. Autorami odkrycia są trzej badacze: Brian Beckage z University of Vermont, William Platt z Louisiana State University oraz Louis J. Gross z University of Tennessee. Naukowcy stworzyli komputerowy model ekosystemu sawanny, w ktorym roślinność podzielono na trzy zasadnicze grupy: trawy, oporne na ogień drzewa sawanny oraz wrażliwe na pożary drzewa lesne. Dodatkowym elementem było występowanie pożarów w zależnosci od teoretycznego wpływu pozostałych czynników. Celem studium bylo ustalenie zmian w charakterystyce ekosystemu sawanny w zależności od występowania ewentualnych (dziś nieznanych) zależności pomiędzy określonymi typami roślinności i ich hipotetyczną zdolnością do wywoływania pożarów. Jak wynika z obliczeń, jedynym spośród rozważanych wariantów sprzyjającym zachowaniu unikalnego wyglądu sawanny jest pozytywne sprzężenie zwrotne pomiędzy występowaniem drzew opornych na ogień oraz częstotliwością pożarów. Na tej podstawie autorzy uważają, że rośliny te mogą posiadać pewną nieznaną dziś zdolność do wywoływania zmian w swoim otoczeniu, które mogłyby sprzyjać pojawianiu się ognia i wypaleniu młodych drzew charakterystycznych dla ekosystemu lasu, wrażliwych na pożary. Badania przeprowadzone przez Beckage'a, Platta i Grossa są, oczywiście, tylko komputerową symulacją, lecz dostarczają interesujących wskazówek dla ekologów. Jest to bez stosunkowo bardzo tania i efektywna metoda poszukiwania nieznanych jeszcze, lecz całkiem prawdopodobnych zjawisk występujących w przyrodzie.

Bobry olbrzymie (Castoroides ohioensis), największe gryzonie w dziejach Ziemi, które żyły w Ameryce Północnej podczas ostatniej epoki lodowcowej, jadły niewiele materiału drzewnego, jeśli w ogóle. Catherine Yansa, paleoekolog z Uniwersytetu Stanowego Michigan, oraz Peter Jacobs z University of Wisconsin–Whitewater badali ostatnio materiał pozyskany z żuchwy bobra olbrzymiego, wykopanego na farmie w południowo-wschodnim Wisconsin. Datowanie radiowęglowe wykazało, że zwierzę żyło ok. 14,5 tys. lat temu. Pyłki i skamieliny roślinne z osadów otaczających kości sugerują, że w owym czasie okolica była chłodna i bagnista, a drzewa bardzo nieliczne. Ponieważ zarówno żuchwa oraz szczęka górna, jak i zęby bobrów olbrzymich różniły się nieco od ich odpowiedników u współczesnych gatunków, para Amerykanów uważa, że z dietą sprawy miały się podobnie. Dzisiejsze bobry żywią się głównie korą i miazgą. Analiza stosunku izotopów węgla 13C i 12C w zębie Castoroides ohioensis nie pasowała jednak do wartości odnotowywanych u zwierząt jedzących materiał pochodzący z roślin lądowych, np. drzew. Zamiast tego mieściły się one w zakresie typowym dla zwierząt pochłaniających duże ilości roślin wodnych. Z tego powodu Yansa porównała prehistoryczne bobry do hipopotamów.

W ciągu kilku ostatnich lat naukowcy z grupy badawczej Baubotanik Instytutu Współczesnej Architektury i Projektowania Uniwersytetu w Stuttgarcie pracowali nad pomysłem konstrukcji z żywych roślin. Ostatnio od myślenia przeszli do działania i tak na południu Niemiec powstała 9-metrowa wieża z wierzb białych (Salix alba). Profesor Gerd de Bruyn i zespół stworzyli wieżę, której podstawa ma powierzchnię ok. 8 metrów kwadratowych. Niemcom chodziło o zademonstrowanie architektonicznego i ekologicznego potencjału żyjących budynków. Drzewa i ich metabolizm przyczyniają się do uzdrowienia miejskiego mikroklimatu i cieszą oczy swoim widokiem. Niestety, zanim drzewo się w pełni rozwinie i urośnie, w zwykłych okolicznościach muszą upłynąć lata. Odpowiedzią na to zapotrzebowanie mogą być konstrukcje z nurtu budowlanobotanicznego. Po stosunkowo krótkim etapie konstrukcyjnym nie tylko osiągają one rozmiary dorosłych drzew i z powodzeniem spełniają ich funkcje, ale są także obiektami użytecznymi architektonicznie. Podczas budowy wieży wykorzystano czasowe rusztowanie oraz 3 ocynkowane stalowe platformy. Drzewka są na razie niskie, osiągnęły wysokość mniej więcej 2 metrów. Tylko te z najniższego poziomu posadzono w gruncie, pozostałe ukorzeniają się w skrzynkach. Z czasem zespół zamierza wykorzystać starą technikę ogrodniczą: spajanie drzew w jeden duży organizm za pomocą zabiegów przypominających szczepienie. Po kilku sezonach wegetacyjnych, gdy wierzby się ze sobą zespolą, a egzemplarze z dołu wykształcą odpowiednio duży system korzeniowy, skrzynki zostaną usunięte. Wtórny przyrost systemu pędów pozwoli też kiedyś wyeliminować podpory. Wtedy bowiem same wierzby udźwigną tak platformy, jak i obciążenia robocze konstrukcji. Wg szacunków Niemców, cały proces zajmie od 8 do 10 lat.

Piękno kryje się w wielu przedmiotach, także tych codziennego użytku. Mało kto znalazłby coś interesującego w rolkach po papierze toaletowym, pudełkach po pizzy czy w torbach po fast foodzie, okazuje się jednak, że potraktowane w nietypowy sposób, ujawniają swoje drugie oblicze – stają się miniaturowymi dziełami sztuki. Wszystkie wyprodukowano z papieru, a bez drzew byłoby to niemożliwe. Być może stąd Yuken Teruya bierze swoje roślinne skojarzenia. Z pozbawionych zawartości lub pokrycia tekturek wypełzają misternie wycięte drzewka. Ich konary rozgałęziają się, a na końcu powiewają miniaturowe listki. Ze zdjęcia na stronie tytułowej gazety kiełkują siewki, a wnętrze torby po hamburgerze stało się całym wszechświatem samotnego krzewu. Projekt Drzewo nie ominął także zużytych terminarzy. W przeszłości Teruya zorganizował akcję Świt, w ramach której do designerskich przedmiotów przymocowywał klejem poczwarki jedwabników. Połączenie natury ze sztucznie utworzonymi obiektami miało odwrócić hierarchię ważności – w tym przypadku cenne cacka stawały się zaledwie rusztowaniami dla przyszłego życia. Poza tym Japończyk projektował fikcyjną walutę dla Zjednoczonej Azji, a motywy natury i rolnictwa miały symbolizować siłę ekonomiczną oraz chaos tamtego rejonu świata.

W Afryce powstanie pas drzew, nazywany czasem wielkim murem drzewnym (ang. Great Green Wall), który ma zahamować pustynnienie obszarów na południe od Sahary. Rozwiązanie takie przedstawiono już 3 lata temu, ale dopiero teraz ustalono szczegóły jego realizacji. Mur będzie się składał z kilku odcinków, rozciągających się od Mauretanii na zachodzie po Dżibuti na wschodzie. Jego zadanie to ochrona Sahelu Tropikalnego przed wysuszeniem. Na wstępną 2-letnią fazę projektu przeznaczono 3 mln dol. Plan zakłada posadzenie pasa drzew na odcinku o długości 7 tys. kilometrów. Będzie on miał 15 km szerokości. W zeszłym miesiącu został on zaaprobowany na szczycie Community of Sahel–Saharan States (CEN-SAD) dotyczącym rozwoju rejonów wiejskich i bezpieczeństwa żywnościowego, który odbywał się w Kotonu w Beninie. Wbrew nazwie, mur nie będzie się rozciągał od brzegu do brzegu Czarnego Lądu. Są to de facto 2 projekty, realizowane na zachodzie i wschodzie kontynentu. Międzynarodowy Komitet Kontroli Suszy w Rejonie Sahelu (ang. Inter-State Committee for Drought Control in the Sahel region, CILSS) współpracuje z naukowcami i przedstwicielami Burkina Faso, Mali, Mauretanii, Republiki Nigru, Nigerii oraz Senegalu. Pilotażowe sadzenie powinno się rozpocząć jeszcze we wrześniu tego roku. Drugi program obejmuje Czad, Dżibuti, Erytreę, Etiopię i Sudan. Planowo sadzenie ma się zakończyć w ciągu 2 miesięcy. Mariam Aladji Boni Diallo, szefowa komitetu organizacyjnego szczytu w Kotonu, ma nadzieję, że mur nie będzie li tylko "przepierzeniem" z drzew. Liczy na zalesienie i odnowę zasobów naturalnych, w tym wspieranie rybołówstwa oraz wypasu bydła. Wg niej, są to priorytety projektu. Problemem, jak zawsze w takich przypadkach, pozostaje jednak finansowanie. Powiązana z UNESCO organizacja Observatory of the Sahara and the Sahel przygotowała raport oceniający realizację opisanego planu. Zdaniem jej przedstawicieli, prace nad zalesieniem dadzą zatrudnienie wielu ludziom, ale zapłata powinna być częściowo wstrzymana na dwa lata. Powód? Kwota do wypłacenia miałaby być wyliczana w oparciu o ocenę wzrostu roślin.

Jak ktoś skrupulatnie wyliczył, sami tylko amerykańscy czytelnicy książek kosztują Ziemię 20 mln drzew rocznie. Znaleźli się jednak wydawcy, którzy przynajmniej częściowo rozwiązali problem, hodując w szkółkach drzewa na wszystkie publikowane przez siebie książki. Akcja Million Tree-A-Thon połączyła firmy Kedzie Press i Eco-Libris. Do końca grudnia przyszłego roku ma urosnąć aż milion książkowych drzew. Udział w programie bierze każda osoba kupująca dany tytuł. Eco-Libris współpracuje też jednak z innymi wydawcami, pisarzami, księgarniami oraz pozostałymi uczestnikami rynku księgarskiego. Eco-Libris występuje nie tylko z Kedzie Press, ale także z dwoma organizacjami z USA i Wielkiej Brytanii, które pomagają w hodowli drzew lokalnym społecznościom krajów rozwijających się: Nikaragui, Gwatemali, Panamy, Belize, Hondurasu oraz Malawi. Szkółki powstają w rejonach znacznego wylesienia. Nie dopuszcza to do erozji gleby, zwiększając zarazem plony. Zrzeszone w ramach projektu wydawnictwa nie poprzestają na zapewnieniu sobie zapasu papieru. Drukują na papierze pozyskiwanym w 100% z recyklingu (jest to surowiec niezawierający wybielających związków chloru), w dodatku ich oferta składa się z tytułów podnoszących świadomość społeczną i ekologiczną. Akcja zyskuje coraz większy rozgłos. Dużo się o niej mówi i pisze, tak że lista współpracowników wydłuża się dosłownie z dnia na dzień.