Znajdź zawartość

O tym, że kameleon potrafi przybrać barwy, dzięki którym upodabnia się do otoczenia, mówi się od dawna. Okazuje się jednak, że kameleony karłowate Smitha (Bradypodion taeniabronchum), gatunek endemiczny dla RPA, dostosowują zmiany koloru do sposobu widzenia świata przez drapieżnika (Biology Letters). Zespół Devi Stuart-Fox z Uniwersytetu w Melbourne schwytał 8 samców i 8 samic zagrożonego gatunku. Zwierzęta umieszczono na gałęzi i pokazano im realistyczne modele dwóch drapieżników, które w największym stopniu przetrzebiają szeregi tych kameleonów: dzierzby białoczelnej (Lanius collaris) oraz boomslanga (Dispholidus typus), węża nadrzewnego znanego bardziej pod polską nazwą dysfolid. Za pomocą spektrometru określono barwy i ich jasność zarówno w odniesieniu do otoczenia, jak i samego kameleona. Procedurę powtarzano dwukrotnie: przed i po wystawieniu modelu drapieżnika. Okazało się, że stykając się z ptakiem, zwierzę w większym stopniu dopasowywało swoje barwy do tła. Kiedy jednak wzięto pod uwagę budowę oczu obu drapieżników, wyszło na jaw, że przez cały czas kameleon był lepiej ukryty dla węża, który nie widzi dobrze kolorów. Chowając się przed nim, Bradypodion taeniabronchum nie musiały zmieniać barw w aż tak widowiskowy sposób, jak dla dierzby. Kiedy zwierzętom prezentowano makietę węża, zawsze były bledsze od otoczenia. Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że ptaki nadlatują od góry i widzą kameleona na tle ciemniejszej ziemi, a węże wpełzają od dołu, obserwując jaszczurkę na tle jasnego nieba – wyjaśnia Stuart-Fox.

Badania kameleonów w ich naturalnym środowisku wykazały, że zmiana kolorów może być nie tylko sposobem wtopienia się w tło, ale także, a może przede wszystkim, sygnałem społecznym. W ten sposób komunikuje się np. zainteresowanie osobnikiem płci przeciwnej lub jego brak. Devi Stuart-Fox i Adnan Moussalli z Uniwersytetu w Melbourne wybrali do badań afrykańskie kameleony karłowate. Za pomocą jaskrawych kolorów pokazujących się na boku dosłownie w mgnieniu oka samice wyrażają zainteresowanie samcem bądź odrzucenie jego zalotów, a samce sygnalizują agresję lub poddanie innemu samcowi. Biolodzy nie wiedzieli, czemu niektóre gatunki zmieniają barwy w większym stopniu od pozostałych. Przypuszczali, że wszystko zależy od otoczenia, w jakim żyją zwierzęta. Jeśli jest różnokolorowe, kameleony powinny być w stanie wytworzyć równie imponującą paletę barw. Gdy środowisko jest raczej jednobarwne, nie ma potrzeby aż tak się wysilać. Szybko okazało się jednak, że to nieprawda... Australijczycy zebrali samce reprezentujące 21 podgrup genetycznych kameleonów karłowatych. Zaaranżowali sytuację konfrontacji, ustawiając je naprzeciw siebie na gałęzi oraz mierzyli zachodzące na co dzień zmiany kolorów. Posługiwali się spektrometrem, ponieważ jaszczurki te widzą w ultrafiolecie. Jak podsumowuje Stuart-Fox, zależało im na ujrzeniu kameleona okiem innego kameleona. Na koniec naukowcy sprawdzili, jak postrzegają je żywiące się nimi drapieżniki: jastrzębie i dzierzby. Okazało się, że paleta barw kameleonów nie powiększała się wraz ze wzrostem zróżnicowania otoczenia. Gatunki najbardziej zmieniające barwy wytwarzały za to najwyraźniejsze wzory. Ewolucji "chodziło" więc przede wszystkim o czytelność komunikatów społecznych, a nie o ukrywanie. Kameleony nie muszą się obawiać drapieżników, ponieważ rozbłysk na boku pojawia się i zmienia w ciągu milisekund (PLoS Biology).