Znajdź zawartość

Transfuzjologia jest działem medycyny, bez którego trudno wyobrazić sobie wiele zabiegów medycznych. Wiąże się ona z funkcjonowaniem i działalnością takich specjalności, jak chirurgia, kardiochirurgia, położnictwo, ginekologia, onkologia, pediatria, transplantologia i wiele innych. Jednak zanim krew zostanie podana pacjentowi, konieczne jest jej przebadanie oraz sprawdzenie, czy w surowicy/osoczu biorcy nie ma przeciwciał odpornościowych. Ich obecność stwarza zagrożenie pojawienia się reakcji hemolitycznych i dalszej immunizacji, w przypadku gdy krew nie będzie odpowiednio dobrana. Alloprzeciwciała u pacjentów wymagających leczenia krwią mogą powodować niepożądanie reakcje poprzetoczeniowe oraz chorobę hemolityczną u noworodka w przypadku kobiet ciężarnych. W celu wyeliminowania ryzyka wystąpienia takich niepożądanych reakcji, należy odpowiednio wcześnie wykryć obecność alloprzeciwciał. Leczenie krwią poprzedzone jest wykonaniem oznaczenia grupy krwi pacjenta oraz badaniem przeglądowym przeciwciał odpornościowych. Potwierdzony wynik badania grupy krwi uprawnia lekarza do zlecenia wykonania próby zgodności serologicznej, w której sprawdza się grupy skrócone biorcy oraz wszystkich dawców, wykonuje badanie przeglądowe przeciwciał oraz właściwą próbę zgodności – czyli reakcje krwinek dawców z surowicą bądź osoczem biorcy. Jeżeli w badaniu przeglądowym przeciwciał (czyli tzw. Screeningu), wszystkie reakcje są ujemne, pacjentowi dobiera się krew zgodną w obrębie układu ABO oraz antygenu D z układu Rh. U kobiet przed menopauzą- dodatkowo pozbawioną antygenu K z układu Kell, gdyż jest on silnym immunogenem. W przypadku, gdy screening przeciwciał jest dodatni, oznacza to, że pacjent posiada przeciwciała, które należy zidentyfikować. Wykonanie autokontroli umożliwia stwierdzić, czy wykryto obecność auto-, czy też alloprzeciwciał. Tylko odpowiednio dobrana krew, pozbawiona antygenu do którego pacjent wytworzył przeciwciała, będzie bezpieczna do podania, w przypadku konieczności transfuzji. Krew taka musi być wówczas dobrana w obrębie układu Rh, czyli antygenu D, C, E oraz antygenu K z układu Kell. Jest tak dlatego, że antygeny z układu Rh oraz Kell uznaje się za najbardziej immunogenne. Immunogenność odzwierciedla zdolność wywołania reakcji odpornościowej, skutkującej produkcją alloprzeciwciał. W związku z powyższym często obserwuje się u pacjentów obecność przeciwciał z wyżej wymienionych układów, jeżeli krew podana pacjentowi posiadała ten antygen. Pacjent, który wytworzył już przeciwciała odpornościowe może być również zdolny do odpowiedzi immunologicznej na inny antygen, a więc do dalszej immunizacji. Można się zastanawiać, jakie są przyczyny immunizacji. Istnieje wiele czynników warunkujących wytworzenie przeciwciał. Należy do nich stan immunologiczny pacjenta oraz obecność chorób, między innymi autoimmunologicznych. Toczący się w ustroju stan zapalny również sprzyja produkcji przeciwciał. Nie bez wpływu pozostają też przebyte ciąże i przyjmowane leki. Najczęściej w odpowiedzi na obcy antygen wytwarzane są przeciwciała o jednej swoistości. Zdarza się też tak, że w surowicy pacjenta można wykryć przeciwciała o dwóch,  trzech swoistościach lub nawet więcej. Wówczas identyfikacja takich przeciwciał staje się bardziej skomplikowana i czasochłonna. Wymaga poszerzenia badania o reakcje z dodatkowymi krwinkami w panelu krwinek wzorcowych stosowanych do identyfikacji, czy też zastosowania innych, niejednokrotnie czasochłonnych badań, takich jak np. adsorpcja i elucja. Stanowi to niemałe wyzwanie dla serologa. Najczęściej obserwuje się występowanie przeciwciał z układu Rh, Kell, MNS, Duffy, czy też Kidd. Wynik pacjenta, który posiada alloprzeciwciała ma szczególne znaczenie, w przypadku konieczności leczenia krwią. Pacjent powinien okazywać go przy każdej hospitalizacji. Informacja w nim zawarta, przyspieszy pracę serologa i tym samym dobór odpowiedniej krwi do przetoczeń, zwłaszcza w sytuacji, gdy konieczne jest ratowanie życia pacjenta. Wówczas zyskujemy czas, który musiałby zostać przeznaczony na identyfikację przeciwciał od samego początku. Piśmiennictwo Medyczne zasady pobierania krwi, oddzielania jej składników i wydawania, obowiązujące w jednostkach organizacyjnych publicznej służby krwi, red. M. Łętowska. Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa 2014 Fabijańska- Mitek J., Bochenek- Jantczak D., Grajewska A., Wieczorek K.: Badania immunohematologiczne i organizacja krwiolecznictwa – kompendium, Fundacja Pro Pharmacia Futura, Warszawa 2017 Immunologia krwinek czerwonych. Grupy krwi., red. Fabijańska-Mitek J. OINPHARMA Sp. z o.o., Warszawa 2007 Korsak J., Łętowska M.: Transfuzjologia kliniczna, 2009 « powrót do artykułu