Znajdź zawartość

Jednym z aspektów ludzkiej kultury jest rozwinięta sztuka kulinarna. Wkładamy wiele wysiłku w przygotowanie i doprawienie żywności. Teraz naukowcy z Uniwersytetu Medycyny Weterynaryjnej w Wiedniu zaobserwowali, że kakadu białookie manipulują pożywieniem, by nadać mu dodatkowy smak i teksturę. Zaczęło się od trzech ptaków – Pipina, Mukiego i Kiwi – które mieszkają w dużej wolierze. Uczeni zauważyli, że ptaki, przed zjedzeniem sucharów, maczały je w wodzie. Zauważyliśmy to zachowanie i zaczęliśmy się zastanawiać, dlaczego kakadu tak się zachowują. Innowacje dotyczące pożywienia są uważane za przejaw inteligencji, więc chcieliśmy sprawdzić, czy odnosi się to do naszych ptaków, mówi doktorant Jeroen Zewald, który kierował badaniami. Naukowcy wysunęli kilka hipotez. Uznali, że ptaki mogą albo myć pożywienie, albo nasączać je wodą, albo zmieniać jego smak, albo używać go jako gąbki, by dostarczać wodę pisklętom. Dzięki szczegółowym obserwacjom przekonali się, że kakadu wsadzają suchary do wody na 20 sekund, czasem obracając je przed zjedzeniem. Postępowały tak tylko z suchym pożywieniem. Woda była czysta, nie nadawała smaku, a ptaki nie miały wówczas młodych. Naukowcy doszli więc do wniosku, że ptakom chodzi o zmianę tekstury pożywienia. Podobnie postępują ludzie, którzy na przykład zanurzają biszkopty w porannej herbacie czy cantucci w winie. To jednak nie koniec niespodzianek. Ku naszemu wielkiemu zdziwieniu zauważyliśmy, że kakadu zanurzają makaron w sojowym jogurcie jagodowym. Prawdopodobnie po to, by go doprawić. Całkiem jak ludzie zanurzający frytki w keczupie, stwierdza Zewald. Naukowcy dostarczyli więc ptakom sojowy jogurt pozbawiony smaku. I okazało się, że ptaki bardzo rzadko maczają w nim makaron. Wszystko wskazuje więc na to, że chodzi o dodatkowy smak. Naukowcy podkreślają, że ich kakadu mają dostęp do jogurtu sojowego, który mogą spożywać. Jogurt z mleka jest dla ptaków szkodliwy. Dotychczas przyprawianie żywności zauważono jedynie w latach 60. XX wieku u makaków japońskich, które zanurzały ziemniaki w słonej wodzie. Nie weryfikowano jednak eksperymentalnie tego zachowania. Nie wszystkie ptaki w grupie zanurzały makaron w jogurcie. To prawdopodobnie oznacza, że jest to nowy wynalazek, a nie część ich naturalnego zachowania, mówi uczony. Co interesujące, zauważono też różnice pomiędzy maczaniem suchego pokarmu w wodzie, a zanurzaniem makaronu w jogurcie. O ile suchy pokarm był ostrożnie wkładany do wody, to makaron był bardzo energicznie przeciągany i obtaczany w jogurcie. Co więcej ptaki zjadały fragment makaronu unurzany w jogurcie i ponownie zanurzały ten fragment, na którym jogurtu nie było. O tym, że to zachowanie nowe, może świadczyć fakt, że nie zaobserwowano go dotychczas ich środowisku naturalnym, w Indonezji. Te kakadu znane są z innowacyjnego podejścia do używania narzędzi w naturze. Potrafią na przykład zaostrzyć patyk, by dostać się do owoców o twardej skorupce. Używanie narzędzi i przyprawianie pożywienia pokazuje, jak są elastyczne, inteligentne i ciekawskie, dodaje profesor Alice Auersperg. Mam nadzieję, że ludzie zaczną brać pod uwagę ich inteligencję, zamiast trzymać je w domu i traktować jak domowe zwierzęta. To energiczne ptaki, które potrzebują wielu godzin aktywności fizycznej i bogatego otoczenia, dodaje uczona. Kakadu białookie znacząco zwiększają naszą wiedzę o inteligencji zwierząt. Uczeni z Austrii zwykle stawiają przed nimi problem i obserwują, jak ptaki dochodzą do jego rozwiązania. Tym razem kakadu rozwiązały problem, którego ludzie przed nimi nie stawiali. Najwyraźniej pożywienie nie bardzo im smakowało i postanowiły temu zaradzić. To pokazuje, że ludzie nie są jedynymi zwierzętami, które mają własne preferencje kulinarne, stwierdza Zewald. « powrót do artykułu

Najdroższa przyprawa świata, szafran, jest uprawiana od ponad 3000 lat. Uprawiano ją w Grecji, Persji i innych krajach basenu Morza Śródziemnego. Obecnie 90% światowej produkcji pochodzi z Iranu. Nic też dziwnego, że Iran – czyli dawna Persja – jest uważany za najbardziej prawdopodobne miejsce udomowienia szafranu uprawnego (Crocus sativus), zwanego też krokusem uprawnym. Jednak najnowsze badania wskazują, że roślinę tę po raz pierwszy udomowiono w starożytnej Grecji. Zarówno przedstawienia w sztuce starożytnej, jak i dowody genetyczne wskazują, że szafran został udomowiony w starożytnej Grecji około roku 1700 p.n.e. lub wcześniej, mówi Ludwig Mann, doktorant z Uniwersytetu Technicznego w Dreźnie. Rodzaj Crocus zawiera około 250 gatunków roślin, które spotkamy w Europie centralnej i południowej, na północy Afryki po zachodnie Chiny. Gatunki te, w przeciwieństwie do szafranu udomowionego, rozmnażają się w stanie dzikim. Wiemy, że ludzie po raz pierwszy użyli barwnika z dzikich krokusów przed około 50 tys. laty, wykorzystując go w rysunkach naskalnych. W sumeryjskich, asyryjskich i babilońskich tekstach znajdziemy zaś opisy użycia dzikiego szafranu w medycynie. W przeciwieństwie do szafranu dzikiego ten udomowiony nie rozmnaża się samodzielnie. By go rozprzestrzenić, konieczne jest ręczne rozdzielanie cebulek. Proces ten jak pierwszy opisał grecki filozof Teofras z Eresos, który żył w IV i III wieku przed naszą erą. Stwierdzenie, gdzie i kiedy szafran został udomowiony, nie jest łatwe. Gatunek ten posiada trzy kopie każdego chromosomu oraz bardzo rozbudowany genom zawierający bardzo duży odsetek trudnych do sekwencjonowania powtarzalnych fragmentów DNA, wyjaśnia główny autor badań, doktorant Seyyedeh-Sanam Kazemi-Shahandashti egipskiego Uniwersytetu Sohag. Nie dysponujemy też żadnymi krokusami zachowanymi z czasów starożytnych. Dlatego też szukaliśmy przedstawień szafranu w starożytnej sztuce. Mieliśmy nadzieję, że wskażą nam one konkretne miejsce udomowienia, dodaje. Zdaniem badaczy, udomowiony szafran jako pierwsza przedstawiła w sztuce kultura minojska. Jednym z nich są gęste pola krokusów widoczne na fresku „Zbieracze szafranu” pochodzącego z Santorini z około 1600 roku p.n.e. Fresk sugeruje, że szafran był już wówczas uprawiany. Z kolei na fresku „Adoranci”, również z Santorini, widzimy kwiaty o długich ciemnoczerwonych słupkach na ciemnofioletowych płatkach. To typowy wygląd udomowionego szafranu. Tak samo wyglądające kwiaty widzimy na ceramice i ubraniach z Grecji epoki brązu. Co więcej, w piśmie linearnym B zidentyfikowano ideogram będący stylizowanym szafranem. Z kolei na ścianach egipskich grobowców z XV i XIV wieku uwidoczniono posłów z Krety składających trybut w postaci tkanin barwionych szafranem. Przedstawienia w sztuce są zgodne z badaniami genetycznymi, które wskazują, że występujący wyłącznie w Grecji i na Krecie gatunek Crocus cartwrightianus to najbliższy dziki krewny domowego szafranu. Badacze uważają, że szafran z jego wyjątkowymi trzema kopiami chromosomów mógł powstać naturalnie z C. cartwrightianus lub połączenia tego gatunku z jakimś innym. Grecy zaczęli go uprawiać, gdyż zauważyli, że ma lepsze właściwości od gatunków dzikich. Uczeni mają zamiar kontynuować swoje badania. Jak bowiem zauważył doktor Tony Heitkam, wszystkie osobniki szafranu uprawnego to klony roślin pochodzących ze starożytnej Grecji. A mimo to różnią się one właściwościami, zależnie od regionu uprawy. Rozpoczynamy poszukiwanie molekularnych przyczyn tych różnic, w tym różnic epigenetycznych. « powrót do artykułu