Znajdź zawartość

W średniowieczu na Ostrowie Lednickim, jednym z najważniejszych ośrodków administracyjnych Polski w czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego, mieszkała prawdziwa olbrzymka. Kobieta zdecydowanie wyróżniała się z otoczenia, była aż o pół metra wyższa niż jej przeciętny pobratymiec. Anna Maria Kubicka z Wydziału Zoologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu we współpracy z Philippe Charlierem z Université Paris-Saclay i Antoine Balzeau z Królewskiego Muzeum Afryki Centralnej w Belgii przeprowadzili badania szkieletu OL-23/77 z Ostrowa Lednickiego. Szkielet należał do wyjątkowo wysokiej kobiety, a naukowców interesowała przede wszystkim budowa jej czaszki. Porównano ją z 32 innymi szkieletami z tego samego miejsca pochodzącymi z XI–XIV wieku. Szkielet OL-23/77 miał długość 208 centymetrów i nosił ślady zaburzeń hormonalnych. bliższe badania wykazały, że mamy do czynienia z kobietą, która zmarła w wieku 25–30 lat i miała szacunkowo 215,5 cm wzrostu. Tymczasem inne pochowane w tym samym miejscu osoby, których szkielety nie nosiły śladów zmian patologicznych, miały średnio 162,1 cm wzrostu. Badania sugerują, że wspomniana kobieta cierpiała na gigantyzm i/lub akromegalię. To bardzo podobne choroby. Gigantyzm rozwija się u dzieci i prowadzi do nadmiernego patologicznego wzrostu. Akromegalia zaś rozwija się u osób, które już przestały rosnąć i dochodzi np. do zwiększenia wymiarów rąk, stóp. języka, nosa czy żuchwy. Szkielet olbrzymki spod Poznania był wydłużony i masywny, ale z normalnymi proporcjami kości, co wskazuje na gigantyzm. Z kolei na akromegalię wskazują wydłużona i wysunięta żuchwa, powiększone kręgi oraz grube kości. Autorzy zastrzegają jednak, że – jako ich cechy szkieletu w obu chorobach są podobne – bez badań genetycznych nie można jednoznaczne stwierdzić, czy kobieta cierpiała na jedną z nich czy na obie. Tomografia komputerowa i modelowanie trójwymiarowe czaszki kobiety wykazały na występowanie u niej wybrzuszeń z lewej strony kości czołowej i lewej strony kości potylicznej. To rzadko spotykana asymetria. Znacznie częściej spotykaną asymetrią są wybrzuszenia z prawej strony kości czołowej i lewej kości potylicznej. Tak też było u 27 z 32 pozostałych czaszek z Ostrowa Lednickiego. Jednak asymetria u olbrzymki nie odbiegała od normy. Kobieta miała grubsze kości czaszki, co jest zgodne z tym, co wiemy o akromegalii. Jednak  jej kość czołowa jest znacznie grubsza od potylicznej, co może mieć związek z czasem wystąpienia okresu nieprawidłowego wzrostu. Co interesujące, ogólna anatomia czaszki OL-23/77 była podobna do pozostałych badanych czaszek. Nie zaobserwowaliśmy żadnych oznak patologii czy nieprawidłowości mogących wpływać na mózg, gdyż wszystkie anatomiczne i funkcjonalne obszary widoczne na odlewie wnętrza czaszki wykazują prawidłowy rozmiar i kształt, stwierdzają autorzy badań. Ze szczegółami ich pracy można zapoznać się na łamach Frontiers in Endocrinology. « powrót do artykułu

Goliaty płochliwe, zwane też żabami goliatami, budują dla swoich młodych "gniazda". Biolodzy zaobserwowali dorosłe osobniki, które tworząc dla swojego potomstwa sadzawki, przesuwały kamienie ważące nawet 2 kg. Później stawały na straży i nie schodziły ze swojego stanowiska aż do świtu. Goliaty płochliwe są wyjątkowe pod paroma względami. Okazuje się, że nie tylko osiągają imponujące rozmiary (są największymi płazami bezognowymi), ale i należą do wyjątkowo troskliwych rodziców. Niewielkie sadzawki, które tworzą na krawędziach prędko płynących rzek, chronią skrzek i kijanki przed kaprysami rzeki i zakusami drapieżników. Sądzimy, że ogromny wysiłek, jaki goliaty wkładają w kopanie i przesuwanie kamieni, może wyjaśnić, czemu u płazów tych wyewoluował gigantyzm - opowiada Marvin Schäfer z Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie. Conraua goliath występują w północno-zachodnim Kamerunie i w Parku Narodowym Monte Alen w Gwinei Równikowej. Niewiele wiadomo o ich biologii, a zwłaszcza o reprodukcji. Naukowcy usłyszeli o niezwykłych zachowaniach rodzicielskich goliatów od myśliwych, którzy polują na ten zagrożony gatunek dla smacznego mięsa. By dowiedzieć się czegoś więcej, dwaj naukowcy chodzili po brzegach rzeki Mpoula i szukali stanowisk lęgowych żab. Początkowo wypatrywali skrzeku lub kijanek, szybko jednak stwierdzili, że warto zwracać uwagę na kupki wykopanego materiału (wyglądały one inaczej niż skutki działania prądów rzecznych). W ten sposób zidentyfikowano 22 potencjalne stanowiska lęgowe; w 14 z nich znaleziono jaja (w każdym z nich było ich ok. 3 tys.). W gnieździe, które nosiło ślady najświeższej aktywności, umieszczono kamerę pułapkową. Okazało się, że goliaty płochliwe tworzą 3 rodzaje sadzawek. Czasem oczyszczają z liści i detrytusu (martwej materii organicznej) bajorka występujące naturalnie w zagłębieniach. Innym razem żaby wykopują z płytkich sadzawek warstwę butwiejących liści oraz żwiru i spychają je na brzeg, tworząc coś w rodzaju tamy. W konstrukcjach trzeciego typu goliaty usuwają z płytkich zbiorników wszelkie duże kamienie. Przesuwają je ku brzegom, uzyskując okrągłe sadzawki. Są one najsolidniejsze, ponieważ najskuteczniej zapobiegają wypływaniu skrzeku oraz zalewaniu podczas większych opadów. Nagrania ujawniły, że dorosłe osobniki stały na straży przez całą noc i schodziły ze stanowiska tuż przed świtem. Naukowcy nie byli w stanie stwierdzić, przedstawiciel jakiej płci budował gniazdo i pilnował, ale jeden z myśliwych twierdził, że sprawami konstrukcyjnymi zajmują się samce, a strażniczkami zostają samice. Autorzy artykułu z Journal of Natural History nie obserwowali bezpośrednio oczyszczania czy kopania, ale przez 5 dni śledzili postępy budowy: od pierwszych prób kopania po składanie skrzeku. « powrót do artykułu