Znajdź zawartość

W „Spalonym kościele” w Hippos odkryto świetnie zachowaną mozaikę, na której widzimy inskrypcję z błogosławieństwem, kosz z bochenkami chleba i ryby. Pracujący na miejscu badacze mówią, że natychmiast przywodzi ona na myśl cud rozmnożenia chleba i ryb (cud pięciu chlebów i dwóch ryb). Cud ten – jedyny oprócz zmartwychwstania opisany we wszystkich ewangeliach – miał mieć miejsce nad Jeziorem Galilejskim. „Spalony kościół” znajduje się w pobliżu tego jeziora. Z pewnością można w inny sposób wytłumaczyć obecność chleba i ryb na mozaice, jednak nie można zignorować podobieństw do nowotestamentowych opisów. Na przykład w Nowym Testamencie jest mowa o pięciu bochenkach w koszu oraz o dwóch rybach i tyle właśnie przedstawiono na mozaice, mówi doktor Michael Eisenberg z Instytutu Archeologii Uniwersytetu w Hajfie, który kieruje pracami wykopaliskowymi. Hippos to stanowisko archeologiczne znajdujące się na szczycie wzgórza w odległości 2 kilometrów na wschód od Jeziora Galilejskiego. Z wysokości 350 metrów rozciąga się stamtąd widok na jezioro. Pomiędzy III wiekiem przed naszą erą, a VIII wiekiem po Chrystusie znajdowało się tam miasto, które było najważniejszym ośrodkiem na wschodnich wybrzeżach Jeziora Galilejskiego i południowym obszarze Wzgórz Golan. Zostało ono opuszczone w 749 roku po trzęsieniu ziemi. Od 20 lat trwają tam prace wykopaliskowe prowadzone prze Uniwersytet w Hajfie. Przed kilkoma tygodniami odsłonięto kolejne części „Spalonego kościoła”, który został wybudowany w połowie V lub na przełomie V i VI wieku i został spalony prawdopodobnie podczas podboju tych terenów przez Sasanidów na początku VII wieku. Zabytek odkryto już przed dekadą, teraz doktor Eisenberg i pomagająca mu w kierowaniu wykopaliskami Arleta Kowalewska powrócili na to miejsce. Okazało się, że pożar przyczynił się do zachowania mozaiki podłogowej w świetnym stanie. Podczas pożaru dach spadł na podłogę i przykrył ją ochronną warstwą popiołu. Naukowcy odsłonili całą podłogę kościoła o wymiarach 10x15 metrów. Odkryli główne wejście, pozostałości drzwi oraz parę kołatek z brązu przedstawiających ryczące lwy. Ujawniono też dwie greckie inskrypcje. W jednej z nich jest mowa o dwóch twórcach kościoła, Theodorosie i Petrosie, którzy wznieśli go na cześć męczennika, a na drugiej inskrypcji, którą umieszczono wewnątrz medalionu stanowiącego centralną część mozaiki, wymieniono imię męczennika – Theodoros. Zgodnie z wczesną tradycją chrześcijańską cud rozmnożenia miał miejsce w pobliżu dzisiejszego kibucu Ginosar/Tabgha na północno-zachodnim wybrzeżu Jeziora Galilejskiego i tam już na początku V wieku zbudowano Kościół Rozmnożenia. Doktor Eisenberg uważa jednak, że to nie przesądza sprawy. Obecnie uważa się, że Kościół Rozmnożenia w Tabgha to miejsce, gdzie doszło do cudu. Jednak jeśli uważnie przeczytamy Nowy Testament, to oczywistym będzie, że cud mógł się wydarzyć na północ od Hippos, w pobliżu tego miasta. Według Pisma po dokonaniu cudu rozmnożenia Jezus przeszedł po wodzie na północno-zachodnie wybrzeże jeziora, zatem cud miał miejsce tam, gdzie zaczynał swoją podróż, a nie gdzie ją skończył. Ponadto mozaika w Kościele Rozmnożenia przedstawia dwie ryby i kosz z czterema bochenkami chleba, tymczasem Nowy Testament mówi o pięciu bochenkach chleba, a te widzimy na mozaice w Hippos. Jakby jeszcze tego było mało, mozaika w „Spalonym kościele” przedstawia również 12 koszy, a w Nowym Testamencie czytamy, że po dokonaniu cudu, uczniowie Jezusa zanieśli ludziom 12 koszy chleba i ryb. Uczony zauważa jednak, że istnieją pewne różnice pomiędzy Nowym Testamentem z mozaiką ze „Spalonego kościoła”. Niektóre z koszy są pełne nie tylko chleba, ale również owoców, w niektórych miejscach widzimy trzy ryby, a nie dwie. Kościół znajduje się na zachodniej krawędzi góry Sussita, w najbardziej na zachód wysuniętej części miasta i roztacza się z niego widok na Jezioro Galilejskie, gdzie miało miejsce większość cudów Jezusa. Nie ma wątpliwości, że lokalna społeczność była dobrze zaznajomiona z cudem rozmnożenia i prawdopodobnie lepiej niż my wiedziała, gdzie do niego doszło. Logicznym jest więc założenie, że rzemieślnik układający mozaikę lub osoba, która ją zamówiła, chciała zawrzeć w niej odniesienia do cudu. Musimy dokończyć wykopaliska i odsłonić pozostałe 20% mozaiki oraz dokładnie ją przeanalizować. Ryba ma wiele dodatkowych znaczeń w chrześcijaństwie i trzeba je ostrożnie interpretować, dodaje uczony. « powrót do artykułu

Na targach Consumer Electronics Show (CES) w Las Vegas zaprezentowano BreadBota - robota do pieczenia chleba. Dziennie może on przygotować i upiec do 235 bochenków. Randall Wilkinson, dyrektor wykonawczy firmy Wilkinson Baking Company, podkreśla, że maszyna może znacznie obniżyć koszty i zapewnić świeższe pieczywo niż to dostępne w większości amerykańskich supermarketów. Konsumentom zależy na jak najświeższym pieczywie, ale kiedy idą oni do sklepu, nie wiedzą, kiedy chleb był upieczony. Wilkinson dodaje, że BreadBot ma wielkość średniego samochodu i jest całkowicie zautomatyzowany. Mając go na wyposażeniu sklepu, można wyeliminować transport ciężarówkami, który stanowi nawet 45% kosztu większości chlebów. To z kolei oznacza wzrost zysków. Wilkinson Baking Company prowadzi już rozmowy z największymi sieciami supermarketów i myśli o dostarczaniu BreadBotów amerykańskiej armii (na lotniskowce). Na razie BreadBot piecze standardowe bochenki, ale wg Wilkinsona, roboty można przystosować do innych rodzajów pieczywa i uzyskać nawet francuskie bagietki. Pewnego dnia będzie można złożyć zamówienie telefoniczne - np. z dodatkiem słonecznika i mniejszą ilością soli - i odebrać je w ciągu godziny.   « powrót do artykułu

Odkrycie zespołu prowadzonego przez Li Liu, profesor archeologii Chin z Uniwersytetu Stanforda, może na nowo rozgrzać spór o to, co było pierwsze: chleb czy piwo? W jaskini znajdującej się na terenie Izraela naukowcy znaleźli ślady związane z produkcją piwa. Są one o tysiące lat starsze od dowodów na uprawę zbóż na Bliskim Wschodzie. To zaś wydaje się potwierdzać wysuniętą przed 60 laty hipotezę, że – przynajmniej w niektórych miejscach – to chęć produkcji piwa popchnęła człowieka do udomowienia zbóż. Znalezione właśnie dowody wskazują, że przed tysiącami lat przedstawiciele łowiecko-zbierackiej kultury natufijskiej raczyli się piwem. Liu i jej zespół przeanalizowali materiał sprzed 13 000 lat, który pozostał w kamiennym moździerzu w jaskini Raqefet. To miejsce grzebalne natufijczyków położone jest w pobliżu Hajfy. Analizy wykazały, że moździerz był używany podczas produkcji piwa. To najstarszy na świecie dowód, na wytwarzanie alkoholu przez człowieka, mówi Liu. Zdaniem naukowców piwo było wykorzystywane w obrzędach ku czci zmarłych. To odkrycie pokazuje, że pojawienie się alkoholu nie było efektem nadwyżek w produkcji rolnej. Alkohol został stworzony dla celów rytualnych oraz duchowych i pojawił się przed opanowaniem rolnictwa stwierdziła profesor Liu. Nie szukaliśmy alkoholu w moździerzu. Chcieliśmy sprawdzić, jakie rośliny spożywali ludzie w tamtych czasach. Mamy bowiem niewiele dowodów archeologicznych na ten temat, dodaje Liu. Najstarsze znane nam pozostałości chleba, które niedawno odkryto na stanowiskach kultury natufijskiej we wschodniej Jordanii, liczą sobie 11 600 – 14 600 lat. Wiek znalezionych przez Liu dowodów na produkcję piwa oszacowano na 11 700 – 13 700 lat. Jiajing Wang, doktorant w Wydziale Języków i Kultur Azji Wschodniej i współautor powyższych badań wyjaśnia, że piwo sprzed tysięcy lat nie było podobne do tego, co pijemy dzisiaj. Przypominało raczej owsiankę czy rzadką kaszkę. Wang współpracuje z Liu przy badaniu historii alkoholu od 2015 roku. W kamiennym moździerzu z Izraela znaleziono pozostałości skrobi i fitolitów, które są typowymi pozostałościami po przemianie pszenicy i jęczmienia w alkohol. Naukowcy uważają, że natufijczycy używali trójstopniowego procesu produkcji piwa. Najpierw zalewali ziarna wodą, pozostawiali do zakiełkowania i suszyli. Później miażdżyli je i podgrzewali, a następnie pozostawiali do sfermentowania. Zespół Liu samodzielnie przeprowadził serię eksperymentów, podczas których odtwarzano każdy z etapów procesu i badano, w jaki sposób skrobia się zmienia w czasie jego trwania. Uzyskane wyniki porównywali z tym, co znaleziono w jaskini. Okazało się, że w obu przypadkach resztki z produkcji piwa były do siebie bardzo podobne. Również ślady zużycia pozostawione na natufijskim moździerzu były podobne do tych, jakie pojawiły się na moździerzu używanym podczas eksperymentów. Badania rzucają więcej światła na rytuały religijne kultury natufijskiej, poziom innowacji technologicznej oraz organizacji społecznej. Odkrycie dowodów na produkcję piwa w miejscu pochówku wskazuje na emocjonalny związek natufijczyków z przodkami. « powrót do artykułu

Na stanowisku archeologicznym w północno-wschodniej Jordanii odkryto zwęglone pozostałości podpłomyka, upieczonego przez myśliwych-zbieraczy ok. 14.400 lat temu. To najstarszy jak dotąd bezpośredni dowód na przyrządzanie chleba. Co istotne, wyprzedza on o co najmniej 4 tys. lat początki rolnictwa. Odkrycie sugeruje, że wypiek chleba bazujący na dzikich ziarnach mógł zachęcić myśliwych-zbieraczy do uprawy zbóż, a tym samym przyczynił się do rewolucji rolniczej w neolicie. Zespół z Uniwersytetu Kopenhaskiego, Uniwersyteckiego College'u Londyńskiego i Uniwersytetu w Cambridge analizował zwęglone resztki chleba z natufijskiego stanowiska Shubayqa 1 (znajduje się ono na Czarnej Pustyni w północno-wschodniej Jordanii). Zwęglone resztki pokarmu z palenisk ze stanowiska Shubayqa 1 stanowią wyjątkowe odrycie, które dało nam okazję do scharakteryzowania praktyk kulinarnych sprzed 14.400 lat. Dwadzieścia cztery kawałki przeanalizowane w ramach tego studium pokazują, że ziarna dzikich przodków udomowionych zbóż, np. jęczmienia, samopszy czy owsa, były przed gotowaniem mielone, przesiewane i zagniatane. Resztki są bardzo podobne do przaśnych podpłomyków zidentyfikowanych na kilku stanowiskach neolitycznych i rzymskich z Europy i Turcji. Wiemy już więc, że chlebopodobne produkty przygotowywano na długo przed rozwojem rolnictwa. Następnym krokiem będzie ustalenie, czy produkcja i spożycie chleba wpłynęły na pojawienie się uprawy roślin i udomowienie jako takie - podkreśla Amaia Arranz Otaegui z Uniwersytetu w Kopenhadze. Interesują nas szczególnie natufijscy myśliwi-zbieracze, bo żyli oni w okresie przejściowym, kiedy ludzie stali się bardziej osiadli i ich dieta zaczęła się zmieniać. Odkrycie [...] krzemiennych wkładek sierpowych na natufijskich stanowiskach z Lewantu sprawiło, że archeolodzy od dawna przypuszczali, że ludzie zaczęli wtedy wykorzystywać rośliny w inny i być może bardziej efektywny sposób. Podpłomyk ze stanowiska Shubayqa 1 jest [zaś] najstarszym jak dotąd dowodem wytwarzania chleba i pokazuje, że pieczenie wynaleziono przed uprawą roślin. Te dowody potwierdzają niektóre z naszych hipotez. Mogło mianowicie być tak, że wczesna i skrajnie czasochłonna produkcja chleba w oparciu o dzikie ziarna była jednym z kluczowych czynników napędzających późniejszą rewolucję rolniczą, w przebiegu której dzikie rośliny zaczęto uprawiać, zapewniając sobie wygodniejsze źródła pokarmu - dodaje archeolog Tobias Richter. Zwęglone resztki pokarmu oglądano pod skaningowym mikroskopem elektronowym (SEM). Zajęła się tym Lara Gonzalez Carratero, doktorantka z Uniwersyteckiego College'u Londyńskiego. Gonzalez Carratero wyjaśnia, że jej zespół sporządził nowe kryteria identyfikacji podpłomyka, owsianki, ciasta i podobnych produktów w zapisie archeologicznym. Ostatnio Duński Komitet ds. Niezależnych Badań przyznał naukowcom kolejny grant, dzięki czemu będą oni mogli dokładnie ustalić, w jaki sposób ludzie spożywali rośliny i zwierzęta i czemu jedne produkty "miały lepszą prasę" od innych, przez co zostały ostatecznie wybrane do uprawy. « powrót do artykułu