Znajdź zawartość

Oficjalnie nie są uznawani za sportowców i nie widzieliśmy ich na ostatnich Igrzyskach Olimpijskich, jednak dla milionów miłośników gier komputerowych są sportowcami i cieszą się wśród swoich fanów taką samą popularnością jak gwiazdy piłki nożnej czy tenisa. Mowa o osobach zawodowo zajmujących się graniem w gry komputerowe. To nie tylko sposób życia, ale również sposób na życie. Najlepsi są w stanie zarobić setki tysięcy dolarów rocznie. I, podobnie jak gwiazdy "prawdziwego" sportu, używają środków dopingujących. Australijski portal GamePlayer sporządził listę takich "wspomagaczy". Możemy więc się dowiedzieć, że zawodowi gracze używają np. amfetaminy. Ma ona wzmagać czujność, koncentrację i wiarę w swoje zdolności. Drugim z popularnych środków dopingujących jest metylofenidat, czyli Ritalin. To lek podawany dzieciom chorym na ADHD. Jednak, jako że stymuluje ośrodkowy układ nerwowy, jest poszukiwany tez na czarnym rynku. Pomaga on skupić się na zadaniu i wzmaga uwagę. Bardzo podobnym środkiem, również używanym przez graczy, jest deksamfetamina. GamePlayer informuje też o produkcie zwanym FpsBrain. Zdaniem producenta, "optymalizuje on percepcję, koncentrację oraz poprawia szybkość reakcji". FpsBrain, którego nazwa jasno wskazuje, iż powstał specjalnie na potrzeby graczy, zawiera m.in. kofeinę i l-tyrozynę. Oczywiście w zestawieniu nie mogło zabraknąć też najpopularniejszego środka pobudzającego - kofeiny. Redaktorzy GamePlayera zastanawiają się, czy w czasie zawodów nie należy wprowadzić kontroli antydopingowej.

Od 50 lat stosuje się Ritalin (metylofenidat) w leczeniu ADHD. Do tej pory nie wiedziano jednak, jak dokładnie działa na mózg. Teraz okazało się, że silnie wpływa na neurony kory przedczołowej (ang. prefrontal cortex, PFC), a jego oddziaływanie na pozostałe rejony jest dużo słabsze. David Devilbiss i Craig Berridge, psycholodzy z University of Wisconsin-Madison, przetestowali Ritalin na szczurach. Dzięki temu zauważyli, że dawka terapeutyczna leku zwiększała wrażliwość neuronów kory przedczołowej na impulsy przychodzące z hipokampa. Metylofenidat wzmacniał dominujące, ważne sygnały w obrębie PFC, a wytłumiał słabsze, które mogą działać rozpraszająco (Biological Psychiatry). Istniało wiele obaw, związanych z podawaniem dzieciom z ADHD potencjalnie uzależniających leków. Ale by opracować lepsze medykamenty, trzeba najpierw zrozumieć, jak działają już istniejące – podsumowuje Berridge. Skoro jednak w dawkach klinicznych pierwszym celem współcześnie stosowanych środków jest kora przedczołowa i nie wpływają one na ośrodki mózgowe związane z nadmiernym pobudzeniem i uzależnieniem, są bezpieczniejsze niż do tej pory sądzono. Co więcej, niskie dawki nie działają wcale stymulująco. Dopiero wyższe wpływają pobudzająco, zwiększając aktywność ruchową, upośledzając funkcjonowanie poznawcze i podnosząc stężenie neuroprzekaźników w całym mózgu. Amerykanie podawali szczurom różne dawki Ritalinu. Jedna z nich pozwoliła zwierzęciu lepiej poradzić sobie z zadaniem wymagającym skorzystania z pamięci krótkotrwałej (to typ zadania, z którym osoby z ADHD mają sporo problemów). Dzięki złożonemu systemowi mikroelektrod naukowcy mogli monitorować zarówno spontaniczne wyładowania neuronów kory przedczołowej, jak i aktywność pojawiającą się w odpowiedzi na stymulację ścieżki łączącej ją z hipokampem. Kora przedczołowa odpowiada za kilka ważnych funkcji, m.in. za odporność na zakłócenia, podejmowanie decyzji, kontrolę impulsów, ocenę efektów działań, rozwój poczucia czasu i samoświadomości.

Gdy w latach 50. ubiegłego wieku naukowcy prowadzili badania nad środkami psychodelicznymi: psylocybiną pochodzącą z grzybów, meskaliną z kaktusa i syntetycznym dietyloamidem kwasu lizergowego, czyli LSD, otrzymali pewne obiecujące wyniki. Później jednak, w latach 60., powszechne używanie substancji psychoaktywnych doprowadziło do ich zakazania i spowodowało, że badania nad nimi stały się niemile widziane. Obecnie neurolog Roland Griffiths z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa i jego koledzy postanowili zbadać działanie psylocybiny. Ten uzyskiwany z grzybów środek działa podobnie jak wytwarzana w mózgu serotonina. W eksperymencie wzięło udział 36 osób, które nigdy wcześniej nie zetknęły się ze środkami psychodelicznymi. Były to 22 kobiety i 14 mężczyzn w wieku od 24 do 64 lat. Większość z nich stanowiły odnoszące sukcesy zawodowe osoby z wykształceniem wyższym, które były zaangażowane w jakąś formę aktywności duchowej. Ochotników podzielono losowo na dwie grupy. Jedna z nich przyjmowała psylocybinę, a druga metylfenidat, szerzej znany jako Ritalin. Ten środek, stosowany w terapii osób z ADHD, wywołuje częściowo podobne efekty do psylocybiny. Przed rozpoczęciem podawania obu substancji wszyscy zostali wielokrotnie zbadani pod kątem własnych przeżyć i oczekiwań. Badanie takie było konieczne, gdyż wielu specjalistów uważa, że efekty środków psychodelicznych zależą w dużej mierze od oczekiwań przyjmujących je osób. Dlatego też ani badacze odpowiedzialni za bezpośrednie nadzorowanie pacjentów, ani badani nie wiedzieli, kto otrzymuje psylocybinę, a kto Ritalin. Ochotnicy przyjmowali środki w salonie, a po ich zażyciu zakładali specjalne okulary oraz słuchawki, które miały odciąć ich od bodźców zewnętrznych, i kładli się na wygodnych sofach. Po ośmiogodzinnej sesji badanych proszono o wypełnienie szczegółowego kwestionariusza dotyczącego ich odczuć i przeżyć. Dla 22 z 36 pacjentów były to przeżycia mistyczne, radosne, pozwalające się głęboko odprężyć. Badani mówili też o jedności z otoczeniem. Dwa miesiące po eksperymencie badani ponownie zostali poproszeni o wypełnienie kwestionariuszy. Aż 67% z tych, którzy przyjęli psylocybinę, powiedziało, że było to jedno z najważniejszych przeżyć w ich życiu, porównywalne z urodzinami pierwszego dziecka czy śmiercią rodzica. W tej samej grupie osób [która przyjęła psylocybinę – przyp. red.] 79% odnotowało zmianę swojego życia na lepsze, wzrost zadowolenia z życia i poprawę samopoczucia. Niezależne wywiady, przeprowadzone z członkami rodzin, przyjaciółmi i współpracownikami tych osób, wykazały, że doszło do niewielkiej, ale pozytywnej zmiany w zachowaniu badanych. Naukowcy chcą powtórzyć ankietę, by sprawdzić, czy wspomniane pozytywne efekty są również widoczne w rok po eksperymencie. Charles Schuster, neurolog z Wayne State University i były dyrektor National Institute on Drug Abuse (Narodowy Instytut Badań nad Uzależnieniami), poinformował, że kolejnym celem uczonych będzie teraz sprawdzenie, w jaki sposób i czy w ogóle psylocybina może zostać wykorzystana podczas leczenia głębokiej depresji oraz alkoholizmu i innych uzależnień. Nie można pozwolić, by fakt, że źle używano tych substancji, wciąż uniemożliwiał badania nad nimi i wykorzystanie ich do zrozumienia neurobiologicznych podstaw ludzkiej świadomości, a także samoświadomości oraz stawiał pod znakiem zapytania uczynienie z nich potencjalnych środków terapeutycznych – stwierdził.

Wydaje się, że znaleziono rozwiązanie pewnego paradoksu: dlaczego amfetaminopodobny stymulant (lek Ritalin) wpływa uspokajająco na dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)? Odpowiedzi dostarczyły eksperymenty przeprowadzone na szczurach. Wydaje się, że Ritalin wywołuje dwa sprzeczne efekty. Po pierwsze, podnosi poziom pewnego neuroprzekaźnika — noradrenaliny (odpowiadającej najprawdopodobniej za wyostrzenie zmysłów). Po drugie, zmniejsza wrażliwość mózgu na niechciane bodźce rozpraszające. Candice Drouin, prowadząca zespół badawczy z Drexel University w Filadelfii, uważa, że takie "rozdwojenie" prawdopodobnie pomaga zwierzętom skoncentrować się na nowościach i zignorować znane już bodźce. A dzieci z ADHD zwracają, wg niej, uwagę na zbyt wiele rzeczy... Drouin i in. brali pod uwagę pomiary z obszaru pierwszorzędowej kory sensomotorycznej, która u szczurów odbiera sygnały z wąsów (wibryssów). W przypadku osobników przyjmujących Ritalin poziom noradrenaliny był do dwóch razy wyższy, co pozwalało lepiej dostroić się do sygnałów płynących z wąsów. Ludzkim odpowiednikiem tego dostrajania się byłoby efektywniejsze przetwarzanie informacji. Lek blokował jednocześnie wtórne reakcje na każdy ruch wibryssów, co wskazuje, że zwierzęta nie zwracały ponownie uwagi na powtarzane sygnały.

Profesor Philip Asherson z Maudsley Hospital w Londynie uważa, że dorośli z ADHD nie są właściwie diagnozowani i leczeni. Zaburzenie to opisuje się zazwyczaj w odniesieniu do dzieci, ale w ok. 65% przypadków objawy nadpobudliwości psychoruchowej utrzymują się na późniejszych etapach życia. Dorośli z ADHD są depresyjni, impulsywni, odczuwają też lęk (British Journal of Psychiatry). Akcje informacyjne dotyczące ADHD powodują, że coraz więcej ludzi rozpoznaje u siebie zaburzenie i zaczyna szukać pomocy. Według Ashersona, części dorosłych została już jednak wcześniej postawiona nieprawidłowa diagnoza i zaczęli być leczeni na niewystępujące u nich schorzenie. Dzieciom podaje się Ritalin i psychiatra uważa, że podobnie należałoby postąpić w przypadku dorosłych. Leczenie farmakologiczne, zwłaszcza psychostymulantami, jest skuteczne, jeśli chodzi o znoszenie objawów ADHD [...] u osób dorosłych. Z tego powodu uważamy, że właściwe podawanie medykamentów powinno być częścią terapii [...]. Obecnie niewiele klinik brytyjskich zajmuje się leczeniem dorosłych pacjentów z ADHD. Asherson sądzi, że nieleczenie zaburzenia jest zdecydowanie bardziej kosztowne. Dorośli z ADHD korzystają z zasobów służby zdrowia w większym stopniu z powodu chorób związanych z paleniem, większej liczby wypadków, którym ulegają, a także niewłaściwego używania alkoholu oraz leków. Potrzeba dalszych badań, by ocenić wpływ ADHD na zaburzenia psychiczne u dorosłych. Ostatnie badanie dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej w Londynie wykazało, że chociaż nasilenie objawów spadało pomiędzy 7. a 17. rokiem życia, poziom nadpobudliwości u 17-latków z ADHD był podobny jak w grupie zdrowych 7-latków. Kiedy te same osoby zbadano w wieku 26 lat, przejawiały szereg nieprawidłowości psychologicznych. Były nerwowe, niespokojne, miały problemy z podtrzymywaniem relacji, bezczynność wywoływała u nich depresję.

Naukowcy z USA przeanalizowali częstość rodzinnego przepisywania leków na ADHD. Okazało się, że rodzice maluchów z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi używają ich 10 razy częściej niż inni rodzice. Przyglądano się zażywaniu leków przez rodziny 107 tys. dzieci (studium objęło 2005 rok). W ok. 60% przypadków, jeśli i dziecko, i rodzic przyjmowali medykamenty na ADHD, maluchowi przepisano je jako pierwszemu. U dorosłych hiperaktywność ulega zazwyczaj poskromieniu, co wiąże się z niedostrzeganiem tego zaburzenia u starszych osób. ADHD diagnozuje się też rzadziej wśród dziewczynek, co może wcale nie oznaczać, że na nie nie cierpią, lecz że są po prostu nadaktywne w mniejszym stopniu niż chłopcy. Mimo że ADHD jest powszechniejsze u dzieci, dziedziczność jest tu ważna i powoduje, że zespół nadpobudliwości "przeciąga się" także na wiek dorosły. W dorosłości mija nadaktywność, ale nieuwaga pozostaje — tłumaczy Adelaide Robb, psychiatra dziecięcy z Childrens' National Medical Center w Waszyngtonie, która nie uczestniczyła w omawianych badaniach. Amerykańskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób szacuje, że na zespół nadpobudliwości psychoruchowej cierpi 8% dzieci. Ok. 25% bliskich krewnych także ma to zaburzenie, co przejawia się impulsywnością, nadpobudliwością i nieuwagą. Mniej więcej 2,5 mln dzieci zażywa leki, z których najpopularniejszy jest Ritalin firmy Novartis. W ramach omawianego studium przyglądano się 17,5 tys. bliźniąt niejednojajowych i odkryto, że jeśli jedno z nich zażywało leki, drugie także musiało je stosować z większym prawdopodobieństwem niż w innych parach rodzeństwa. Warto wspomnieć, że w zeszłym miesiącu amerykańskie FDA (Fodd and Drug Administration) poprosiło wszystkich producentów stymulujących leków na ADHD, by zawrzeć w ulotkach informacyjnych ostrzeżenie przez zagrożeniem nagłą śmiercią oraz poważnymi problemami z sercem.