Znajdź zawartość

Kilkadziesiąt mumii sprzed ok. 2 tys. lat odkryli polscy archeolodzy w czasie wykopalisk w sąsiedztwie najstarszej piramidy świata na nekropolii w Sakkarze w północnym Egipcie. Najwięcej mumii złożono bezpośrednio w piasku – poinformowali naukowcy. Wykopaliska na terenie rozleglej nekropoli w Sakkarze prowadzone są przez polski zespół od ponad dwudziestu lat. Większość z odkrytych przez nas w ostatnim sezonie mumii była bardzo skromna. Poddano je jedynie podstawowym zabiegom balsamierskim, po czym owinięto w bandaże i złożono bezpośrednio w zagłębieniach wykopanych w piasku – opowiada PAP kierownik wykopalisk, dr hab. Kamil O. Kuraszkiewicz z Zakładu Egiptologii Wydziału Orientalistycznego UW. Podczas ostatnich badań, które odbyły się we wrześniu 2018 r., wysiłki badaczy skupiły się m.in. na odsłanianiu obszaru między terenem przylegającym do piramidy Dżesera (najstarszej piramidy na świecie) a zachodnim odcinkiem tzw. Suchej Fosy. Ta ostatnia to wykuty w skale rów o głębokości 20 m i szerokości ok. 40 m, który otacza święty okręg najstarszej egipskiej piramidy. Kuraszkiewicz opowiada, że większość pochówków była bardzo źle zachowana. Wszystkie materiały organiczne, w tym drewniane trumny, uległy rozkładowi w przypadku pochówków umiejscowionych w obrębie „Suchej Fosy”. Uwagę badaczy przykuła dekoracja na jednej z drewnianych trumien, w której znajdowała się mumia. W okolicy szyi widoczne jest przedstawienie wielobarwnego naszyjnika, a wzdłuż wieka namalowano imitację inskrypcji hieroglificznej. Rzemieślnik, który ją namalował, najwyraźniej nie umiał czytać i być może próbował odtworzyć coś, co gdzieś wcześniej widział. W każdym razie niektóre z namalowanych znaków nie są znakami pisma hieroglificznego, a całość nie tworzy zrozumiałego tekstu – zwraca uwagę egiptolog. Kuraszkiewicz wskazuje też na nietypowe przedstawienie w części trumny mieszczącej stopy. Umieszczono tu uroczo nieporadne wizerunki dwóch Anubisów w postaci leżących szakali o zupełnie niezwykłym błękitnym kolorze – dodaje. Anubis był egipskim bogiem śmierci ukazywanym albo w postaci szakala, albo człowieka z głową tego zwierzęcia. Łączono go z mumifikacją i opieką nad zmarłymi osobami. Przedstawiony jako szakal, był zwykle czarny. Być może tak niecodzienny kolor – niebieski - jest nawiązaniem do tego, że według egipskich wierzeń włosy bogów (a w tym przypadku sierść boskiego szakala) były ze szlachetnego niebieskiego kamienia – uważa Kuraszkiewicz. Niestety, dekorowana trumna już w starożytności padła ofiarą złodziei, którzy ukradli jej rzeźbioną maskę, przedstawiającą zmarłą osobę. Wykopaliska na zachód od piramidy w Sakkarze zapoczątkował prof. Karol Myśliwiec ponad 20 lat temu w ramach koncesji przyznanej Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. Do tej pory archeologom udało się ustalić, że na zachód od kompleksu grobowego piramidy schodkowej Dżesera znajdowały się dwie nekropole - pierwsza należy do wielmożów z VI dynastii (2345-2118 lat p.n.e.) i składa z kaplic grobowych wykonanych z cegieł mułowych oraz grobowców wykutych w skale. Powyżej starszej nekropolii archeolodzy natknęli się na obszerny cmentarz ze schyłkowej fazy historii faraońskiego Egiptu – Okresu Późnego, Ptolemejskiego i Rzymskiego (VI w. p.n.e. – I w. n.e.). W sumie polscy archeolodzy odkryli tam ponad pół tysiąca prostych pochówków. Według egiptologów była to nekropola, na której chowano zwykłych ludzi - nie była to ówczesna elita społeczeństwa. Kilkadziesiąt odkrytych pochówków w ostatnim sezonie badawczym znajdowało się właśnie w tej części starożytnego cmentarza. W czasach, w których istniała opisywana nekropola Egipt utracił niezależność i znalazł się najpierw pod rządami Persów. Potem państwo faraonów podbił Aleksander Wielki. Jego następcy zapoczątkowali najdłużej panującą dynastię w Egipcie - ptolemejską - pośród innych, powstałych w królestwach hellenistycznych. Najsłynniejszą jej przedstawicielką była owiana legendą Kleopatra VIII. « powrót do artykułu

W XVII wieku przed Chrystusem, w Drugim Okresie Przejściowym, na terenie Egiptu pojawili się Hyksosi, którzy rządzili krajem przez około 100 lat. Dynastia Wielkich Hyksosów (XV dynastia) sprawowała władzę nad Egiptem mniej więcej w latach 1650–1540. Ten tajemniczy lud, przybyły z Azji Zachodniej, wprowadził do Egitpu rydwany oraz udoskonaloną obróbkę brązu, które z czasem dały Egiptowi olbrzymią przewagę militarną nad sąsiadami. Wielcy Hyksosi rządzili większością Egiptu. Na południu istniała też dynastia Małych Hyksosów (XVI dynastia), którzy prawdopodobnie byli wasalami Wielkich Hyksosów. Rządy Hyksosów zakończyli następcy Małych Hyksosów, władcy z XVII dynastii przepędzili Wielkich Hyksosów i zapoczątkowali najwspanialszy okres w dziejach Egiptu, Nowe Państwo. Obecnie nie jest jasne, w jaki sposób Hyksosi przejęli władzę nad Egiptem. Christina Stantis i Holger Schutkowski z Bournemouth University przedstawili, opierając się na swoich badaniach, hipotezę o pokojowym przejęciu władzy wskutek zdominowania lokalnych elit przez kobiety. Podczas niedawnego 88. Dorocznego Spotkania Amerykańskiego Towarzystwa Antropologów Fizycznych, Stantis i Schutkowski przedstawili wyniki badań nad pochodzeniem Hyksosów. Naukowcy zbadali stosunek izotopów strontu i tlenu w szkliwie zębów z grobów na stanowisku Tell el-Dab'a. To miejsce, w którym znajdowało się Avaris, stolica Wielkich Hyksosów. Jako punkt odniesienia wykorzystano zaś próbki kości i próbki geologiczne z okolicy. Próbki strontu pobrano z zębów 71 osób. Około połowa z nich zmarła na kilka wieków przed pojawieniem się Hyksosów, a druga połowa w czasie ich panowania. Stront trafia do organizmu wraz z pożywieniem, a jego sygnatury są specyficzne dla różnych regionów geograficznych, stąd też jego pomiary wskazują na region, w którym ludzie żyli. Okazało się, że 21 z 27 kobiet pochowanych w grobach elity w okresie na krótko przed XV dynastią, nie pochodziło z Delty Nilu, mówi Stantis. W tym samym czasie w grobach elity pochowano nielicznych mężczyzn spoza delty Nilu. To zaś sugeruje, że na bezpośrednio przed pojawieniem się dynastii Wielkich Hyksosów kobiety Hyksosów wchodziły w związki małżeńskie z przedstawicielami egipskich elit. Później, gdy Avaris stała się stolicą Hyksosów, już około połowy osób pochowanych w grobach elity nie pochodziło z delty Nilu. Zdaniem badaczy, mamy tu do czynienia z sytuacją, w której kobiety wchodzące w związki małżeńskie z lokalną elitą stworzyły warunki dla pokojowego przejęcia władzy przez Hyksosów. Niewykluczone, że w przyszłości badania strontu pozwolą na określenie, skąd dokładnie pochodzili Hyksosi. « powrót do artykułu

W Al-Buhajrze, prowincji na północy Egiptu, odkryto magazyny należące do wytwórni wina sprzed ok. 2 tys. lat (z okresu grecko-rzymskiego). Archeolodzy znaleźli tu m.in. monety i naczynia do produkcji wina. Grube mury z suszonej cegły mułowej zapewniały temperaturę odpowiednią do przechowywania gotowego trunku. Pomieszczenia stanowią część większego kompleksu, który został już częściowo odsłonięty w czasie wcześniejszych wykopalisk. Eksperci sądzą, że w pobliżu mogą się znajdować kolejne budynki, w których mieszkali robotnicy i nadzorcy. W okresie grecko-rzymskim ten region Delty Nilu słynął z produkcji jednych z najlepszych egipskich win - poinformował na Facebooku Ayman Ashmawy, szef działu artefaktów z Ministerstwa Starożytności. W niektórych miejscach w ceglaną ścianę wbudowano płyty z wapienia o różnych rozmiarach. Taka technika budowlana miała zapewne pomóc w schłodzeniu komory i regulowaniu temperatury przechowywanego wina. Oprócz pieców i artefaktów ceramicznych znaleziono także monety: od pochodzących z okresu panowania Ptolemeusza I Sotera (władcy Egiptu w latach 323–283 p.n.e.) po pochodzące z czasów podboju arabskiego Egiptu (639-645 n.e.). W komunikacie Ministerstwa Starożytności napisano także, że archeolodzy natrafili na malowane fragmenty, które mogły kiedyś pokrywać ściany, a także na mozaikę podłogową. « powrót do artykułu

Zastosowanie obrazowania multispektralnego do materiałów z późnej starożytności - m.in. dziecięcych skarpetek znalezionych na wysypisku w mieście Antinoupolis - ujawniło, że w Egipcie w okresie rzymskim i później stosowano zaawansowane techniki farbowania i tkania. Naukowcy z Muzeum Brytyjskiego badali skarpetkę na lewą stopę, w której paluch oddzielono od pozostałych czterech palców. Okazało się, że zastosowano w niej 6-7 kolorów wełnianej przędzy. Datowanie radiowęglowe okazało, że element garderoby pochodzi z III-IV w. n.e. Specjaliści podkreślają, że generalnie wiele egipskich skarpet wyglądało podobnie (miały one dość jaskrawe barwy i przerwę między paluchem i palcami, tak by móc je nosić do sandałów). Analiza luminescencji poszczególnych barwników i cyfrowa mikroskopia, dzięki której można było zbadać włókna, pokazały, że by uzyskać 7 barw występujących w skarpetach, Egipcjanie mieszali 3 kolory barwników. Skarpetkę dziecięcą i dla dorosłego (na której nadal widać odcisk rzemyka sandałów) odkryto w Antinoupolis podczas wykopalisk prowadzonych w latach 1913-14 przez Johna de Moninsa Johnsona. W ramach studium, którego wyniki ukazały się w piśmie PLoS ONE, badano dziecięcą skarpetkę i 3 tkaniny meblowe z Wadi Sarga. « powrót do artykułu

Na południe od Kairu odkryto starożytny warsztat, w którym dokonywano mumifikacji. Wiek znaleziska oceniono na 2500 lat. W pobliżu warsztatu znajdował się szyb, wykorzystywany jako miejsce wspólnego pochówku. Odkrycia dokonano w nekropolii Sakkara, na zachód od Memfis. Warsztat i miejsce pochówku pochodzą z okresu saicko-perskiego (664–404 p.n.e.). Miejsce odkrycia leży na południe od piramidy Unisa, którą znaleziono w 1900 roku. Naukowcy poinformowali, że w warsztacie znaleziono wiele różnego typu naczyń i menzurek. Uczeni mają nadzieję, że dzięki temu więcej dowiemy się o procesie mumifikacji w czasach XXVI dynastii. "Stoimy przed koplanią informacji na temat składu chemicznego płynów do mumifikacji", powiedział Ramadan Hussein, który kieruje pracami niemiecko-egipskiego zespołu. Wiele ze znalezionych teraz zabytków zostanie wystawionych w Wielkim Muzeum Egipskim, którego budowa rozpocznie się jeszcze w bieżącym roku. Jednym z najbardziej interesujących artefaktów jest złocona srebrna maska położona na twarzy mumii kapłana, którą znaleziono w mocno uszkodzonej drewnianej trumnie. To pierwsza taka maska znaleziona od 1939 roku. "To odkrycie można nazwać sensacyjnym. Do naszych czasów przetrwało niewiele masek z cennych metali, gdyż większość grobowców zostało splądrowanych już w starożytności. Wspomniany na wstępie szyb liczy 30 metrów głębokości i prowadzi do komór, w których spoczywa wiele mumii, znaleziono tam drewniane trumny i sarkofagi. Archeolodzy podkreślają, że to dopiero początek odkryć. « powrót do artykułu

Datowanie radiowęglowe to niezwykle ważne narzędzie w archeologii. Jednak najnowsze badania pokazują, że ogólnie zaakceptowane standardy datowania radiowęglowego mogą dawać niedokładne dane, co stawia pod znakiem zapytania naszą wiedzę historyczną. Archeolog Sturt Manning i jego zespół ujawnili, że niedokładności w cyklu radiowęglowym wpływają na uznane standardy dotyczące badań historycznych i archeologicznych w południowym Lewancie, który obejmuje tak ważne historycznie miejsca jak Izrael, Jordanię i Egipt. Niedokładności, sięgające 20 lat w kalibracji urządzeń, mogą być powiązane z lokalnymi warunkami klimatycznymi. Profesor Manning, który jest dyrektorem Laboratorium Pierścieni Drzew na Cornell University, jest głównym autorem artykułu Fluctuating Radiocarbon Offsets Observed in the Southern Levant and Implications for Archaeological Chronology Debates opublikowanego w PNAS. Datowanie radiowęglowe materiału pochodzącego sprzed czasów współczesnych opiera się na standardowych krzywych kalibracji osobnych dla półkuli północnej i południowej. Krzywe takie opierają się na założeniu, że w dowolnym momencie poziom węgla C14 jest podobny i stabilny w każdym miejscu obu półkul. Postanowiliśmy przetestować to założenie. Z pomiarów atmosferycznych z ostatnich 50 lat wiemy, że poziomy radiowęgla wahają się w ciągu roku. Wiemy, że w różnym czasie w różnych miejscach półkuli północnej rosną różne rośliny. Zaczęliśmy się więc zastanawiać, czy poziomy węgla C14 wykorzystywane w datowaniu radiowęglowym materiału organicznego również mogą się wahać w zależności od miejsca i czy ma to wpływ na datowanie w archeologii, stwierdził uczony. Naukowcy wykonali więc serie pomiarów poziomu węgla C14 w pierścieniach drzew z południowej Jordanii, które dokładnie były datowane przez cały okres lat 1610-1940. Okazało się, że średnie odchylenie w datowaniu przy wykorzystaniu standardowej krzywej kalibracji dla półkuli północnej wynosiło 19 lat. Naukowcy zajmujący się archeologią biblijną i archeologią wczesnej epoki żelaza na terenie Jordanii i Izraela dokonują złożonych analiz z użyciem datowania radiowęglowego. Potrzebują do tego bardzo precyzyjnych pomiarów. Później na tej podstawie tworzymy chronologię naszych dziejów. Jednak nasza praca pokazuje, że podstawy, na których się opierają, są fałszywe. Wykorzystują krzywą kalibracyjną, która nie sprawdza się dla tego regionu. Od kilkudziesięciu lat specjaliści sprzeczają się o chronologie różnych wydarzeń, które dzielą od siebie zaledwie dekady. Przyjęcie każdej z proponowanych chronologii ma poważne implikacje dla naszej wiedzy historycznej. A teraz wszystkie te spory mogą być bezprzedmiotowe, gdyż opierają się nie niewłaściwym datowaniu, stwierdza Manning. Jego zdaniem wspomniane badania powinny sprowokować do poważnych przemyśleń i rewizji wczesnego okresu biblijnego południowego Lewantu. « powrót do artykułu